Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn: Còn nhiều việc phải làm để đáp ứng kỳ vọng của Đảng, Nhà nước và Nhân dân

Về mặt số lượng, con số đăng ký chất vấn với “tư lệnh ngành” giáo dục ít hơn (3 đại biểu) so với con số 86 đại biểu đăng ký với Bộ trưởng Bộ Tài chính. Tuy nhiên, về “sức nóng”, chắc chắn nội dung chất vấn đối với lĩnh vực giáo dục và đào tạo không hề kém, thậm chí còn nhận được nhiều sự quan tâm hơn so với lĩnh vực tài chính.

Cũng dễ hiểu, bởi sự nghiệp “trồng người” luôn là câu chuyện của “mọi người, mọi nhà”, mà mỗi thay đổi, dù nhỏ, đều có thể tác động trực tiếp tới cả một thế hệ tương lai của đất nước.

Cho nên, các câu hỏi đặt ra với Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn đều là những nội dung nằm trong chủ trương đổi mới căn bản, toàn diện mà ngành giáo dục đã và đang triển khai. Phiên trả lời chất vấn vì thế, như chia sẻ của Bộ trưởng, “thực sự là cơ hội để tôi - vừa với trách nhiệm cá nhân vừa thay mặt cho ngành giáo dục - thực hiện trách nhiệm giải trình, trao đổi, cũng là dịp để giãi bày và học hỏi”.

Trước phiên chất vấn, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có báo cáo dài 33 trang trả lời chi tiết các nội dung liên quan đến 3 nhóm vấn đề chất vấn. Dẫu vậy, so với mong muốn và kỳ vọng, thì dường như những con chữ đó chưa hoàn toàn thỏa mãn các đại biểu Quốc hội. Trong khoảng 2 giờ đồng hồ của phiên chất vấn chiều nay, các đại biểu tiếp tục nêu nhiều câu hỏi với Bộ trưởng.

Từ câu chuyện tự chủ đại học với thực tế “mức độ tự chủ càng cao, thì phần hỗ trợ kinh phí từ Nhà nước cũng giảm dần”, dẫn đến “nhiều trường tăng hết công suất tuyển sinh để có nguồn thu từ học phí”; hay việc “quản lý dạy thêm, học thêm chưa hiệu quả, vẫn còn khoảng cách giữa chính sách và thực tiễn”; đến làm thế nào nâng cao chất lượng giáo dục đại học, để “sinh viên ra trường có việc làm”?

Cùng với đó là câu chuyện phân bố các trường đại học như thế nào cho hợp lý để thực hiện đột phá chiến lược về phát triển nguồn nhân lực khi mà hiện nay các trường tập trung ở một vài thành phố lớn, trong khi khu vực đồng bằng sông Cửu Long còn khó khăn về nhân lực nhưng lại ít trường?

Bộ đánh giá như thế nào về chương trình giáo dục và đào tạo của Việt Nam so với chương trình của các nước trong khu vực và có định hướng gì mới về chương trình giáo dục trong những năm tới không?

Bộ đã hoặc sẽ tham mưu với Chính phủ nội dung gì để thực hiện chỉ đạo của Tổng Bí thư, đó là thiết kế chương trình học như thế nào để bảo đảm học sinh phát triển toàn diện theo hướng tăng cường học văn hóa, nghệ thuật để các em “không chỉ giỏi về kiến thức mà còn có khả năng cảm thụ, sáng tạo”?...

Cùng với những vấn đề ở tầm vĩ mô, các chất vấn cũng đề cập đến những vấn đề rất sát sườn và đang là mối quan tâm, lo lắng, nhức nhối của không ít gia đình.

Đó là Bộ trưởng có chỉ đạo, giải pháp gì cho môi trường học đường để giảm thiểu tỷ lệ trẻ em ở lứa tuổi học sinh tử vong do đuối nước? Đó là việc bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm trong trường học, nhất là bậc mầm non và tiểu học, liên quan đến chất lượng các khẩu phần ăn bán trú?...

Chân thành và trách nhiệm, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn đã lần lượt giải trình, làm rõ những vấn đề đại biểu nêu. Phần trả lời cho thấy, Bộ trưởng nắm chắc những kết quả ngành giáo dục đạt được cũng như những tồn tại, hạn chế và cả sự mong đợi, kỳ vọng của Đảng, Nhà nước, của đại biểu và Nhân dân đối với lĩnh vực được giao phụ trách.

Trước phản ánh của đại biểu về việc “tăng quy mô tuyển sinh để thu học phí và hệ lụy liên quan đến chất lượng nguồn nhân lực”, Bộ trưởng thừa nhận, đây là “hiện tượng có thật” ở một số trường đại học và một trong những lý do là “vấn đề học phí”.

Theo tính toán, với mức học phí chỉ bằng 1/50 mức trung bình của các trường đại học ở Hoa Kỳ, mà vẫn phải bảo đảm vận hành của một trường đại học, thì một số trường “buộc có xu hướng tăng quy mô” để lấy quy mô bù vào khoản thu vận hành trường, Bộ trưởng cho biết.

Do đó, về mặt quản lý nhà nước, Bộ trưởng nêu rõ, “cần phải kiểm soát nghiêm” để buộc các trường phải tuân thủ các điều kiện khi tính tỷ lệ tuyển sinh với việc nâng cao chất lượng. Đồng thời, “phải tính đến việc các trường trong khối công cũng vẫn phải có hỗ trợ của Nhà nước, chứ không chỉ trông chờ thuần túy vào học phí”…

Cần giải pháp rất tổng thể

Với câu chuyện dạy thêm, học thêm cũng vậy, Bộ trưởng khẳng định, đây là vấn đề rất lớn liên quan đến nội dung cốt lõi của Thông tư số 29/2024/TT-BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo (quy định về dạy thêm, học thêm) đã đề cập.

Về nguyên nhân, theo Bộ trưởng, “sở dĩ cần học thêm, dạy thêm vì nó chưa đủ”, và thực tế có rất nhiều cái “chưa đủ” ở đây. Trước tiên là “lương của giáo viên chưa đủ để sống”, thứ hai là “chưa đủ trường lớp” để các cháu không phải cạnh tranh, đặc biệt ở các thành phố lớn, các đô thị, khu đông dân cư và các kỳ thi trung học “còn căng thẳng hơn thi vào đại học”.

Ngoài ra, còn các lý do, như “phụ huynh chưa đủ niềm tin, chưa cảm thấy thỏa mãn khi con mình thành tích chưa cao”; “việc đổi mới chương trình dạy và học cũng còn nhiều việc phải làm hơn nữa”; “giáo viên chưa hoàn thành trách nhiệm của chương trình chính”…

“Chúng tôi từ trong ngành cũng thấy rằng, ở một góc độ nào đó vẫn còn phải làm rất nhiều việc mới có thể đáp ứng được”. Nhìn thẳng vào thực tế này, Bộ trưởng khẳng định, cốt lõi của câu chuyện dạy thêm, học thêm chính là việc “chúng ta đã chuyển từ giáo dục tiếp cận việc trang bị kiến thức sang phát triển năng lực của trẻ em mà chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 là linh hồn”.

Thời gian vừa qua, chúng ta đã làm được rất nhiều việc, nhưng cũng còn thiếu rất nhiều điều kiện để có thể triển khai. Cho nên, “nếu nói về giải pháp thì không thể có một giải pháp nào có thể một sớm, một chiều khắc phục được việc này mà cần một giải pháp rất tổng thể”, Bộ trưởng giãi bày.

Đảng, Nhà nước ta luôn coi trọng và dành sự quan tâm đặc biệt để chăm lo cho giáo dục và đào tạo. Tại thời điểm này, “ngành giáo dục và đào tạo đang được lãnh đạo Đảng, Nhà nước quan tâm chỉ đạo và chăm lo hơn bao giờ hết”.

Nhận thức rõ sự quan tâm nêu trên, Bộ trưởng khẳng định, chỉ trong thời gian ngắn, Lãnh đạo Đảng, Nhà nước đã đưa ra nhiều quan điểm chỉ đạo và quyết sách mang tính đột phá mạnh mẽ để phát triển giáo dục. Trong đó, có việc ban hành Kết luận số 91-KL/TW để tiếp tục thực hiện Nghị quyết 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng nhu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế.

Ngay tại Kỳ họp thứ Chín đang diễn ra, thực hiện chủ trương của Trung ương, Chính phủ đã trình Quốc hội xem xét, thông qua 2 dự thảo Nghị quyết: dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về miễn, hỗ trợ học phí đối với trẻ em mầm non, học sinh phổ thông, người học chương trình giáo dục phổ thông tại các cơ sở giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân; dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em mẫu giáo từ 3 đến 5 tuổi.

Đặc biệt, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, trong đó các cơ sở giáo dục đại học là những nơi nhận được nhiều cơ chế, chính sách thuận lợi và cơ hội để phát triển.

Gần đây nhất, Bộ Chính trị đang chỉ đạo xây dựng một Nghị quyết mới về hiện đại hóa, đột phá phát triển, chấn hưng giáo dục và đào tạo, trong đó có định hướng cho phép ngành giáo dục xây dựng và trình cấp có thẩm quyền một Chương trình mục tiêu quốc gia để hiện đại hóa, phát triển giáo dục và đào tạo.

Và, cũng chỉ cách đây mấy hôm, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật Nhà giáo với nhiều quy định mới, tiến bộ để chăm lo và phát triển đội ngũ nhà giáo.

Đó thực sự là “những đột phá mở đường cho giáo dục phát triển, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới, trao truyền cho ngành giáo dục và đào tạo sứ mệnh mới, nhiệm vụ mới, tầm nhìn mới và một chặng đường phát triển mới”. Khẳng định điều này, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cũng đồng thời chỉ rõ, dù đã đạt được nhiều kết quả hết sức to lớn và quan trọng, tuy nhiên ngành giáo dục cũng đối mặt với nhiều thách thức lớn trong việc nâng cao chất lượng, phát triển quy mô, cơ cấu, trình độ, nâng cao dân trí, phát triển nhân lực và bồi dưỡng nhân tài, xây dựng xã hội học tập, đổi mới việc dạy và học thường xuyên, học tập suốt đời, thực hiện công bằng giáo dục, kiến lập nền giáo dục lành mạnh, an toàn, nhân văn và hiện đại...

Những thách thức lớn đó đòi hỏi toàn ngành giáo dục cần nỗ lực lớn hơn, sáng tạo nhiều hơn, đổi mới mạnh mẽ hơn, vượt qua khó khăn để đáp ứng được sự quan tâm và kỳ vọng lớn của Đảng, Nhà nước và Nhân dân.

Kết thúc phiên chất vấn chiều nay, đã có 4 đại biểu nêu câu hỏi chất vấn với “tư lệnh ngành” giáo dục. Sáng mai, 20/6, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn còn khoảng hơn một giờ đồng hồ để tiếp tục trả lời các chất vấn của đại biểu Quốc hội.

Cử tri và Nhân dân chờ đợi và kỳ vọng vào những giải pháp căn cơ hơn của Bộ trưởng đối với lĩnh vực luôn được coi là "quốc sách hàng đầu", nhằm "nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài".