Đắk Lắk: Tăng cường hiệu lực, hiệu quả trong quản lý, khai thác khoáng sản

Trữ lượng không nhỏ, nhưng nhiều mỏ chậm triển khai

Báo cáo về kết quả giám sát việc chấp hành pháp luật trong công tác quản lý, khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, giai đoạn 2020 - 2024, Trưởng Ban Văn hóa - Xã hội của HĐND tỉnh Đắk Lắk Lê Văn Cường, thành viên Đoàn giám sát HĐND tỉnh cho biết: Tính đến hết năm 2024, toàn tỉnh có 66 giấy phép khai thác khoáng sản còn hiệu lực, gồm 1 giấy phép do Bộ Tài nguyên và Môi trường (tên gọi trước đây) cấp và 65 giấy phép do UBND tỉnh cấp. Trong đó, có 45 giấy phép khai thác đất san lấp, đá xây dựng thông thường với tổng trữ lượng khoảng 43,82 triệu m³, công suất thiết kế 2,54 triệu m³/năm; 19 giấy phép khai thác cát xây dựng với trữ lượng khoảng 9,97 triệu m³, công suất 583.000 m³/năm; và 1 giấy phép khai thác sét sản xuất gạch ngói với trữ lượng 900.000 m³, công suất 30.000 m³/năm.

Mặc dù tài nguyên khoáng sản của tỉnh không quá lớn, song phân bố rộng, đa dạng về chủng loại, đóng vai trò quan trọng trong phát triển hạ tầng. Tuy nhiên, qua giám sát cho thấy, nhiều mỏ được cấp phép nhưng chậm triển khai, khai thác không đúng thiết kế, vượt ranh giới mỏ, chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính và nghĩa vụ phục hồi môi trường. Một số trường hợp đã hết hạn khai thác nhưng chưa hoàn thành thủ tục đóng cửa mỏ, gây ảnh hưởng đến đất sản xuất, nguồn nước và đời sống nhân dân khu vực.

Đáng chú ý, trong giai đoạn 2020 - 2024, toàn tỉnh đã thực hiện 6 cuộc thanh tra chuyên đề, 25 cuộc kiểm tra độc lập đối với 66 giấy phép. Kết quả phát hiện 29 trường hợp vi phạm, trong đó xử phạt hành chính 18 tổ chức, cá nhân với tổng số tiền hơn 3,94 tỷ đồng. Các lỗi phổ biến là khai thác vượt công suất, không báo cáo định kỳ, không nộp thuế tài nguyên, phí bảo vệ môi trường, chưa cải tạo mặt bằng sau khai thác.

Cần tăng cường giám sát và hậu kiểm

Giám sát cho thấy, công tác quản lý nhà nước về khoáng sản vẫn còn nhiều bất cập. Việc cấp phép ở một số thời điểm chưa gắn với điều kiện hạ tầng, giám sát kỹ thuật. Hậu kiểm sau cấp phép còn lỏng lẻo; việc nghiệm thu cải tạo môi trường chưa thực chất; vai trò của chính quyền cấp huyện trong kiểm tra cơ sở còn mờ nhạt do thiếu nhân lực, thiếu thiết bị chuyên môn.

Một số doanh nghiệp chưa nghiêm túc chấp hành nghĩa vụ pháp lý, nợ đọng thuế, chậm nộp tiền cấp quyền khai thác, không cung cấp số liệu sản lượng trung thực. Trong khi đó, việc quản lý sản lượng khai thác chủ yếu dựa vào kê khai từ doanh nghiệp, chưa có hệ thống trạm cân hoặc thiết bị giám sát độc lập tại các mỏ.

Tổng số thu từ hoạt động khai thác khoáng sản giai đoạn 2020 - 2024 đạt hơn 520 tỷ đồng. Tuy nhiên, so với số lượng giấy phép và trữ lượng đã cấp, tiềm năng đóng góp ngân sách còn nhiều dư địa. Báo cáo giám sát cũng cảnh báo nguy cơ thất thu nếu không kiểm soát chặt chẽ nghĩa vụ tài chính và sản lượng khai thác thực tế.

Trước thực trạng trên, HĐND tỉnh kiến nghị UBND tỉnh chỉ đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường rà soát, điều chỉnh quy hoạch khoáng sản đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, bảo đảm đồng bộ với các quy hoạch ngành khác. Đồng thời, yêu cầu công khai quy trình cấp phép, siết chặt điều kiện phê duyệt, gắn với thẩm định năng lực thực tế và phương án phục hồi môi trường rõ ràng.

Bên cạnh đó, cần tăng cường thanh tra, kiểm tra định kỳ và đột xuất, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm. Với các trường hợp tái phạm, chậm triển khai, không thực hiện nghĩa vụ tài chính hoặc môi trường, cần kiên quyết thu hồi giấy phép. Công tác nghiệm thu cải tạo sau khai thác phải có sự tham gia của cộng đồng, không hình thức.

Phát biểu tại kỳ họp, Trưởng Ban Văn hóa - Xã hội HĐND tỉnh Lê Văn Cường, thành viên Đoàn giám sát HĐND tỉnh nhấn mạnh: “Công tác giám sát không chỉ nhằm phát hiện vi phạm, mà còn thúc đẩy trách nhiệm của các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và chính quyền địa phương trong sử dụng hiệu quả tài nguyên, bảo đảm phát triển bền vững, hài hòa lợi ích Nhà nước, doanh nghiệp và người dân.”