Đây là nhấn mạnh của GS.TS.BS.TTND Lê Ngọc Thành, Chủ tịch Hội đồng Giáo sư ngành Y học, Hiệu trưởng Trường Đại học Y Dược - Đại học Quốc gia Hà Nội, nguyên Giám đốc Bệnh viện E trong cuộc trao đổi với Báo Đại biểu Nhân dân về những khó khăn, thách thức trong công tác đào tạo nguồn nhân lực cho ngành y hiện nay; cũng như đề xuất giải pháp để thu hút người giỏi theo đuổi ngành y, đặc biệt trong những chuyên ngành khó, đặc thù.
Được biết, hiện nay Trường Đại học Y Dược, ĐHQGHN hội tụ nhiều chuyên gia hàng đầu gồm: Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai PGS.TS Đào Xuân Cơ - Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Y Dược, ĐHQGHN; Giám đốc Bệnh viện Việt Đức TS.BSCC Dương Đức Hùng - Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Y Dược, ĐHQGHN;

Giám đốc Bệnh viện Phụ sản Trung ương GS.TS Nguyễn Duy Ánh - Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Y Dược, ĐHQGHN; PGS.TS Nguyễn Viết Nhung - nguyên Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương - Giám đốc Trung tâm Y khoa Đại học, kiêm Trưởng Khoa Y, Trường ĐH Y Dược, ĐHQGHN;

GS.TS Trịnh Đình Hải - nguyên Giám đốc Bệnh viện Răng Hàm Mặt Trung ương, Trưởng khoa Răng Hàm Mặt, Trường ĐH Y Dược, ĐHQGHN; GS.TS Trần Bình Giang - nguyên Giám đốc Bệnh viện Việt Đức, Chủ nhiệm Bộ môn Ngoại, Trường ĐH Y Dược, ĐHQGHN;

Giám đốc Bệnh viện E TS.BSCC Nguyễn Công Hựu - Chủ nhiệm Bộ môn Ngoại Tim mạch Lồng ngực, Trường ĐH Y Dược, ĐHQGHN...

Thách thức lớn nhất đến từ chính sách

- Thưa GS Lê Ngọc Thành, y học ngày càng phát triển với những công nghệ hiện đại. Vậy Trường Đại học Y Dược - Đại học Quốc gia Hà Nội đã và đang triển khai những phương pháp đào tạo như thế nào để có thể chuẩn bị một hành trang cho những bác sĩ tương lai bước vào môi trường làm việc chuyên nghiệp và hội nhập quốc tế?

GS Lê Ngọc Thành: Trường Đại học Y Dược - Đại học Quốc gia Hà Nội được thành lập năm 2020, trên cơ sở nâng cấp và phát triển Khoa Y Dược thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội (với lịch sử hơn 10 năm). Chúng tôi ý thức được việc ra đời của Trường Đại học Y Dược phải có điều gì đó khác biệt, tạo môi trường để sinh viên cũng như phụ huynh chọn lựa khi con em mình theo đuổi nghề y.

Xuất phát từ chủ trương đó, nhiều năm nay, nhà trường đã thu hút được đội ngũ nhân lực trình độ cao về làm công tác giảng dạy cả chính nhiệm, cả kiêm nhiệm. Đặc biệt, thời gian gần đây, đa phần các chuyên gia đầu ngành tại các bệnh viện lớn ở Hà Nội đã về đảm nhận những chức vụ chuyên môn như trưởng bộ môn, trưởng khoa hay phó khoa tại trường. Đây là những nhân tố thu hút các bạn trẻ sau này về cống hiến với nhà trường, vì các thầy rất giỏi về chuyên môn, học thuật.

Bên cạnh đó, Trường Đại học Y Dược - Đại học Quốc gia Hà Nội có một sự kết hợp cơ hữu giữa trường và bệnh viện, tức là chúng tôi kết hợp rất chặt chẽ và chân tình.

Thời còn là Giám đốc Bệnh viện E, tôi thường nói với nhân viên của bệnh viện rằng Bộ Y tế ưu ái chúng ta bao nhiêu thì trách nhiệm của chúng ta càng phải lớn bấy nhiêu. Tới nay, khi đảm nhiệm cương vị Hiệu trưởng Trường Đại học Y Dược, tôi cũng nói với các thầy cô và các phòng, ban chức năng của trường cũng như của Đại học Quốc gia Hà Nội rằng càng nhiều thầy giỏi về tụ họp ở trường ta thì trách nhiệm của chúng ta càng phải lớn hơn, làm sao để các thầy thấy mình được tôn trọng, được quý trọng thực sự, để phục vụ công tác này.

Trường Đại học Y Dược với sự chỉ đạo, cho phép của Đại học Quốc gia Hà Nội đang gần như triển khai một “chiến dịch” để xây dựng những chương trình đào tạo, giáo trình cập nhật nhất cho sinh viên. Chúng tôi cũng mở rộng hợp tác, ngoài hợp tác trong nước còn rất đẩy mạnh việc hợp tác quốc tế, giúp sinh viên, các bác sĩ ra trường sau này sẽ có khả năng làm việc độc lập, khả năng hội nhập trong nước và quốc tế.

- Theo giáo sư, những thách thức lớn nhất trong công tác đào tạo nguồn nhân lực cho ngành Y hiện nay là gì?

GS Lê Ngọc Thành: Thực ra, chúng tôi rất mừng khi trong xã hội còn rất nhiều học sinh, rất nhiều gia đình thích cho con mình học y. Nhưng thách thức lớn hiện nay là thời gian học tại trường y so với các trường khác khá dài. Ngoài ra, những chính sách về con người đối với ngành y dù đã có cải thiện, dù vẫn coi ngành y là nghề đặc biệt nhưng chưa được thực sự rõ ràng, khác biệt để các thể hệ học trò có thể yên tâm thực hiện niềm đam mê nghề nghiệp. Do đó, chỉ một số chuyên ngành trong ngành y được các em lựa chọn, còn phần lớn rất khó chọn, ít em lựa chọn. Chúng tôi rất lo lắng về vấn đề này.

Đơn cử như ngành lao, bệnh nhiệt đới, bệnh truyền nhiễm hoặc hồi sức, cấp cứu, chống độc vẫn có rất nhiều em thích, nhưng nếu chính sách vẫn như hiện nay thì sẽ có nhiều em bỏ. Như đại dịch Covid-19 vừa qua, chúng ta thấy số bác sĩ biết làm trong lĩnh vực hồi sức cũng như bệnh nhiệt đới rất ít, đặc biệt trong miền Nam. Hơn nữa trong mảng này, các em không mở phòng khám được, thành ra lại càng không thu hút.

Chính vì thế, tôi nghĩ rằng thách thức lớn nhất là chính sách. Chúng ta cần có những chính sách thật rõ ràng, chia nhỏ ra, khác nhau ở từng ngành. Tôi lấy ví dụ như lĩnh vực giáo dục, mảng khoa học cơ bản đang rất thiếu người, rất nhiều em giỏi yêu thích nhưng chọn không theo đuổi nên rất cần chính sách khuyến khích thì trong ngành y cũng như vậy. Nếu chúng ta cứ “đánh đồng” lương bác sĩ đều giống nhau là không được.

Chẳng hạn cùng học 6 năm, nhưng ngay từ khi là sinh viên, các em biết được đi những ngành khó như tâm thần, bệnh lây nhiễm, ngành lao, ngành hồi sức cấp cứu thì lương sẽ được gấp 4 lần những bác sĩ bình thường, đương nhiên những ngành đó sẽ không bao giờ thiếu người. Hay về nơi công tác, nếu cùng là bác sĩ, công tác ở Hà Nội lương 5 triệu, ở địa phương miền núi như Cao Bằng, Bắc Kạn lương sẽ là 10 triệu và huyện xa xôi của Cao Bằng lương là 15-20 triệu thì chúng ta cũng sẽ không bao giờ thiếu người.

Quay trở lại vấn đề chính sách, thời điểm này rất nhiều phụ huynh, học sinh vẫn yêu thích ngành y và nhiều em vẫn thích chuyên ngành tâm thần, ngành y học bệnh nhiệt đới, hồi sức cấp cứu, nhưng gia đình không nuôi được các em. Chúng ta cần chính sách hỗ trợ để tháo gỡ vấn đề này.

Theo tôi, cần phải quyết liệt để thay đổi và các chính sách phải được công khai trên đài báo, cũng như ngay từ khi vào trường sinh viên đã được biết.

Tạo điều kiện thực hành tốt nhất cho sinh viên

- Để thu hút những sinh viên giỏi, các nhà khoa học, giảng viên giỏi thì ngoài chất lượng đào tạo, theo giáo sư cần những yếu tố nào? Trường Đại học Y Dược - Đại học Quốc gia Hà Nội đã có những sáng kiến nào để đổi mới môi trường nghiên cứu và học tập, tạo ra một môi trường thực sự hấp dẫn, thu hút nhân tài tới với nhà trường?

GS Lê Ngọc Thành: Đối với sinh viên, trong phương án tuyển sinh, đương nhiên chúng tôi ưu tiên những em học giỏi, có thành tích xuất sắc. Các tiêu chí đã công khai trên phương tiện truyền thông. Khi các em vào trường, chúng tôi tạo môi trường thuận lợi cho các em học tập, đặc biệt trong vấn đề hội nhập quốc tế. Như tuần vừa rồi, bộ phận đào tạo vừa thông báo cho những sinh viên có khả năng về tiếng Pháp sẽ được chọn đi Pháp để trao đổi học thuật.

Các em có thành tích xuất sắc như giải quốc tế, quốc gia, chúng tôi sẽ “chăm sóc” ngay từ đầu, có định hướng rõ ràng, tạo môi trường học thuật tốt nhất cho các em. Bên cạnh đó, những sinh viên có khả năng nghiên cứu thì phải cho nghiên cứu sớm, sinh viên có khả năng học thuật, giao lưu quốc tế phải cho giao lưu quốc tế sớm.

Đối với giảng viên, môi trường của Đại học Quốc gia Hà Nội - một môi trường học thuật đa ngành, đa lĩnh vực là yếu tố đầu tiên để thu hút các bạn. Các bạn có thể thả sức nghiên cứu, cống hiến. Bất kể giảng viên nào có khả năng về nghiên cứu, về học thuật, nhà trường đều tạo điều kiện tối đa. Đặc biệt, giảng viên nếu có các học bổng quốc tế, chẳng hạn như đi nghiên cứu sinh, lãnh đạo nhà trường sẽ đồng ý ngay. Chúng tôi cũng tìm các nguồn tài trợ để hỗ trợ các bạn trong quá trình học hành.

- Với ngành y thì môi trường thực hành là một điều bắt buộc và vô cùng quan trọng. Hiện nay, Trường Đại học Y Dược - Đại học Quốc gia Hà Nội đã triển khai những mô hình như thế nào giữa trường và bệnh viện, để tạo cho sinh viên có những điều kiện thực hành tốt nhất, thưa giáo sư?

GS Lê Ngọc Thành: Tôi có may mắn rằng trong quá trình hành nghề phẫu thuật tim mạch, có thể bản thân tôi cũng rất chuyên tâm, chịu khó, tận tình với anh em, bạn bè nên khi sang vị trí quản lý, lãnh đạo trong đào tạo thì hầu hết các lãnh đạo, các thầy thuốc giỏi ở các bệnh viện đều rất chào đón sinh viên Trường Đại học Y Dược đi thực tế. Đương nhiên, để tạo điều kiện thực hành tốt nhất cho các em cũng phải có “chiến thuật” của mình.

Tôi nghĩ điều đầu tiên là tôi thực sự kính trọng cũng như cảm ơn, biết ơn các lãnh đạo bệnh viện, các thầy thuốc giỏi đã tập hợp cùng với mình. Tôi khuyến khích trong Trường Đại học Y Dược, ví dụ một bộ môn để đảm bảo công việc giảng dạy cần 10 người thì chỉ tuyển 5 người là cơ hữu, còn 5 người là kiêm nhiệm ở các bệnh viện, để làm sao quan hệ thực sự chặt chẽ. Bên cạnh đó, tôi khuyến khích trong một bộ môn, nếu thầy ở bệnh viện giỏi hơn sẽ làm chủ nhiệm bộ môn chứ không phải nhà trường, nhưng kết hợp phải thực sự cơ hữu. Tôi cũng khuyến khích việc tạo điều kiện cho các thầy ở bệnh viện vào trường đại học để giảng dạy nhiều hơn.

Đặc biệt, tôi mong muốn ở đại học thì hàm lượng nghiên cứu phải nhiều hơn việc đi dạy nên động viên các thầy cô tăng cường hàm lượng nghiên cứu, đơn cử đánh giá việc hoàn thành nhiệm vụ thì nghiên cứu sẽ đặt lên hàng đầu. Đây là điều chúng tôi đang gây dựng, làm nên sự khác biệt của nhà trường.

Nhiều người nói rằng thấy hơi lạ khi thầy Thành có thể “kéo” được nhiều người giỏi như thế, nhưng thực sự quan hệ của tôi là cơ hữu. Đây là tình cảm mà không thể “một sớm một chiều” có được, cũng như không thể tự nhiên mà có. Chính vì các thầy có lòng mong muốn cống hiến nên tôi cũng tạo điều kiện tối đa cho việc hợp tác.

Nếu chỉ “đóng gói, dập vỉ” thuốc, chúng ta sẽ mất rất nhiều!

- Thưa giáo sư, Chính phủ vừa có chủ trương đưa ngành dược trở thành một ngành công nghiệp mũi nhọn của Việt Nam, cần được ưu tiên nguồn lực và có cơ chế, chính sách khuyến khích đủ mạnh để phát triển. Là một cơ sở đào tạo liên quan đến lĩnh vực dược, theo ông, chúng ta cần có những giải pháp nào để thúc đẩy việc đào tạo nhân lực cho lĩnh vực này, đáp ứng được những yêu cầu về nhân lực như chủ trương của Chính phủ?

GS Lê Ngọc Thành: Ở mảng y, các thầy là lãnh đạo bệnh viện có biên chế ở trường đại học là điều rất bình thường. Nhưng ở mảng dược, gần như thầy cô giáo ở các trường dược không tham gia các công ty hoặc nhà máy, tập đoàn, trong khi đáng ra sự kết hợp phải rất chặt chẽ. Tôi cho rằng nếu một trưởng khoa hay trưởng bộ môn tại trường dược làm giám đốc một chi nhánh, một công ty dược nào đó thì kết quả sẽ rất khác. Những người giỏi học thuật về dược cần có cơ sở thực hành, như Viện dược liệu hoặc Viện kiểm nghiệm thuốc. Nếu các giáo sư đầu ngành ở trường dược làm lãnh đạo cơ sở thực hành, việc đào tạo nhân lực chắc chắn sẽ tốt hơn.

Đối với Trường Đại học Y Dược, tôi đang đau đáu một việc. Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo điều kiện, chính sách cho trường một khuôn viên rất rộng, tôi muốn làm công viên dược liệu trên Hòa Lạc. Có thể nói chúng ta đến thời điểm này chưa thực hiện được việc “Nam dược trị Nam nhân” (quan điểm lớn của đại danh y Tuệ Tĩnh, có nghĩa dùng thuốc Việt Nam chữa bệnh cho người Việt Nam - PV). Phần lớn chúng ta vẫn nhập khẩu, mà nhập khẩu thì không kiểm soát được chất lượng. Đây là điều cực kỳ nguy hiểm.

Tôi nghĩ rằng khi Chính phủ đã có chủ trương phát triển mạnh y dược nước nhà thì vấn đề này cần đặt lên hàng đầu. Cần tạo nhiều thuận lợi hoặc có chính sách cho người làm trong lĩnh vực dược để tăng cường việc sản xuất trong nước, tăng cường các nguyên vật liệu trong nước. Nếu chúng ta chỉ “đóng gói, dập vỉ” thuốc thì sẽ không kiểm soát được chất lượng và chúng ta sẽ mất rất nhiều!

Trường Đại học Y Dược đang mời rất nhiều thầy cô ở các viện dược liệu, kiểm nghiệm thuốc hoặc các công ty dược về giảng dạy. Tôi mong muốn các giảng viên về dược của trường có thể xuống những đơn vị này làm trưởng phòng hoặc trưởng một labo nào đó, vì thực sự không có trường nào đủ labo để làm cả. Còn cơ sở nghiên cứu, các viện dược liệu, các công ty có rất nhiều điều kiện để thực hành, nhưng chưa kết hợp được chặt chẽ giữa nhà trường với các cơ sở. Tôi đang động viên các thầy cô giáo phải làm sao đưa sinh viên xuống các nhà máy, công ty sớm.

Tôi cũng đang mơ ước người trưởng phòng ở Cục Quản lý Dược - Bộ Y tế có thể kiêm nhiệm trở thành giảng viên nhà trường, hoặc ít nhất là những người làm ở Cục Quản lý Dược hay Viện kiểm nghiệm thuốc, Viện Dược liệu. Với mảng y đã triển khai như vậy. Đơn cử chúng tôi có rất nhiều em đang làm ở các bệnh viện tuyến đầu như Bạch Mai, Việt Đức, Bệnh viện E. Tới đây, y bác sĩ tại Bệnh viện Đại học Y Dược cơ sở Linh Đàm cũng đa phần là thầy cô giáo. Triển khai được như vậy thì chắc chắn chất lượng sẽ khác: học thuật cao, nghiêm túc ngay từ đầu và triển khai được cả đào tạo, nghiên cứu khoa học.

Để trở thành bác sĩ giỏi, dứt khoát phải có tiêu chí chăm chỉ và trung thực

- Giáo sư có thể chia sẻ cách nhìn của mình về khái niệm y đức trong thời hiện đại?

GS Lê Ngọc Thành: Tôi rất tâm niệm lời căn dặn của Bác Hồ rằng “lương y như từ mẫu”. Nếu đã thích học y, vào ngành y, ít nhất “tâm phải thiện”. Nhưng để thiện được hay không và có thiện mãi hay không thì thực sự chính sách phải tốt, vì “đói quá” cũng khó mà nói được.

Riêng Trường Đại học Y Dược - Đại học Quốc gia Hà Nội, hàng năm vào mùa tuyển sinh, chúng tôi có chiến lược rất rõ là lãnh đạo nhà trường khi gặp tân sinh viên sẽ thăm hỏi, quán triệt với các em ngay từ đầu và có cả phụ huynh đến dự. Bên cạnh đó, khi sinh viên đi học, đi thực hành ở các bệnh viện lớn, các thầy gạo cội sẽ có những bài giảng như “làm sao để trở thành bác sĩ giỏi”, thay vì chỉ đơn thuần là dạy kiến thức, kỹ thuật. Như tôi vẫn thường hay giảng cho các em bài về y đức.

Hiện nay, rất nhiều thầy giỏi, là lãnh đạo các bệnh viện lớn kiêm nhiệm lãnh đạo nhà trường như PGS.TS Đào Xuân Cơ, Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai; GS.TS Nguyễn Duy Ánh, Giám đốc Bệnh viện Phụ sản Trung ương hay TS.BS Dương Đức Hùng, Giám đốc Bệnh viện Việt Đức. Tôi mong các thầy cứ khi sinh viên đến, các thầy sẽ có bài tổng quan về làm thế nào để trở thành bác sĩ giỏi.

Để trở thành bác sĩ giỏi, dứt khoát phải có tiêu chí chăm chỉ và trung thực. Không thể loại đi hai tiêu chí đó. Chúng ta cứ nói đi nói lại thì sinh viên cũng sẽ hiểu và nhớ.

Đối với phụ huynh, nhiều người hiểu nhầm rằng con học xong 6 năm ở trường y, ra trường rồi là thừa sức nuôi lấy bản thân và lo cho gia đình. Nhưng thực tế, kết thúc 6 năm học y mới chỉ là bắt đầu, phải mất thêm một khoảng thời gian tương tự như thế nữa mới có thể trở thành bác sĩ giỏi. Tôi mong các gia đình có con thích học y, nếu gia đình có điều kiện thì phải đầu tư cho con đến nơi đến chốn. Với những gia đình không có điều kiện, hy vọng sau này sẽ có thêm nhiều chính sách xã hội để hỗ trợ cho các em.

- Có thể nói vai trò của người thầy trong ngành giáo dục là vô cùng quan trọng. Vậy với riêng ngành y, giáo sư nhìn nhận tấm gương của người thầy sẽ có tác động như thế nào đối với các bác sĩ trẻ?

GS Lê Ngọc Thành: Một bác sĩ giỏi không phải tự nhiên giỏi. Tôi hay nói với sinh viên rằng khi nhìn thấy một thầy giỏi, không phải tự nhiên thầy ấy giỏi đâu! Thầy đã học rất chăm chỉ qua bao nhiêu cuộc thi và đối với người bệnh rất tận tình. Bây giờ, không phải là “chữa bệnh” nữa mà là “chữa người bệnh”, tức là bệnh nhân khi đến bệnh viện phải cảm thấy không phải là bệnh viện, thấy như ở nhà. Tất cả khâu tương tác với bệnh nhân phải tốt mới trở thành bác sĩ giỏi được.

Ngoài ra, tôi hay nhắc các em rằng, vấn đề y đức quan trọng nhất đối với ngành y là giữa đồng nghiệp với nhau trước, sau đó mới đến bệnh nhân. Y bác sĩ mà không tốt được với nhau thì không thể tốt với bệnh nhân được! Trong môi trường y tế thì tính đoàn kết, y đức càng phải cao hơn nơi khác vì trước mặt mình là người bệnh, không được phép sai sót. Nếu có sai sót cũng chỉ đến từ những điều ngoài ý muốn, còn vì không đoàn kết mà ảnh hưởng đến người bệnh là không thể được.

Tôi cho rằng làm sao để càng nhiều thầy giỏi tiếp xúc với sinh viên ngay từ đầu càng tốt, để dành thời gian chỉ dẫn cho sinh viên không chỉ về chuyên môn đơn thuần. Bởi kiến thức chuyên môn hôm nay không học được, mai có thể, nhưng ý thức thì không phải ai cũng có kinh nghiệm để truyền tải cho các em.

- Trân trọng cảm ơn GS Lê Ngọc Thành đã chia sẻ!