Cân nhắc bổ sung cơ chế khuyến khích đào tạo nhân lực chất lượng cao cho ngành đường sắt

Đồng bộ quy hoạch các tuyến đường sắt sau sáp nhập tỉnh

Góp ý cụ thể vào dự thảo luật, ĐBQH Nguyễn Thị Yến ( Bà Rịa - Vũng Tàu) đề nghị tại Điều 3, Ban soạn thảo cân nhắc bổ sung và làm rõ định nghĩa "tuyến đường sắt tốc độ cao” và “xe điện bánh sắt".

“Nếu không làm rõ từ đầu, sẽ dẫn đến khó khăn trong triển khai quy hoạch, phân loại, thiết kế và đấu thầu sau này”, ĐBQH Nguyễn Thị Yến nhấn mạnh.

Tại Điều 5 về chính sách ưu đãi, hỗ trợ của Nhà nước về phát triển đường sắt, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc bổ sung cơ chế khuyến khích đào tạo nhân lực chất lượng cao cho ngành đường sắt.

Tại Điều 6 về các hành vi bị nghiêm cấm, đại biểu Nguyễn Thị Yến đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc bổ sung hành vi bị nghiêm cấm liên quan đến an toàn tàu điện ngầm, như việc xâm nhập trái phép vào khu vực đường ray chạy ngầm hoặc sử dụng thiết bị gây nhiễu tín hiệu điều khiển tàu. Đây là vấn đề có thể phát sinh khi mở rộng đường sắt đô thị tại các thành phố lớn, cần được cảnh báo và răn đe từ sớm trong luật.

Lấy ví dụ điển hình, trong giai đoạn vận hành thử tuyến Metro số 1 tại TP. Hồ Chí Minh, cũng đã ghi nhận một số người dân vô ý tiếp cận khu vực đường ray hoặc dùng flycam trái phép gần Khu trung tâm điều khiển và bảo dưỡng tàu (Depot), gây nguy cơ rò rỉ dữ liệu và mất an toàn. Do đó, theo đại biểu cho rằng, việc quy định rõ trong luật sẽ tạo cơ sở pháp lý từ sớm.

Về quy hoạch đường sắt tại Điều 20, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc quy định rõ mối quan hệ giữa quy hoạch tuyến đường sắt và quy hoạch tỉnh sau khi sáp nhập tỉnh, triển khai lại quy hoạch tỉnh sau sáp nhập, đặc biệt là quy định trách nhiệm cập nhật quy hoạch khi có điều chỉnh dự án lớn. Trên thực tế, có nhiều tuyến đường sắt đề xuất nhưng không được tích hợp kịp vào quy hoạch tỉnh, dẫn đến chậm trễ trong triển khai và thủ tục pháp lý kéo dài.

Đơn cử, tại tỉnh Bình Dương, dự án đường sắt Dĩ An - Lộc Ninh được Chính phủ định hướng nhưng chưa tích hợp vào quy hoạch tỉnh, dẫn đến nhiều thủ tục bị ách tắc khi nhà đầu tư muốn khảo sát. Việc quy định rõ cơ chế cập nhật và tích hợp liên thông sẽ đảm bảo hiệu quả quy hoạch và tiết kiệm nguồn lực cho địa phương.

Về đầu tư dự án đường sắt bằng vốn ngoài nhà nước tại Điều 24, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc quy định chặt chẽ hơn cơ chế chuyển nhượng, bảo vệ chủ quyền, an ninh quốc gia khi nhà đầu tư nước ngoài tham gia. Việc “cấm chuyển nhượng cho nhà đầu tư nước ngoài” tại điểm a, khoản 6 như dự thảo hiện nay là cần thiết, tuy nhiên, theo đại biểu cần cân nhắc bổ sung điều kiện kiểm soát, giám sát khi có thay đổi cổ đông, thay đổi quyền kiểm soát gián tiếp thông qua các pháp nhân trong nước.

Cần quy định rõ hơn các hình thức hỗ trợ, ưu đãi

Đánh giá cao dự thảo luật lần này đã mở rộng phạm vi điều chỉnh, bổ sung các loại hình như đường sắt tốc độ cao, đường sắt đô thị, phản ánh đúng định hướng phát triển hạ tầng chiến lược theo nghị quyết của Đảng và Chính phủ. Tuy nhiên, ĐBQH Trần Đức Thuận (Nghệ An) đề nghị cần quan tâm xây dựng chính sách đặc thù đối với hệ thống đường sắt ở khu vực miền núi, biên giới, khu vực trọng điểm quốc phòng - an ninh.

Theo đại biểu, đường sắt không chỉ phục vụ dân sinh hay vận tải hàng hóa, mà còn cần được xác định là công cụ chiến lược bảo đảm kết nối vùng sâu, vùng xa, khu vực chiến lược. Những tuyến đường sắt này cần thiết kế ngay từ đầu theo hướng lưỡng dụng, có thể phục vụ cho cả mục tiêu phát triển và phòng thủ, sẵn sàng ứng phó với tình huống quốc phòng khẩn cấp.

Liên quan đến cơ chế huy động vốn đầu tư cho phát triển đường sắt, đại biểu Trần Đức Thuận cho rằng: Dù dự thảo đã mở ra các cơ chế ưu đãi, song chưa đủ cụ thể để tạo niềm tin cho nhà đầu tư. Do đó, cần quy định rõ hơn các hình thức hỗ trợ như tín dụng ưu đãi, bảo lãnh vay vốn, miễn, giảm thuế, tạo điều kiện để khối tư nhân có thể tham gia đầu tư vào các dự án lớn...

Nhấn mạnh 2 chính sách ưu đãi đáng chú ý trong dự thảo luật, thứ nhất là cho phép tổ chức, cá nhân chủ trì nhiệm vụ khoa học công nghệ phục vụ dự án đường sắt được áp dụng các hình thức lựa chọn nhà thầu, như đấu thầu hạn chế, chỉ định thầu, đặt hàng... Thứ hai là miễn thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ nhiệm vụ đó. Tuy nhiên, ĐBQH Nguyễn Vân Chi (Nghệ An) băn khoăn về nội dung đấu thầu: hiện Quốc hội đang xem xét dự thảo Luật sửa nhiều luật, trong đó có Luật Đấu thầu, với tinh thần xuyên suốt là thực hiện Nghị quyết 57 về phát triển khoa học, công nghệ. Tinh thần của Nghị quyết này là đã cho phép áp dụng hình thức lựa chọn nhà thầu phù hợp đối với nhiệm vụ khoa học công nghệ trong phạm vi thống nhất của Luật Đấu thầu. Vì vậy, nếu tiếp tục duy trì một quy định riêng trong Luật Đường sắt (sửa đổi) sẽ có nguy cơ làm phát sinh mâu thuẫn pháp lý.

Đối với quy định miễn thuế thu nhập doanh nghiệp, đại biểu Nguyễn Vân Chi cho biết: Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp (sửa đổi) đã được Quốc hội thông qua vào ngày 14/6, trong đó đã có quy định về ưu đãi phục vụ phát triển khoa học công nghệ, đồng bộ với Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo.

Dự thảo Luật Đường sắt hiện đang đưa ra một chính sách miễn thuế riêng biệt, không giới hạn thời gian và không tương thích với luật thuế hiện hành. Điều này không chỉ tạo ra sự chồng chéo mà còn dẫn đến nguy cơ xung đột giữa các đạo luật trong cùng một hệ thống.

Đại biểu cũng lưu ý: Trong dự thảo Luật Đường sắt đã có quy định rằng các doanh nghiệp thực hiện nhiệm vụ khoa học công nghệ được hưởng ưu đãi như doanh nghiệp công nghệ cao theo luật chuyên ngành, tức là đã bảo đảm nguyên tắc ưu đãi. Do đó, việc tiếp tục bổ sung quy định miễn thuế sẽ là trùng lặp và thiếu nhất quán.

Do đó, đại biểu Nguyễn Vân Chi đề nghị cần rà soát kỹ lưỡng và cân nhắc loại bỏ các nội dung liên quan đến ưu đãi thuế, cơ chế đấu thầu ra khỏi dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi); đồng thời đưa trở lại các luật chuyên ngành tương ứng như Luật Đấu thầu, Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp, Luật Thuế thu nhập cá nhân.

"Việc làm này sẽ bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ, dễ thực thi và tránh xung đột giữa các đạo luật, đặc biệt trong bối cảnh Quốc hội đang sửa đổi nhiều luật liên quan trong cùng một kỳ họp", ĐBQH Nguyễn Vân Chi nhấn mạnh.