Chính sách đặc thù phát triển hạ tầng giao thông

Nhằm xây dựng hoàn thành, đưa vào khai thác đường Vành đai 4 TP. Hồ Chí Minh trước năm 2030, Chính phủ đã đề xuất một số cơ chế, chính sách nhằm đẩy nhanh tiến độ triển khai đầu tư dự án. Theo đó, Chính phủ đề nghị, trong thời gian thực hiện dự án, nhà thầu thi công không phải thực hiện thủ tục cấp Giấy phép khai thác mỏ khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường nằm trong Hồ sơ khảo sát vật liệu xây dựng phục vụ dự án; nhà thầu thi công có trách nhiệm thực hiện đánh giá tác động môi trường; chịu sự quản lý, giám sát đối với việc khai thác, sử dụng khoáng sản.

Một trong những ách tắc trong quá trình thực hiện các dự án thời gian qua, đó là vướng ở khâu giải phóng mặt bằng. Theo quy định của Luật Đấu thầu 2023, việc áp dụng hình thức chỉ định thầu các gói thầu thuộc dự án quan trọng quốc gia được thực hiện theo Nghị quyết quyết định chủ trương đầu tư của Quốc hội. Quá trình triển khai các dự án thời gian qua cho thấy việc chậm giải phóng mặt bằng, di dời hạ tầng kỹ thuật là một trong các nguyên nhân chính ảnh hưởng đến tiến độ triển khai, hoàn thành đưa công trình vào sử dụng, làm tăng tổng mức đầu tư dự án. Để khắc phục tình trạng, Chính phủ cũng kiến nghị Quốc hội cho phép chỉ định thầu đối với các gói thầu tư vấn, phi tư vấn, tư vấn lập điều chỉnh quy hoạch phục vụ dự án (bao gồm khu tái định cư), các gói thầu thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư, thi công xây dựng hạ tầng khu tái định cư để phục vụ giải phóng mặt bằng. Trình tự, thủ tục thực hiện chỉ định thầu thực hiện theo quy định của pháp luật về đấu thầu.

Với các đề xuất trên của Chính phủ là hoàn toàn có cơ sở, bởi cơ chế, chính sách này cũng tương tự một số cơ chế, chính sách đã được Quốc hội cho phép áp dụng đối với một số dự án quan trọng quốc gia thời gian qua. Tuy nhiên, cũng cần tiếp tục rà soát kỹ để bảo đảm phù hợp với tính chất của dự án, khả thi trong quá trình thực hiện và thống nhất với Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024 và Luật Đấu thầu (sửa đổi).

Ngoài ra, một cơ chế, chính sách đặc thù khác nữa cũng được Chính phủ đề xuất, đó là dự án không phải thẩm định nguồn vốn và khả năng cân đối nguồn vốn theo quy định của Luật Đầu tư công và Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư.

Việc giảm bớt thủ tục hành chính nhằm rút ngắn thời gian thực hiện dự án là rất cần thiết. Tuy nhiên, điều này cần được tính toán một cách cẩn trọng. Bởi lẽ, nếu không có cơ chế kiểm soát chặt chẽ sau khi bỏ khâu thẩm định nguồn vốn, có thể xảy ra nguy cơ đầu tư vượt khả năng tài chính, kéo dài thời gian thực hiện dự án hoặc phải điều chỉnh dự án giữa chừng, gây lãng phí nguồn lực.

Mặt khác, theo Quy định số 189-QĐ/TW ngày 8/10/2024 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong quản lý sử dụng tài chính, tài sản công, thì “Quyết định đầu tư chương trình, dự án có sử dụng vốn ngân sách không đúng thẩm quyền, không xác định rõ nguồn vốn để thực hiện” được xác định là một trong những hành vi tham nhũng, tiêu cực trong quản lý, sử dụng tài chính công.

Ngoài ra, Hướng dẫn số 63-HD/BCĐTW ngày 28/4/2025 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực về một số nội dung trọng tâm về công tác phòng, chống lãng phí đã xác định: “Quyết định chủ trương đầu tư hoặc quyết định điều chỉnh chủ trương đầu tư không xác định được nguồn vốn và khả năng cân đối vốn” được xác định là một trong những hành vi tham nhũng, tiêu cực trong quản lý, sử dụng tài chính công, gây lãng phí trong quản lý, sử dụng vốn đầu tư công. Do đó, để bảo đảm sức thuyết phục cho đề xuất này, Chính phủ cần có báo cáo bổ sung việc thẩm định nguồn vốn và khả năng cân đối để bảo đảm tính khả thi, hiệu quả cho dự án và các cân đối vĩ mô, bảo đảm an toàn nợ công quốc gia, cũng như tránh những rủi ro khác xảy ra không đáng có.

Những chính sách đặc thù đối với xây dựng đường vành đai 4 TP. Hồ Chí Minh là rất cần thiết. Tin rằng, trên cơ sở các cơ chế, chính sách đặc thù được các đại biểu Quốc hội thảo luận thấu đáo, sẽ tạo cơ chế pháp lý đủ mạnh, tháo gỡ vướng mắc cho hạ tầng giao thông. Đây cũng giải pháp để mở ra không gian phát triển kinh tế mới trong thời gian tới.