Đánh giá chính xác tác động tăng thuế giá trị gia tăng với phân bón
Phân tích về vấn đề này, ĐBQH Dương Khắc Mai (Đắk Nông) nêu rõ, nếu giữ quy định của luật hiện hành, doanh nghiệp sản xuất phân bón không được khấu trừ thuế giá trị gia tăng đầu vào, khoản thuế này được tính vào chi phí sản xuất, làm tăng giá sản phẩm, từ đó làm giảm tính cạnh tranh so với các sản phẩm nhập khẩu.
Nhất trí việc đưa phân bón vào diện chịu thuế giá trị gia tăng với mức thuế suất 5% như đề xuất của Chính phủ tại Kỳ họp thứ Bảy sẽ xử lý được các bất cập liên quan đến hoàn thuế giá trị gia tăng đầu vào của doanh nghiệp, tuy nhiên, đại biểu Dương Khắc Mai lo ngại theo phương án này cũng vẫn có khả năng làm tăng giá phân bón, tác động đến sản xuất nông nghiệp và đời sống của nông dân.
Báo cáo về một số vấn đề lớn trong giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Thuế giá trị gia tăng (sửa đổi) cũng cho biết, nếu thực hiện theo phương án được Chính phủ đề xuất, doanh nghiệp sản xuất phân bón trong nước sẽ giảm được giá bán. "Tuy nhiên, doanh nghiệp kinh doanh theo luật, vận hành theo kinh tế thị trường, nên khó có thể bảo đảm việc này có thể diễn ra được hay không, Nhà nước cũng không thể bắt buộc doanh nghiệp làm điều này", do đó, đại biểu Dương Khắc Mai chọn phương án giữ như quy định hiện hành, đưa phân bón quay trở lại nhóm các đối tượng không chịu thuế giá trị gia tăng.
Cùng quan điểm này, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Trường Giang cho rằng, thuế giá trị gia tăng là thuế gián thu, đánh trực tiếp vào người tiêu dùng, nên lập luận cho rằng “nếu đánh thuế 5% để giảm giá bán” là không thuyết phục. Mặt khác, giữa giá thành và giá bán là hoàn toàn khác nhau. Trong nền kinh tế thị trường, hội nhập với kinh tế thế giới, giá bán phải theo giá quốc tế.
Theo Báo cáo của Bộ Tài chính, cơ quan chủ trì soạn thảo, nếu áp dụng mức thuế suất 5% với phân bón thì thuế giá trị gia tăng đầu ra là khoảng 5,7 nghìn tỷ đồng, sau khi bù trừ thuế giá trị gia tăng đầu vào khoảng 1,5 nghìn tỷ đồng, ngân sách sẽ thu thêm khoảng 4,2 nghìn tỷ đồng. Nhưng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật đề nghị, vẫn phải kiểm tra lại thông tin này, vì một số chuyên gia kinh tế nhận định gần như ngân sách nhà nước không thu được khoản dự kiến nêu trên.
"Khi báo cáo dự thảo Luật này tại Kỳ họp thứ Tám tới, cơ quan soạn thảo cần đánh giá một cách chính xác nhất việc áp thuế 5% với mặt hàng phân bón trong giai đoạn từ 2011 - 2014 đã giúp doanh nghiệp được hoàn bao nhiêu, ngân sách nhà nước thu được bao nhiêu, ảnh hưởng như thế nào đến người dân. Vừa qua, khi thực hiện phục hồi kinh tế, chúng ta cố gắng giảm 2% thuế giá trị gia tăng cho người dân để kích thích tiêu dùng. Nay thực hiện thu thuế 5% để giảm giá bán là không thuyết phục”, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật lưu ý.
Áp thuế 0% với phân bón có hợp lý không?
Để bảo đảm hài hòa giữa nông dân, doanh nghiệp và Nhà nước, một số đại biểu Quốc hội đề xuất phương án khác so với hai phương án được nêu trong Báo cáo về một số vấn đề lớn trong giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Thuế giá trị gia tăng (sửa đổi).
Ủy viên chuyên trách Ủy ban Kinh tế Đinh Ngọc Minh đề xuất đưa phân bón vào diện chịu thuế suất thuế giá trị gia tăng, với mức thuế suất là 0%. Nếu theo phương án này có thể vừa xử lý được bất cập liên quan đến hoàn thuế giá trị gia tăng đầu vào của doanh nghiệp vừa không ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp, thậm chí còn có thể làm giảm giá phân bón, khuyến khích phát triển nông nghiệp.
Tuy nhiên, Ủy viên Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh Trịnh Xuân An cho rằng, cần cân nhắc nếu áp dụng theo phương án này, vì “theo thông lệ thế giới, thuế giá trị gia tăng 0% chỉ áp dụng cho sản phẩm xuất khẩu, chúng ta không thể áp dụng 0% cho một mặt hàng trong nội địa”. Mặt khác, nếu áp dụng 0% sẽ khiến ngân sách phải bỏ tiền ra để hoàn thuế cho doanh nghiệp, điều này hoàn toàn vô lý.
Do nội dung này còn có ý kiến khác nhau, Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách Lê Minh Nam cho rằng, để có đầy đủ cơ sở giúp Quốc hội bấm nút lựa chọn phương án, cần thiết phải cung cấp thêm thông tin, đánh giá tác động một cách thuyết phục.
“Vấn đề không phải là quan điểm mà là cần có dữ liệu, bằng chứng được lượng hoá đầy đủ, thích hợp và thuyết phục. Nếu xét về tổng thể, phương án nào mang lại hiệu quả tối ưu hơn thì quyết định theo phương án đó. Chỉ phân tích yếu tố tác động của một vài khía cạnh rồi quyết định cho cả một chính sách thì không hợp lý”.
Nhấn mạnh như vậy, Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách cũng nêu rõ, bên cạnh chính sách thuế, phân bón còn là mặt hàng thuộc đối tượng bình ổn giá theo Luật Giá. Do vậy, nếu ngân sách thu thêm được và thúc đẩy doanh nghiệp sản xuất phân bón trong nước phát triển, thì Nhà nước có thể sử dụng nguồn thu này để hỗ trợ cho bà con nông dân qua các chính sách khác. Hoặc nếu tính toán để tránh việc không tính thuế đang bảo hộ ngược cho phân bón nhập khẩu thì chỉ xem xét điều chỉnh đối tượng áp thuế 5% đối với những loại phân bón có nhập khẩu. Tức là, phải lựa chọn phương án phù hợp để mang lại hiệu quả tối ưu cho người dân, doanh nghiệp, Nhà nước, trong khi ảnh hưởng tiêu cực là ít nhất.
Nhìn một cách tổng thể, Ủy viên Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh Trịnh Xuân An nhấn mạnh, một đất nước phát triển nông nghiệp như Việt Nam cần có một ngành sản xuất phân bón trong nước đàng hoàng và đĩnh đạc, bình đẳng với thế giới. Ngành sản xuất phân bón nước ta không thể cứ chạy theo chính sách, phụ thuộc vào thị trường nhập khẩu trên thế giới. Hơn nữa, “nếu ngành sản xuất phân bón trong nước tốt thì người dân được lợi, xã hội được lợi, ngành nông nghiệp nước ta cũng được lợi”.
Ủy viên Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh cũng lưu ý, các ý kiến theo quan điểm thứ hai trong Thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách cho rằng “áp thuế 5% với phân bón sẽ giúp các doanh nghiệp sản xuất trong nước có dư địa để giảm giá bán, chứ không phải để giảm giá ngay”. Cùng với đó, chúng ta sẽ có cơ hội để thu thuế với doanh nghiệp nhập khẩu phân bón. Do vậy, các cơ quan chức năng phải đánh giá giữa cái được, cái mất và tổng thể, nếu cứ đi vào câu chuyện áp thuế gây tăng giá hay giảm giá thì sẽ không giải quyết được vấn đề. Nếu để như vậy cũng sẽ vẫn lặp lại câu chuyện với ngành sản xuất phân bón cách đây 10 năm, vẫn phụ thuộc vào giá trên thị trường thế giới.
