Xôi lèn gửi gắm

Cha nói rằng chọn gạo nấu xôi lèn rất quan trọng. Gạo có trắng thì khi lèn xôi nhìn mới đẹp. Gạo nếp được chọn thường là nếp của vụ mùa, hạt gạo mẩy tròn và thơm khi đồ chín. Mẹ ngâm gạo từ đêm hôm trước để sáng ra cha đãi gạo cho kịp đồ xôi. Cha nói đồ xôi để lèn phải vừa chín tới, không được cứng quá cũng không nên dẻo quá. Có vậy xôi lèn mới chắc mà vẫn giữ được nguyên hình thù hạt cơm. Dễ đấy, mà cũng khó đấy. Xôi khi đồ xong cha cho vào cái cối giã sau đó dùng chày lèn cho thật chặt. Một chiếc mâm nhôm trắng tinh, lót lá chuối ở dưới, được lau cho sạch sẽ rồi mới đổ xôi đã lèn ra. Cứ để nguyên cả mâm vậy đặt lên bàn thờ cúng ông bà tổ tiên, sau đó con cháu mới được thụ lộc.

Trong bữa cơm ngày giỗ thành hoàng làng, mâm xôi lèn được cắt nhỏ chia cho con cháu như một phần lộc, cũng để bày tỏ lòng thành biết ơn với bậc tổ tiên đã gây dựng và có công với làng. Nhiều khi trong bữa cơm sum họp cũng là lúc để ta gợi về những kỷ niệm của của người thân. Ông nội thường bảo ăn xôi này chắc dạ lắm, rồi ông lại kể về những ngày tháng còn bom rơi đạn lạc. Mỗi lần ông về thăm nhà, thế nào bà cũng làm xôi lèn cho ông mang đi làm thức ăn dự trữ mấy ngày đường. Thỉnh thoảng ông vẫn nói, nhờ món xôi lèn của bà mà ông không bao giờ bị đói giữa đường cả.

Xôi lèn thường được ăn kèm với muối lạc hay muối vừng. Cũng có khi ngày giỗ nấu nhiều, xôi lèn ăn không hết, lại xắt thành miếng mỏng rồi rán lên giống như bánh chưng. Hồi nhỏ, đó là món tuyệt cú mèo của lũ trẻ chúng tôi sau buổi trưa đi học về muộn. Chẳng đợi cha kịp dọn ra mâm, đứa nào đứa nấy đã cầm lấy một miếng mà ngấu nghiến cho đã cơn đói.

Những ngày xa nhà, thắp nén nhang ngày rằm lại nhớ xôi lèn. Món ăn này chẳng phải của ngon vật lạ gì, nhưng gửi gắm trong ấy tấm lòng của những người trên dương gian với cõi tâm linh.