Xuất khẩu rau quả kỳ vọng phục hồi trong mùa cao điểm

Xuất khẩu rau quả “tụt dốc" vì sầu riêng

Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, kim ngạch xuất khẩu rau quả 5 tháng đầu năm 2025 chỉ đạt 2,24 tỷ USD, giảm 16% so với cùng kỳ năm 2024. Nguyên nhân chủ yếu do xuất khẩu sầu riêng sang thị trường Trung Quốc sụt giảm mạnh, trong khi đây là mặt hàng chủ lực của ngành.

Từ cuối năm 2024 và đầu năm 2025, nước này siết chặt kiểm tra dư lượng kim loại nặng Cadimi và chất vàng O, hóa chất bị cấm sử dụng trong nông sản. 100% lô hàng sầu riêng vào nước này phải trải qua khâu kiểm định dư lượng kim loại nặng Cadimi và chất vàng O.

Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, cho biết, mỗi ngày Thái Lan có khoảng 500 container sầu riêng, tương đương 10.000 tấn, đi qua cửa khẩu Trung Quốc với tỷ lệ lô hàng bị trả về rất thấp. Ngược lại, sầu riêng Việt gom hàng từ nhiều vườn, khó kiểm soát dư lượng hóa chất đồng đều, nên thường xuyên gặp cảnh báo kỹ thuật và bị tạm dừng thông quan. "Thái Lan kiểm soát sát sao từ vườn đến kho, nên Trung Quốc yên tâm và mở luồng xanh. Còn Việt Nam chỉ truy xuất đến cơ sở đóng gói thì chưa đủ", ông Nguyên nói.

Một trở ngại khác là Việt Nam thiếu các phòng xét nghiệm đạt chuẩn kiểm tra Cadimi và vàng O, dẫn đến ách tắc kéo dài trong quá trình thông quan.

Ông Nguyễn Đình Tùng, Tổng giám đốc Công ty Xuất nhập khẩu Vina T&T, cũng xác nhận từ đầu tháng 5/2025, công ty chỉ xuất được 1 - 2 container sầu riêng mỗi tuần do nguồn cung đạt chuẩn rất hạn chế. Dù đã đầu tư kiểm tra Cadimi tại vườn và cơ sở đóng gói, song số hộ liên kết vẫn quá ít nên không đủ sản lượng xuất khẩu.

Tính chung 4 tháng đầu năm nay, xuất khẩu sầu riêng chỉ đạt 51,8 nghìn tấn, mang về 183,5 triệu USD, giảm 53% về lượng và 61% về trị giá so với cùng kỳ năm ngoái. Giá xuất khẩu bình quân của sầu riêng giảm 16%, xuống còn 3.538 USD/tấn.

Không chỉ sầu riêng, nhiều loại trái cây khác cũng ghi nhận sụt giảm: thanh long giảm 7,3%, mít tươi giảm 25%, mít chế biến giảm hơn 20%. Thị trường chủ lực Trung Quốc giảm nhập tới 32,8%, trong khi Thái Lan và Hà Lan cũng ghi nhận xu hướng đi xuống.

Kiên định mục tiêu xuất khẩu 8 tỷ USD

Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam, từ tháng 5 đến tháng 11 là giai đoạn chính vụ sầu riêng, chiếm phần lớn sản lượng trong năm. Do đó, dù xuất khẩu giảm mạnh trong giai đoạn đầu năm, nhưng nếu các điểm nghẽn kỹ thuật được tháo gỡ kịp thời, ngành rau quả vẫn có cơ hội bứt tốc trở lại, nếu sầu riêng sớm lấy lại “phong độ” xuất khẩu.

Trước đó, từ ngày 27 - 29/5/2025, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy đã dẫn đầu đoàn công tác sang làm việc với Tổng cục Hải quan Trung Quốc nhằm tháo gỡ khó khăn cho xuất khẩu nông sản. Hai bên thống nhất nhiều nội dung quan trọng, trong đó có việc thiết lập cơ chế “luồng xanh nông sản” nhằm đẩy nhanh thủ tục thông quan, đặc biệt với các loại trái cây tươi vào mùa thu hoạch cao điểm như sầu riêng, vải thiều. Ngoài ra, thời gian làm việc tại các cửa khẩu sẽ được mở rộng, bao gồm cả cuối tuần và ngoài giờ hành chính, giúp lưu thông hàng hóa thông suốt và giữ chất lượng nông sản trong mùa xuất khẩu cao điểm.

Một tín hiệu tích cực nữa là vừa qua, Tổng cục Hải quan Trung Quốc đã cấp thêm 829 mã số vùng trồng và 131 mã số cơ sở đóng gói sầu riêng của Việt Nam. Tính đến nay, Việt Nam có tổng cộng 1.396 mã số vùng trồng và 188 mã số cơ sở đóng gói được phép xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc.

Đặc biệt, phía Trung Quốc không yêu cầu đàm phán lại Nghị định thư kiểm dịch thực vật đối với sầu riêng (ký tháng 7/2022) và chấp thuận gia hạn tự động theo chu kỳ ba năm. Điều này tạo nền tảng pháp lý ổn định cho xuất khẩu sầu riêng trong trung hạn.

Ngoài ra, nhiều mặt hàng khác vẫn duy trì đà tăng trưởng tốt như xoài tăng hơn 13%, chuối tăng 2,2%, dừa tăng 19,9%, dừa chế biến tăng mạnh tới 71,3%. Xuất khẩu rau quả sang nhiều thị trường cũng khởi sắc như Mỹ tăng 66%; Nhật Bản tăng 22,5%; Đài Loan (Trung Quốc) tăng 36,9%; UAE tăng hơn 42%. Kim ngạch xuất khẩu quý II/2025 cũng cho thấy sự phục hồi tốt hơn so với quý I.

Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho rằng, đây là những tín hiệu tích cực có thể giúp ngành đạt được mục tiêu xuất khẩu 8 tỷ USD trong năm nay. Tuy nhiên, Hiệp hội nhấn mạnh, điều kiện tiên quyết là phải xử lý triệt để các cảnh báo kỹ thuật, đặc biệt là vấn đề tồn dư hóa chất, tránh để trở thành rào cản lâu dài cho nông sản Việt.