Ban Dân tộc tỉnh được thành lập theo Quyết định số 1987/2004/QĐ-UB ngày 26.8.2004 của UBND tỉnh Thái Nguyên. Từ khi thành lập đến nay, Ban đã nỗ lực thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ được giao, góp phần tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc, giữ vững an ninh quốc phòng, củng cố hệ thống chính trị.
Nhiều chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nước đã được Ban phối hợp triển khai thực hiện đồng bộ, kịp thời, hiệu quả, như: Chương trình 135, Chương trình 134; chính sách vay vốn phát triển sản xuất đối với hộ đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) đặc biệt khó khăn; chính sách hỗ trợ di dân thực hiện định canh, định cư cho đồng bào DTTS; Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030 (giai đoạn I từ năm 2021-2025)… Qua đó, góp phần thúc đẩy đẩy phát triển kinh tế- xã hội vùng đồng bào DTTS, từng bước nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho đồng bào. Tỷ lệ hộ nghèo dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh giảm từ 11,93% (năm 2021) xuống còn 5,85% (năm 2023); 96,18% số hộ đồng bào DTTS được sử dụng nước sinh hoạt hợp vệ sinh.
Trải qua 20 năm xây dựng và phát triển, Ban Dân tộc tỉnh Thái Nguyên đã được nhận nhiều phần thưởng cao quý, được Chủ tịch nước tặng Huân chương Lao động hạng Ba và hạng Nhì; 5 lần được Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc tặng Cờ thi đua xuất sắc; 3 cá nhân được tặng Huân chương Lao động hạng Ba; nhiều tập thể, cá nhân được nhận khen thưởng của UBND tỉnh.