Xuất khẩu thủy sản sang Hoa Kỳ đối mặt thách thức mới

Hoa Kỳ không công nhận tương đồng các biện pháp quản lý, bảo tồn thú biển của Việt Nam

Hoa Kỳ hiện là thị trường xuất khẩu lớn nhất của thủy sản nước ta với tổng kim ngạch năm 2024 đạt 1,8 tỷ USD. Hai tháng đầu năm nay, xuất khẩu thủy sản sang Hoa Kỳ đạt 193 triệu USD. Đặc biệt, xuất khẩu cá ngừ đang có nhiều tiềm năng vào thị trường này.

Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, Hoa Kỳ đã vượt qua Nhật Bản trở thành thị trường nhập khẩu cá ngừ lớn nhất thế giới. Quốc gia này cũng là đối tác nhập khẩu cá ngừ hàng đầu của Việt Nam, luôn chiếm trên 35% tổng kim ngạch xuất khẩu trong 10 năm qua.

Giá trị xuất khẩu cá ngừ sang Hoa Kỳ tăng trưởng liên tục trong giai đoạn 2014 - 2019. Năm 2020, do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, xuất khẩu sang thị trường này đã sụt giảm, sau đó đã tăng trở lại và lập đỉnh vào năm 2022 với kim ngạch đạt gần 487 triệu USD. Sau 10 năm, kim ngạch xuất khẩu cá ngừ sang Hoa Kỳ đã tăng hơn gấp đôi, từ 175 triệu USD năm 2014 lên 388 triệu USD năm 2024.

Tuy nhiên, mới đây Cục Quản lý đại dương và khí quyển Hoa Kỳ đưa ra phán quyết sơ bộ không công nhận tính tương đồng của các biện pháp quản lý và bảo tồn thú biển (MMPA) của Việt Nam đối với 12 nghề khai thác hải sản, bao gồm lưới rê, lưới cuốn, lưới vây, câu, lưới kéo đơn/đôi... Các loài hải sản chịu ảnh hưởng gồm cá ngừ (mắt to, vây xanh, vây vàng, vằn), cá kiếm, mực, cá mú, cá thu, cá hồng, cua... Ngoài ra, Hoa Kỳ có kế hoạch mở rộng chương trình giám sát thủy sản nhập khẩu (SIMP), yêu cầu nhà nhập khẩu cung cấp thêm thông tin chi tiết, làm tăng chi phí tuân thủ.

Theo bà Nguyễn Hà, chuyên gia thị trường cá ngừ của VASEP, Cục Quản lý đại dương và khí quyển Hoa Kỳ đưa ra phán quyết này vì chưa có sự bảo đảm chắc chắn về việc Việt Nam triển khai các biện pháp quản lý, giám sát để hạn chế gây sát thương, đánh bắt không chủ ý đối với thú biển, đồng thời bảo đảm tương thích với quy định của Hoa Kỳ. Cục Quản lý đại dương và khí quyển Hoa Kỳ đánh giá Việt Nam mới chỉ dự kiến một số hoạt động giám sát thú biển bị đánh bắt không chủ ý mà chưa ban hành thành quy định cụ thể.

"Trong bối cảnh thị trường thủy sản toàn cầu đang thay đổi mạnh mẽ, các quy định nghiêm ngặt như không công nhận tính tương đồng của các biện pháp quản lý và bảo tồn thú biển (MMPA) và mở rộng chương trình giám sát thủy sản nhập khẩu (SIMP) đang tạo ra thách thức lớn cho ngành thủy sản, đặc biệt là cá ngừ Việt Nam", bà Nguyễn Hà nhận định.

Cần ưu tiên giải quyết ngay

Cục Quản lý đại dương và khí quyển Hoa Kỳ đã yêu cầu Việt Nam khẩn trương bổ sung bằng chứng và tiến độ thực hiện kế hoạch quản lý đối với các nghề khai thác, bảo đảm tương thích với quy định của Hoa Kỳ trước ngày 1.4.2025. Cơ quan này sẽ công bố kết luận cuối cùng trước ngày 30.11.2025, và nếu sản phẩm hải sản, trong đó có cá ngừ có nguồn gốc từ các nghề khai thác không được công nhận tương đồng với quy định của Hoa Kỳ thì sẽ bị cấm nhập khẩu từ ngày 1.1.2026.

Thời gian để Việt Nam bổ sung hồ sơ chưa đầy nửa tháng. Hiện tại, các doanh nghiệp xuất khẩu rất mong Chính phủ và các bộ, ngành liên quan nhanh chóng triển khai các hoạt động thực hiện cần thiết kể trên để đạt được kết quả tốt nhất.

Trước tình hình này, VASEP đã kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường thành lập tổ công tác do Bộ chủ trì, phối hợp với Bộ Ngoại giao và Bộ Công Thương, để rà soát hồ sơ đăng ký tương đồng và xây dựng kế hoạch quản lý phù hợp. Đồng thời, đề xuất thông qua Bộ Ngoại giao và Đại sứ quán Việt Nam tại Hoa Kỳ để đàm phán với Cục Quản lý đại dương và khí quyển Hoa Kỳ xin gia hạn thời gian đáp ứng yêu cầu thay vì hạn chót 1.4.2025.

VASEP cũng kiến nghị thuê chuyên gia Hoa Kỳ, đặc biệt là những người từng làm việc tại Cục Quản lý đại dương và khí quyển để tư vấn các biện pháp đáp ứng yêu cầu của MMPA. Kinh phí thuê tư vấn chuyên gia Hoa Kỳ do Chính phủ Việt Nam chi trả, Hiệp hội và cộng đồng doanh nghiệp sẽ chia sẻ một phần.

“Việt Nam cần khẩn trương hoàn thiện hệ thống quy định bảo vệ thú biển, đồng thời thu thập và cung cấp đầy đủ bằng chứng về tiến độ thực hiện các biện pháp quản lý trước ngày 1.4 để đáp ứng yêu cầu của Cục Quản lý đại dương và khí quyển Hoa Kỳ, tránh nguy cơ bị cấm nhập khẩu”, VASEP đề xuất.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh, Hoa Kỳ là thị trường trọng điểm, do đó phải ưu tiên giải quyết ngay vấn đề liên quan đến MMPA. Các đơn vị cần khẩn trương hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật, tiêu chuẩn và quy chuẩn; đặc biệt trong lĩnh vực nuôi biển, nhằm đáp ứng yêu cầu của các thị trường lớn như Hoa Kỳ.