Tạo chuyển biến mạnh mẽ trong thực tiễn
Giám sát chuyên đề là một trong những nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND, Thường trực HĐND, các Ban HĐND được quy định trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương và Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND. Từ đầu nhiệm kỳ 2021 - 2026 đến nay, HĐND tỉnh Thanh Hóa đã giám sát 2 chuyên đề, Thường trực HĐND tỉnh giám sát 5 chuyên đề và các Ban HĐND tỉnh đã giám sát 24 chuyên đề. Nét mới là lần đầu tiên HĐND tỉnh giám sát chuyên đề theo thẩm quyền và tái giám sát việc thực hiện các nghị quyết của HĐND tỉnh, các kết luận của Thường trực HĐND tỉnh sau giám sát. Điều này thể hiện quyết tâm của HĐND tỉnh trong giám sát tới cùng kết quả thực hiện các kiến nghị, kết luận sau giám sát.
Các chuyên đề giám sát được HĐND, Thường trực, các Ban HĐND tỉnh lựa chọn có trọng tâm, toàn diện trên các lĩnh vực; là các vấn đề có tầm quan trọng đến phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh hoặc những vấn đề "nóng", nổi cộm được dư luận xã hội và cử tri quan tâm. Điển hình như: chuyên đề giám sát của HĐND tỉnh về công tác quản lý nhà nước về quy hoạch xây dựng; công tác quản lý nhà nước về khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường; tình hình cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản gắn liền với đất trên địa bàn tỉnh; công tác phòng, chống tội phạm và tệ nạn ma tuý trong thanh thiếu niên, học sinh, sinh viên…
Các nghị quyết, kết luận, kiến nghị sau giám sát chuyên đề luôn đánh giá đúng những kết quả đã làm được; chỉ rõ bất cập, khó khăn và các nguyên nhân cũng như xác định rõ trách nhiệm của từng cá nhân, đơn vị chịu sự giám sát. HĐND, Thường trực, các Ban HĐND cũng đưa ra kiến nghị cụ thể, sát thực để các cơ quan chức năng có trách nhiệm thực hiện. Trên thực tế, các nghị quyết, kết luận, kiến nghị sau giám sát chuyên đề đã được UBND tỉnh, các sở, ngành và các địa phương triển khai thực hiện nghiêm túc, tạo chuyển biến mạnh mẽ trong thực tiễn.
Chặt chẽ, kỹ lưỡng các khâu trong giám sát
Thực tế, hoạt động giám sát chuyên đề đang được đẩy mạnh, tạo ra nhiều chuyển biến thực chất. Tuy nhiên, HĐND nhiều địa phương còn lúng túng về tiêu chí lựa chọn chuyên đề giám sát, về áp dụng các quy định trong việc xem xét thực hiện kết luận, kiến nghị sau giám sát của HĐND. Công tác phối hợp giữa Thường trực HĐND, các Ban, các Tổ đại biểu HĐND cấp tỉnh và cấp huyện với các cơ quan, đơn vị liên quan có mặt còn hạn chế…
Trong giám sát chuyên đề, việc lựa chọn vấn đề giám sát là khâu đầu tiên và đặc biệt quan trọng. Bởi, các vấn đề cần giám sát rất nhiều nhưng lựa chọn nội dung giám sát nào và tại thời điểm nào để cho trúng và đúng thì cần phải xem xét kỹ lưỡng. Trước tiên, cần căn cứ vào mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội chung của tỉnh; các vấn đề lớn trong lĩnh vực quản lý nhà nước còn bộc lộ nhiều hạn chế, yếu kém kéo dài chưa được khắc phục; thông tin phản ánh từ các cơ quan báo chí chính thống; tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri và khiếu nại của công dân… Từ các nguồn trên, các đại biểu HĐND sẽ tập trung phân tích, xem xét để lựa chọn nội dung giám sát thực sự phù hợp, cấp thiết nhất.
Việc xây dựng đề cương giám sát kỹ lưỡng sẽ giúp các thành viên trong đoàn giám sát xác định rõ những nội dung cụ thể cần tập trung giám sát; đồng thời, định hướng cho đối tượng được giám sát báo cáo những vấn đề trọng tâm, trọng điểm. Trước khi giám sát trực tiếp, cần phải nghiên cứu kỹ các báo cáo của các đối tượng được giám sát; trường hợp báo cáo không tuân thủ đúng đề cương, chất lượng chưa bảo đảm cần kiên quyết yêu cầu làm lại báo cáo trước khi quyết định chọn đơn vị giám sát trực tiếp. Việc lựa chọn đơn vị giám sát trực tiếp phải có tính đại diện, bảo đảm có đơn vị thực hiện tốt thì cũng có đơn vị thực hiện chưa tốt, có các đại diện theo vùng, miền và tránh trùng lặp với các đoàn giám sát khác.
Cùng với đó, việc xây dựng báo cáo giám sát cần bảo đảm tính khách quan, trung thực và có sức thuyết phục cao. Bên cạnh đánh giá toàn diện những kết quả tích cực của đối tượng chịu giám sát cũng phải chỉ rõ những bất cập hạn chế với những luận cứ, luận chứng cụ thể, chi tiết. Từ đó, xác định trách nhiệm của từng cá nhân, đơn vị liên quan. Bản báo cáo kết quả giám sát cần phải thể hiện được chính kiến và phải có những kiến nghị sát thực, khả thi để giải quyết khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn.
Thực tế, hoạt động giám sát nói chung và giám sát chuyên đề nói riêng vẫn còn gặp một số khó khăn khi trong luật còn thiếu những quy định cụ thể về quyền hạn của các cơ quan, tổ chức cũng như nghĩa vụ, trách nhiệm của đối tượng được giám sát, thành viên đoàn giám sát. Vì vậy, trước đòi hỏi ngày càng đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả của hoạt động giám sát chuyên đề của HĐND, cần tiếp tục hoàn thiện các quy định của pháp luật liên quan để hoạt động giám sát của HĐND để HĐND thực sự xứng đáng là cơ quan đại diện cho ý chí, nguyện vọng của cử tri và Nhân dân tại địa phương.
