Văn viết, văn nói
Văn viết là chữ nghĩa thể hiện trên mọi văn bản giấy tờ. Trừ trong sáng tác (truyện, ký, tiểu thuyết), các nhà văn có thể vận dụng linh hoạt theo phong cách riêng của mình, phát huy sáng tạo cao nhất trong việc dùng từ ngữ, tổ chức câu để đạt hiệu quả diễn tả, biểu hiện nào đó; còn lại, trong mọi loại viết lách mang tính chất hành chính hoặc báo chí thì phải bảo đảm tính khúc chiết, trong sáng, mạch lạc, tiết kiệm ngôn từ mà giàu lượng thông tin.
Còn văn nói là lời ăn tiếng nói hàng ngày, là khẩu ngữ. Người ta nghĩ sao nói vậy, tùy văn cảnh, đối tượng và trạng thái tâm lý, cảm xúc của họ. Văn nói cần dễ hiểu, gần gũi với đời thường, phù hợp với tính cách người nói và trình độ người nghe.
Vậy nên, không thể lẫn lộn giữa văn viết và văn nói. Có khi nếu viết thì một đoạn văn, câu văn nào đó được coi là hay, nhưng nếu nói thì lại dở. Thế nhưng, nhiều người cầm bút đã lẫn lộn, không phân biệt được văn viết và văn nói. Tình trạng sử dụng khẩu ngữ trong bài viết phổ biến. Ví dụ một đoạn sau: “Tôi lao xe ra khỏi nhà từ sáng sớm. Thời tiết hôm nay hơi bị tuyệt vời. Nghĩ là sẽ đến cơ quan cái đã, lấy thêm mấy tài liệu cho yên tâm. Nhưng thôi, cần gì, xoay xở được. Từ nhà đến cơ quan đâu có gần. Mà cái anh chàng trưởng ban cũng kỳ. Việc quái gì phải lo lắng quá đến mức ấy. Mình đâu phải lũ nhau mới ra trường mà phải cẩn thận. Đúng là anh ta là bạn thân của gã Trịnh Hâm”. Đó không phải lời lẽ độc thoại hay đối thoại của nhân vật trong truyện hoặc tiểu thuyết nào, mà ở một bài báo. Văn phong kiểu đó là tùy tiện, nghĩ sao nói vậy.
Một đoạn trong bài báo khác: “Đã năm lần bảy lượt tôi phôn đến gặp ông “sếp” ở công ty đề nghị gặp để làm việc nhưng không được ông ta “ô kê”. Lúc thì bảo bận. Lúc lại nói sắp đi công tác gấp. Tôi tìm kiếm hoài suốt cả tháng kiên nhẫn chờ đợi, mong gặp bằng được. Nhưng ông ta vẫn mất hút con mẹ hàng lươn. Đúng là ông ta đã lẩn tránh tôi còn hơn cả chạch”. Rõ là một thứ khẩu ngữ thiếu nghiêm túc. Có lẽ tác giả bài báo cho rằng đang nói về một nhân vật thuộc loại tiêu cực, cần phê phán nên đã tìm đến những từ ngữ không mấy lịch sự để thể hiện nội dung thông tin của mình, như “phôn” (gọi điện thoại), “ô kê” (đồng ý hoặc chấp thuận), “mất hút con mẹ hàng lươn” (mất hút không hồi âm hoặc cố tình lảng tránh)...
Để giữ uy tín cho tờ báo và tác giả, tôi xin không nêu tên cụ thể những bài báo trên cùng người viết. Nhưng tình trạng viết lách bằng lối văn khẩu ngữ như trên đang có khuynh hướng gia tăng, rất cần được cảnh báo để khắc phục.
.jpg)
