Vén màn bí mật về kho vũ khí hạt nhân của Israel

Không ký kết NPT và lý lẽ của người đứng ngoài cuộc

Cùng với Iran, Israel là thành viên của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (AIEA), cơ quan giám sát hạt nhân của Liên Hợp Quốc. Nhưng không giống như Iran, Israel là một trong 5 quốc gia gồm CHDCND Triều Tiên, Ấn Độ, Pakistan và Nam Sudan, không tham gia ký kết Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT), thỏa thuận mang tính bước ngoặt có hiệu lực vào năm 1970 nhằm ngăn chặn nguy cơ phổ biến vũ khí hạt nhân. Hiệp ước này chính thức công nhận 5 quốc gia là cường quốc hạt nhân, bao gồm Mỹ, Anh, Trung Quốc, Pháp và Nga.

Trong số các quốc gia không ký kết, CHDCND Triều Tiên, Ấn Độ và Pakistan cũng cũng sở hữu kho vũ khí hủy diệt hàng loạt này. Trong khi đó, để tham gia NPT, Israel sẽ phải công khai từ bỏ mọi vũ khí hạt nhân mà mình sở hữu.

Israel lập luận rằng, họ chỉ có thể tuân thủ các biện pháp kiểm soát hạt nhân trên cơ sở cân nhắc các nguy cơ an ninh khác và chỉ sau khi thiết lập quan hệ hòa bình giữa tất cả các quốc gia trong khu vực.

Ngoài ra, Israel đã phát triển Học thuyết Begin về chống phổ biến vũ khí hạt nhân và chiến tranh phòng ngừa, theo đó, họ không chấp nhận các quốc gia khác trong khu vực có khả năng sở hữu vũ khí hạt nhân. Không quân Israel từng tiến hành Chiến dịch Opera và Chiến dịch Orchard, phá hủy các lò phản ứng hạt nhân của Iraq và Syria vào năm 1981 và 2007, và phần mềm độc hại Stuxnet đã gây thiệt hại nghiêm trọng cho các cơ sở hạt nhân của Iran vào năm 2010 được cho là do Hoa Kỳ và Israel cùng phát triển. Các chuyên gia đánh giá, tính đến năm 2019, Israel vẫn là quốc gia duy nhất ở Trung Đông được cho là sở hữu vũ khí hạt nhân.

Chiến lược mập mờ có chủ đích và thực lực của Israel

Liên đoàn các nhà khoa học Mỹ, Viện nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm, và Hiệp hội Kiểm soát vũ khí ước tính Israel có 90 đầu đạn hạt nhân. Trong khi đó, một số trang web quân sự cho rằng, quốc gia này được cho là sở hữu bộ 3 vũ khí gồm máy bay chiến đấu F-15 và F-16, tên lửa hành trình phóng từ tàu ngầm lớp Dolphin và loạt tên lửa đạn đạo tầm trung đến liên lục địa Jericho. Vũ khí hạt nhân có thể được triển khai đầu tiên của nước này được cho là đã hoàn thành vào cuối năm 1966 hoặc đầu năm 1967. Điều này, nếu được xác nhận, sẽ đưa Israel trở thành quốc gia thứ 6 trên thế giới phát triển thành công vũ khí hạt nhân.

Israel duy trì chính sách mập mờ có chủ đích về thực lực hạt nhân của mình: Không bao giờ chính thức phủ nhận hoặc thừa nhận sở hữu vũ khí hạt nhân. Thay vào đó, trong nhiều năm qua, họ liên tục nhắc đi nhắc lại rằng: "Israel sẽ không phải là quốc gia đầu tiên đưa vũ khí hạt nhân vào Trung Đông".

Do lập trường chính thức mập mờ này, các tổ chức lưu ý những khó khăn trong việc xác định mức độ năng lực hạt nhân của Israel. "Họ cố tình giữ bí mật về khả năng hạt nhân của mình và đó là một phần trong chính sách mà họ theo đuổi", John Erath, Giám đốc chính sách cấp cao tại Trung tâm Kiểm soát vũ khí và không phổ biến vũ khí hạt nhân, cho biết trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại hôm 19/6. Theo ông, chính sách này có thể một phần là để đảm bảo "các đối thủ tiềm tàng của Israel sẽ không biết họ có thể làm gì trong trường hợp xảy ra khủng hoảng".

Tư liệu lịch sử và vụ tiết lộ bí mật quốc gia

Theo Jewish Virtual Library, một bách khoa toàn thư trực tuyến do tổ chức phi lợi nhuận American-Israeli Cooperative Enterprise của nhà phân tích chính sách đối ngoại người Mỹ Mitchell Bard xuất bản, ghi chép lịch sử cho thấy, các nhà lãnh đạo Israel đã hy vọng xây dựng một kho vũ khí hạt nhân để giúp đảm bảo an toàn cho đất nước sau khi quốc gia Do Thái được thành lập vào năm 1948, những năm sau cuộc diệt chủng Holocaust.

Trong bản ghi nhớ được giải mật gửi cho Tổng thống Mỹ Richard Nixon vào tháng 7/1969, Ngoại trưởng Mỹ khi đó là Henry Kissinger cho biết Israel đã cam kết "không trở thành nước đầu tiên đưa vũ khí hạt nhân vào Cận Đông" khi mua máy bay Phantom của Mỹ, mặc dù chưa bao giờ làm rõ chính xác điều đó có nghĩa là gì.

Tuy nhiên, vào năm 1986, Mordechai Vanunu, cựu kỹ thuật viên hạt nhân người Israel từng làm việc tại lò phản ứng nguyên tử của Israel tại sa mạc Negev vào cuối những năm 1960 đầu những năm 1970, đã gây chấn động toàn thế giới khi ông tiết lộ thông tin chi tiết và hình ảnh về lò phản ứng của Israel cho tờ Sunday Times của Anh.

Theo tiết lộ, Israel bắt đầu nghiên cứu lĩnh vực hạt nhân ngay sau khi tuyên bố độc lập vào năm 1948 và, với sự hợp tác của Pháp, đã bí mật xây dựng Trung tâm nghiên cứu hạt nhân Negev - một cơ sở gần Dimona chứa một lò phản ứng hạt nhân và nhà máy tái chế vào cuối những năm 1950.

Những tiết lộ của ông khiến chính phủ Israel bối rối, làm suy yếu chính sách mơ hồ chiến lược lâu nay của nước này. Vanunu bị Chính phủ Israel buộc tội phản quốc và phải ngồi tù 18 năm, trong đó có 11 năm biệt giam.

Là một nhà hoạt động vì hòa bình, ông cho biết lý do ông công bố thông tin là để phản đối vũ khí hủy diệt hàng loạt. “Tôi cảm thấy đó không phải là hành động phản quốc, mà là nói lên sự thật. Đó là hành động để cứu Israel khỏi một cuộc diệt chủng mới”, ông nói với chương trình "This World" của BBC năm 2004 về quyết định tố giác. Ông nói thêm rằng ông không hối hận, mặc dù phải trả "hình phạt nặng nề".

Trở ngại đối với thiết lập khu vực phi hạt nhân

Các bên giám sát hạt nhân, bao gồm Trung tâm Kiểm soát vũ khí và không phổ biến vũ khí hạt nhân, đã lập luận rằng sự mơ hồ xung quanh chương trình hạt nhân của Israel cản trở những nỗ lực đảm bảo sử dụng năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình ở Trung Đông.

Trung tâm này cho biết trên trang web của mình rằng: "Tính thiếu rõ ràng xung quanh chương trình vũ khí hạt nhân của Israel là một trở ngại chính đối với việc thiết lập một khu vực phi vũ khí hủy diệt hàng loạt ở Trung Đông", đồng thời nói thêm rằng cam kết toàn cầu về việc tạo ra một khu vực như vậy vào năm 1995 là "rất quan trọng để đảm bảo việc gia hạn vô thời hạn NPT".

Các chuyên gia cũng cảnh báo rằng các cuộc tấn công của Israel vào Iran có thể thúc đẩy tham vọng hạt nhân của nước này thay vì có tác dụng răn đe. "Rất có thể người Iran sẽ quyết định rằng họ cần phải có nhiều khả năng hạt nhân hơn để ngăn chặn các cuộc tấn công như vậy trong tương lai", ông John Erath nói. "Điều này đưa chúng ta vào một con đường rất nguy hiểm".