Điều tra theo hướng khủng bố
Vào rạng sáng ngày 1.1, Shamsud-Din Jabbar, 42 tuổi, lái một chiếc xe tải thuê từ Houston đến New Orleans, đăng tải các video trực tuyến trên đường đi, trong đó Jabbar tuyên bố ủng hộ IS. Khi đến phố Bourbon, Jabbar ta đã đặt hai thiết bị nổ tự chế rồi quay lại xe tải và lao vào đám đông, khiến 14 người thiệt mạng và 30 người khác bị thương. Jabbar được cho là đã xuống xe xả súng vào đám đông trước khi bị cảnh sát bắn chết.
Hiện trường vụ đâm xe ở khu phố Pháp, New Orleans vào sáng ngày 1.1. Ảnh: NBC News
Trong bài phát biểu trước cả nước, Tổng thống Joe Biden cho biết Jabbar đã đăng video lên mạng xã hội "cho thấy anh ta lấy cảm hứng từ IS". Ngoài ra, "cờ IS được tìm thấy trong chiếc xe gây nạn", ông Biden nói, trích dẫn thông tin từ FBI. Ông nói thêm rằng không nên vội đưa ra kết luận về cuộc điều tra.
Trong khi đó, CNN, trích dẫn lời hai viên chức được báo cáo về cuộc điều tra, đưa tin rằng cơ quan thực thi pháp luật đang xem xét các video do Jabbar thực hiện khi anh ta lái xe đến Louisiana, trong đó anh ta tuyên bố về lòng trung thành của mình với IS. NBC News chưa xác minh độc lập báo cáo đó.
Các quan chức liên bang và địa phương cho biết vụ việc đang được điều tra theo hướng vừa là một vụ tấn công khủng bố vừa là hiện trường vụ án hình sự. “Chúng tôi sẽ không ngừng nghỉ và sẽ làm mọi thứ có thể để thực thi công lý thực sự”, Thị trưởng LaToya Cantrell phát biểu tại một cuộc họp báo.
Cục Điều tra Liên bang (FBI), đơn vị đang chỉ đạo cuộc điều tra, cho biết vũ khí và các thiết bị nổ tự chế (IED) có trong xe của Jabbar và ở khu phố Pháp.
Vụ tấn công đã khiến bạn bè và gia đình Jabbar choáng váng và bối rối. Trong mắt họ, làm sao mà một người luôn được coi là tốt bụng và khiêm tốn (như một số người đã bày tỏ trong các cuộc phỏng vấn và bài đăng trên mạng xã hội), lại có thể thực hiện một hành động khủng bố tàn bạo như vậy?
Một người lính mẫu mực
Những người bạn thời trung học của Shamsud-Din Jabbar biết Jabbar với cái tên “Sham” - một học sinh giỏi, tính tình điềm đạm và có tương lai tươi sáng. Jabbar đã trở thành một người lính mẫu mực trong quân đội Mỹ, nơi đạo đức nghề nghiệp và thái độ của Jabbar đã gây ấn tượng với chỉ huy của mình trong một chuyến công tác ở Afghanistan.
“Jabbar ấy là một người lính tuyệt vời, người thể hiện tính kỷ luật và sự tận tụy”, Chỉ huy Rich Groen của Jabbar đăng trên mạng xã hội.
Nhưng trong vài năm trở lại đây, cuộc sống của Jabbar bắt đầu trở nên tồi tệ. Anh gặp phải những vấn đề nghiêm trọng về tài chính khi tiến hành cuộc ly hôn với người vợ thứ ba. Một số chuyên gia cho rằng, điều này có thể khiến Jabbar rơi vào vòng ảnh hưởng của tổ chức Nhà nước Hồi giáo, nhóm khủng bố được gọi là IS. Theo một số cách, Jabbar, với cuộc sống cá nhân và tài chính gặp nhiều rắc rối, phù hợp với đặc điểm của những người mà các chuyên gia cho rằng có nhiều khả năng sẽ tìm đến các nhóm cực đoan để tìm kiếm ý nghĩa và mục đích sống.
“Đây thực sự là một bất ngờ, một cú sốc đối với tất cả mọi người”, Abdur-Rahim Jabbar IV, 24 tuổi, em trai cùng cha khác mẹ với Jabbar, cho biết trong một cuộc phỏng vấn. Người em trai cho biết: “Không hề có một khoảnh khắc nào rõ ràng hoặc có biểu hiện nào cho thấy Jabbar ấy đã bị cực đoan hóa hoặc thay đổi theo một cách khác xa với người Jabbar, người cha và người con yêu thương mà chúng tôi luôn biết”.
Các nhà điều tra đang cố gắng xác định con đường dẫn đến quá trình cực đoan hóa của Jabbar. "Chúng tôi vẫn đang tự đặt ra rất nhiều câu hỏi", Christopher Raia, Phó trợ lý giám đốc của Bộ phận chống khủng bố thuộc FBI cho biết trong cuộc họp báo ngày 2.1. "Nhưng tôi có thể khẳng định là Jabbar ta đã được IS truyền cảm hứng. Chúng tôi đang điều tra tập trung vào những tiếp xúc trên các mạng xã hội, tiến hành các cuộc phỏng vấn với những người xung quanh, làm việc với một số đối tác khác của chúng tôi để có thể tìm cách xác định mối liên hệ đó".
Một học sinh gương mẫu
Jabbar lớn lên ở Beaumont, một thành phố ở miền đông Texas, giáp với Louisiana. Jabbar theo học tại trường trung học Central, nơi Jabbar được biết đến là người lịch sự, dễ tính và có vẻ ngoài chỉn chu. Jabbar thường mặc áo sơ mi cài cúc và áo polo, các bạn học cũ cho biết.
Chris Pousson, một bạn học trung học cơ sở và trung học phổ thông với Jabbar, cho biết: "Cậu ấy rất điềm tĩnh, kín đáo và ít nói".
Sau khi tốt nghiệp năm 2001, Jabbar tham gia phục vụ đất nước. Vào năm 2004, Jabbar tham gia Hải quân nhưng đã rời cơ quan này sau một tháng. Sau đó, Jabbar gia nhập quân đội, phục vụ ở vị trí chuyên gia nhân sự và chuyên gia công nghệ thông tin từ năm 2007 đến năm 2015. Đơn vị của Jabbar được triển khai tới Afghanistan từ tháng 2.2009 đến tháng 1.2010.
Chỉ huy Rich Groen của Jabbar, đã viết trên mạng xã hội rằng Jabbar đã làm việc "một cách miệt mài và chuyên nghiệp" với tư cách là một nhân viên nhân sự và nhân viên bưu điện ở Afghanistan, "đảm bảo những việc nhỏ nhặt giúp chúng tôi kết nối với quê nhà và mọi việc được thực hiện một cách cẩn thận và chính xác".
Rich Groen cho biết thêm: "Tôi không thể tưởng tượng được một cá nhân từng thể hiện sự chuyên nghiệp thầm lặng lại có thể nuôi dưỡng quá nhiều thù hận, dẫn đến những hành động tàn bạo không thể diễn tả được như vậy. Đây là điều không thể hiểu nổi và quá đau lòng".
Người phát ngôn của trường đại học nơi Jabbar theo học cho biết sau thời gian phục vụ trong quân đội, Jabbar đã theo học chuyên ngành máy tính tại Đại học Tiểu bang Georgia.
Trong thời gian này, Jabbar từng phát biểu trên một tờ báo sinh viên vào năm 2015 về những khó khăn mà các cựu chiến binh phải đối mặt khi phải hòa nhập với cuộc sống dân sự cũng như trở lại làm sinh viên.
Jabbar cũng từng nói về thời gian phục vụ trong quân ngũ với lòng trìu mến và tự hào khi khuyến khích người em cùng cha khác mẹ noi gương mình.
“Quân đội đã giúp anh ấy trở thành người chính trực và ngay thẳng”, em trai Abdur-Rahim Jabbar nói, ám chỉ đến khoảng thời gian sau khi tốt nghiệp trung học phổ thông, Jabbar từng có cuộc sống nổi loạn và có một số sự cố nhỏ với pháp luật.
Sau khi tốt nghiệp năm 2017, Jabbar thử sức mình trong lĩnh vực bất động sản. Nhưng sự nghiệp bất động sản của Jabbar không kéo dài lâu. Jabbar bắt đầu làm việc cho công ty tư vấn Deloitte vào năm 2021, một phát ngôn viên của công ty cho biết.
Bế tắc trong cuộc sống
Vào giai đoạn này, cuộc sống của Jabbar đã bắt đầu trở nên tồi tệ khi Jabbar tiến hành thủ tục ly hôn với người vợ thứ ba và gặp khó khăn tài chính nghiêm trọng, theo hồ sơ tòa án. Công ty mà Jabbar thành lập, Blue Meadow Properties, đã thua lỗ 28.000 USD vào năm 2021 và anh nợ 16.000 USD trong thẻ tín dụng, ông viết trong email gửi cho luật sư của vợ mình khi đó.
“Sức ép thời gian là yếu tố cốt lõi”, Jabbar viết. “Tôi không đủ khả năng trả tiền nhà và tài sản có nguy cơ bị tịch thu nếu chúng tôi trì hoãn việc giải quyết ly hôn”.
Theo các tài liệu nộp lên tòa án, Jabbar kiếm được khoảng 58 USD một giờ tại Deloitte và làm việc 40 giờ một tuần, mang về thu nhập ròng là 7.876,70 USD/tháng. Nhưng tổng chi tiêu hàng tháng của anh lên tới khoảng 9.000 USD. Vào tháng 8.2022, anh chỉ có 2.012 USD trong tài khoản ngân hàng.
Mặc dù gặp khó khăn về tài chính, Jabbar vẫn đến thăm gia đình. Em trai của Jabbar cho biết, cha họ bị đột quỵ vào năm 2023 và Jabbar thường xuyên đến thăm nom và chăm sóc ông. “Anh ấy giúp tôi tắm rửa, thay đồ và chăm sóc bữa ăn của ông ấy ăn,” Abdur-Rahim Jabbar nói.
Không có dấu hiệu cực đoan
Người ta vẫn chưa rõ Jabbar đã bị IS thu hút từ khi nào. Em trai cùng cha khác mẹ của Jabbar nói rằng cha của họ là người Hồi giáo và mẹ của Jabbar là người theo đạo Thiên chúa nhưng đã cải đạo khi họ kết hôn.
Jabbar đã công khai về đức tin Hồi giáo của mình nhưng anh và những người trong gia đình hiếm khi thảo luận về tôn giáo. Chỉ có một lần, họ đề cập tới cuộc chiến ở Gaza trong một cuộc trò chuyện vào năm ngoái. “Jabbar rất buồn về những gì đang xảy ra ở Palestine”, người em cho biết. Jabbar nói rằng “đó là cuộc diệt chủng từ cả hai phía”.
Người em trai khẳng định Jabbar trở nên trầm tĩnh hơn sau cuộc ly hôn nhưng không bao giờ đề cập đến IS hay bất kỳ hệ tư tưởng cực đoan nào.
Pousson, bạn thời trung học của Jabbar, cho biết Jabbar cũng thường xuyên đăng bài về đức tin Hồi giáo của mình trên Facebook nhưng không hề có dấu hiệu cực đoan. “Những bài đăng của anh ấy luôn luôn tích cực. Không có nội dung gì Jabbar đăng trực tuyến mà tôi thấy là tiêu cực”. “Tôi không thể đoán trước được sự việc này”, bạn Jabbar nói thêm.
Một trong những người hàng xóm của Jabbar ở Texas cho biết ông chưa bao giờ nhìn thấy Jabbar ở nhà thờ Hồi giáo địa phương. "Jabbar nói rằng cậu ấy cầu nguyện ở nhà", người hàng xóm yêu cầu được giấu tên cho biết. Người hàng xóm cũng khẳng định Jabbar là người "tốt bụng", "ít nói" và hầu như sống khép kín.
Vào đêm giao thừa, người hàng xóm cho biết, ông thấy Jabbar đang chất hàng lên một chiếc xe tải màu trắng đậu ngoài nhà. Người hàng xóm đã đến xem Jabbar ta có cần giúp đỡ không, và Jabbar nói rằng anh ta sẽ chuyển đến Louisiana. Ông không ngờ rằng đó là cuộc gặp cuối cùng trước khi Jabbar tiến hành vụ tấn công và bị tiêu diệt.
Cho đến nay, cả những người thân, bạn bè được phỏng vấn và cơ quan điều tra vẫn chưa tìm được quá trình người cựu chiến binh này bị tha hóa và trở nên cực đoan. Tuy nhiên, vụ việc một lần nữa rung lên hồi chuông cảnh tỉnh về nguy cơ những con người bình thường, thậm chí là mẫu mực, có thể trở nên cực đoan hoặc bị IS hóa.
