Vô sinh, đột quỵ, ung thư: Sự thật gây sốc từ không khí nơi chúng ta sống và làm việc

Chúng ta vẫn thường liên tưởng ô nhiễm nhựa với đại dương, bãi rác hoặc các khu công nghiệp. Tuy nhiên, một nghiên cứu mới công bố trên tạp chí PLOS One đã đặt ra một cảnh báo đáng lo ngại: chính không gian sống quen thuộc như phòng khách, văn phòng hay trong xe ô tô, nơi con người dành tới 90% thời gian mỗi ngày, mới là những “ổ phát tán” vi nhựa tiềm ẩn và dễ bị bỏ qua nhất.

Vi nhựa nhỏ hơn cả hồng cầu

Theo nghiên cứu, mỗi người trưởng thành có thể hít phải khoảng 68.000 hạt vi nhựa mỗi ngày từ không khí trong nhà, với kích thước dao động từ 1 đến 10 micromet - nhỏ hơn cả tế bào hồng cầu. Để so sánh, tế bào hồng cầu có đường kính khoảng 6,2 - 8,2 micromet, trong khi một vi khuẩn E. coli dài khoảng 1 - 2 micromet.

Những hạt vi nhựa siêu nhỏ này chủ yếu phát sinh từ sự hao mòn của các vật liệu nhựa trong đời sống hàng ngày như đồ gia dụng, vải nội thất, rèm cửa, thảm trải sàn, và đặc biệt là các chi tiết trong xe hơi như bảng điều khiển, ghế ngồi, tay nắm cửa, và thảm lót sàn.

“Vi nhựa trong không khí, nhất là trong nhà, có thể là một mối đe dọa vô hình mà chúng ta mới chỉ bắt đầu hiểu rõ”, hai tác giả nghiên cứu, ông Jeroen Sonke (Giám đốc nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Quốc gia Pháp) và bà Nadiia Yakovenko (nhà nghiên cứu môi trường tại Đại học Toulouse) nhấn mạnh.

Trong khi đó, nhà nghiên cứu vi nhựa - Giáo sư Sherri “Sam” Mason từ Đại học Gannon (Mỹ), người không tham gia nghiên cứu khẳng định, “kết quả nghiên cứu này bổ sung thêm bằng chứng cho thấy vi nhựa có mặt ở khắp nơi và xâm nhập vào cơ thể người theo mọi cách có thể”.

Từ phổi, vi nhựa đi đến đâu?

Trong vài năm gần đây, các nhà khoa học đã phát hiện sự hiện diện của vi nhựa ở nhiều cơ quan trong cơ thể người: máu, phổi, gan, thận, nhau thai, sữa mẹ, thậm chí trong mô não và tinh hoàn.

Một nghiên cứu công bố đầu năm 2024 cho biết, người có vi nhựa trong mô động mạch cảnh có nguy cơ tử vong, đột quỵ hoặc đau tim cao gấp đôi trong vòng ba năm so với người không có.

Các chuyên gia y tế cảnh báo rằng việc tiếp xúc lâu dài với vi nhựa có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng như:

• Rối loạn nội tiết

• Vô sinh và dị tật bẩm sinh

• Rối loạn phát triển thần kinh

• Bệnh tim mạch và ung thư

Giáo sư Sherri “Sam” Mason, một trong những người đầu tiên đo lường vi nhựa trong nước đóng chai, khẳng định: “Hạt nhựa càng nhỏ thì tác động lên sức khỏe con người càng lớn”.
Đặc biệt đáng ngại là các nano nhựa, có kích thước chỉ vài chục nanomet, đủ nhỏ để xâm nhập vào tế bào, mô não, hoặc máu, mang theo các hóa chất gây rối loạn nội tiết như bisphenol A (BPA), phthalates, chất chống cháy, PFAS, và kim loại nặng.

Cabin ô tô - “hộp kín” chứa vi nhựa

Một phần đáng chú ý của nghiên cứu là việc đo mẫu không khí trong các chuyến đi bằng ô tô. Các cabin xe được mô tả là môi trường lý tưởng để tích tụ vi nhựa: không gian kín, ít thông gió, và chứa nhiều vật liệu nhựa dễ phân rã dưới tác động của nhiệt độ, ma sát và ánh nắng.

Kết quả cho thấy, mỗi mét khối không khí trong xe chứa 2.238 hạt vi nhựa - cao gấp 4 lần so với trong nhà ở (khoảng 528 hạt/m³).

“Không gian di chuyển hàng ngày đang trở thành nguồn tiếp xúc đáng kể với vi nhựa mà chúng ta không hề hay biết”, nhóm nghiên cứu cảnh báo.

Làm sao để hạn chế tiếp xúc với vi nhựa?

Dù vi nhựa có mặt ở khắp nơi, các chuyên gia khẳng định mỗi cá nhân vẫn có thể giảm thiểu đáng kể mức độ phơi nhiễm nếu thay đổi một số thói quen hàng ngày.
Theo bác sĩ Philip Landrigan, người đứng đầu Ủy ban Minderoo - Monaco về nhựa và sức khỏe con người, chúng ta nên:

• Tránh sử dụng đồ nhựa dùng một lần như túi nylon, ly nhựa, dao nĩa nhựa.

• Sử dụng ly inox, cốc thủy tinh và hộp đựng bằng thủy tinh thay cho đồ nhựa.

• Không hâm nóng thực phẩm trong bao bì nhựa (dù là lò vi sóng hay nồi hấp).

• Mang túi vải khi đi siêu thị và hạn chế sử dụng túi nilon.

• Sử dụng túi đựng quần áo có thể tái sử dụng thay vì màng bọc nhựa tại tiệm giặt là.

• Vận động cộng đồng và địa phương tham gia các sáng kiến cấm túi nylon hoặc giới hạn đồ nhựa.

Một nghiên cứu đầu năm 2024 cho thấy, mỗi lít nước đóng chai chứa trung bình 240.000 hạt nhựa, và 90% trong số đó là nano nhựa. Do vậy, việc chuyển sang sử dụng nước lọc và ly thủy tinh là một bước quan trọng để bảo vệ sức khỏe.