Hiếm quốc gia nào hạn chế room tín dụng
Tại cuộc làm của Thường trực Chính phủ với các ngân hàng thương mại mới đây, Phó Thống đốc Thường trực Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Đào Minh Tú cho biết, Ngân hàng Nhà nước tiếp tục đổi mới biện pháp điều hành tăng trưởng tín dụng, triển khai lộ trình giảm dần và tiến tới xóa bỏ việc điều hành phân bổ chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng cho từng tổ chức tín dụng. Điều này đang nhận được sự quan tâm rất lớn, không chỉ của hệ thống ngân hàng mà cả các nhà đầu tư, doanh nghiệp cũng như giới phân tích.
Hiếm có quốc gia nào điều hành room tín dụng như Việt Nam hiện nay - ông Lê Hoài Ân, Chuyên gia nghiên cứu chiến lược ngân hàng, người sáng lập IFSS và đồng sáng lập WiResearch nói tại Tọa đàm "Room tín dụng" do VietnamBiz tổ chức sáng 11.3. Dù vậy, theo ông, thay vì tìm câu trả lời cho câu hỏi “còn nước nào áp dụng room tín dụng như Việt Nam?”, cần làm rõ vì sao Việt Nam áp dụng chính sách này.
Ông Ân nhắc lại giai đoạn trước 2011, tăng trưởng tín dụng của nước ta thường ở mức 25 - 30%, trong khi kinh tế chỉ tăng trưởng 7 - 8%, cho thấy lượng cung tiền ra nền kinh tế lớn song mức độ hấp thụ chỉ vừa phải. “Cơn ác mộng” khi đó là lạm phát cao, lãi suất ngân hàng rất cao và nền kinh tế trì trệ.
Năm 2011, NHNN áp dụng room tín dụng. “Đây là quyết định rất kịp thời”, ông Ân nhận xét. Trần tăng trưởng tín dụng của hệ thống ngân hàng giảm còn 13 - 14% nhưng vẫn tạo tăng trưởng kinh tế 6,5 - 7%/năm. Từ khi có room tín dụng, chất lượng tín dụng tốt hơn, Chính phủ cũng đã khá thành công khi hướng tín dụng đến các lĩnh vực ưu tiên, giúp các ngân hàng hoạt động hiệu quả hơn.
Thực tế cho thấy, NHNN cũng rất linh hoạt trong điều hành tín dụng, như việc ban hành Thông tư số 52/2018/TT-NHNN quy định xếp hạng tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài; dựa trên xếp hạng đó, ngân hàng sẽ có mức room tín dụng đi kèm với chất lượng hoạt động. Từ 2024, NHNN phân bổ room tín dụng cho các ngân hàng ngay từ đầu năm, tăng tính chủ động cho các ngân hàng.
Mặt khác, Việt Nam có "đặc thù" để duy trì room tín dụng. Ông Ân phân tích, Việt Nam có tốc độ tăng trưởng cao trên thế giới, để được như vậy, cần có sự hỗ trợ của tín dụng. Thêm nữa, bài học kinh nghiệm của các quốc gia từng áp dụng chính sách này như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc… cho thấy, sự điều tiết của Nhà nước rất quan trọng, đặc biệt trong giai đoạn đầu. Để định hướng nền công nghiệp chủ lực của quốc gia, họ sẽ bơm tín dụng vào lĩnh vực ưu tiên. “Nếu nhìn theo tiến trình phát triển thì cách Việt Nam làm rất giống các mô hình thành công ở châu Á… Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc chỉ dừng chính sách tín dụng khi thị trường vốn phát triển”, ông Ân thông tin.
Bước đầu có thể áp dụng ở 15 - 20 ngân hàng tốt nhất
Dù việc áp dụng chính sách room tín dụng đã có những tác động tích cực và phù hợp với bối cảnh của Việt Nam, song cũng bộc lộ hạn chế. Theo TS. Nguyễn Tú Anh, nguyên Giám đốc Trung tâm Thông tin, phân tích và dự báo kinh tế, Ban Kinh tế Trung ương, bản chất của room tín dụng là chia thị phần cho từng ngân hàng, như vậy là triệt tiêu sự cạnh tranh giữa các ngân hàng.
Theo ông Lê Hoài Ân, trước đây, do năng lực kiểm soát tăng trưởng tín dụng của hệ thống ngân hàng còn hạn chế nên room tín dụng trở thành công cụ quan trọng để kiểm soát rủi ro. Tuy nhiên hiện nay, bối cảnh của ngành ngân hàng đã rất khác, phần lớn các ngân hàng đã hoàn tất việc tuân thủ các tiêu chuẩn theo Basel II và Basel III theo chuẩn mực quốc tế, tạo điều kiện để ngành ngân hàng vận hành theo hướng linh hoạt hơn. Ngoài ra, đang có sự dịch chuyển trong dòng chảy tín dụng. Trước năm 2022, tăng trưởng tín dụng bán lẻ luôn cao hơn tăng trưởng cho vay doanh nghiệp nhưng năm 2023, lần đầu tiên tăng trưởng cho vay doanh nghiệp cao hơn tín dụng của cá nhân và năm 2024 xu hướng này vẫn duy trì.
Bỏ room tín dụng sẽ tác động tích cực tới nền kinh tế, TS. Nguyễn Tú Anh nói. Trước hết sẽ làm tăng tính cạnh tranh trong hệ thống ngân hàng. Ngân hàng làm tốt sẽ vươn lên; ngân hàng làm không tốt sẽ phải tái cấu trúc, sáp nhập hoặc phải có thay đổi mạnh mẽ. Khi có cạnh tranh, lãi suất cũng sẽ không cao. Cùng với đó, việc tiếp cận tín dụng của khách hàng sẽ dễ dàng hơn, giúp kế hoạch kinh doanh của họ nhất quán hơn, đỡ rủi ro hơn.
Tuy nhiên, “điều kiện để bỏ room tín dụng là chúng ta phải chuẩn hóa được quá trình kiểm soát an toàn hệ thống”, TS. Nguyễn Tú Anh nhấn mạnh.
Về lộ trình bỏ room tín dụng, vị chuyên gia đề xuất, giai đoạn đầu thử nghiệm cho 15 - 20 ngân hàng tốt nhất được tự do tăng trưởng tín dụng, các ngân hàng còn lại vẫn phải phân bổ tín dụng theo hạn mức. Điều này sẽ khuyến khích các ngân hàng phải phấn đấu để được lên nhóm tự do tăng trưởng tín dụng với các điều kiện nhất định, như thế sẽ tạo sức ép cạnh tranh tốt trong hệ thống.
Ở góc độ ngân hàng, Giám đốc Khối Khách hàng doanh nghiệp, thành viên Ban điều hành Ngân hàng HDBank Trần Hoài Phương cho rằng, việc bỏ room tín dụng ít nhất sẽ có tác động tâm lý tích cực, tạo cảm giác lạc quan cho phía ngân hàng khi hỗ trợ doanh nghiệp, còn người tiêu dùng cảm giác vay dễ dàng hơn để tích lũy hoặc đầu tư. Điều này cũng có thể là căn cứ để các định chế tài chính nước ngoài xem xét nâng hạng tín nhiệm cho Việt Nam.
Cũng theo ông Phương, trong bối cảnh nền kinh tế cần phải phục hồi và tăng trưởng tốt, tạo ra giá trị cho nền kinh tế, tăng trưởng GDP, "cải thiện" túi tiền của người đi làm và của nhà đầu tư thì cần một lực rất lớn trong việc sử dụng tiền và vốn của nền kinh tế. Muốn vậy, không có cách nào khác là chúng ta phải chạy nhanh hơn, tức là cần nhiều vốn hơn, tăng trưởng tín dụng cao hơn. Bên cạnh room tín dụng hiện tại, các ngân hàng phải luôn quan tâm tới chất lượng tài chính của mình để đạt được điểm tín nhiệm không chỉ đối với NHNN mà còn với các định chế tài chính nước ngoài, bởi các định chế này cũng cấp tín dụng cho ngân hàng trong nước.
