Kiến tạo quốc gia hạnh phúc

Ba khía cạnh của hạnh phúc

- Từng là Giám đốc Chương trình Tổng Hạnh phúc Quốc gia (GNH) ở Bhutan, ông cũng hay nói về giá trị của hạnh phúc, không biết hạnh phúc đối với ông như thế nào?

- Tôi luôn phân biệt hai hình thức của hạnh phúc: những niềm vui ngắn ngủi và hạnh phúc sâu sắc, bền vững, xuất phát từ việc sống hòa hợp với bản ngã cao cả, với tiềm năng thực sự của mình. Tôi cho rằng hạnh phúc đích thực không phải những thú vui nhất thời mà là tạo ra những điều kiện bên trong và bên ngoài để có một cuộc sống ý nghĩa. Nó bao gồm 3 khía cạnh: quan tâm tới chính mình, sống nhất quán với con người bên trong, với trí niệm của mình; sống hòa hợp, quan tâm tới người khác và tạo nên những tác động tích cực đến cộng đồng; quan tâm tới hệ sinh thái, môi trường, mẹ thiên nhiên. Cả ba khía cạnh này đều là những kỹ năng có thể xây dựng, thực hành, củng cố để mỗi người nuôi dưỡng bản thân, kiến tạo hạnh phúc.

- So với giai đoạn trước thì giờ đây người ta bàn luận nhiều về hạnh phúc. Theo ông, vì sao?

- Khi thế giới đối mặt với những thách thức lớn như biến đổi khí hậu, biến đổi sinh thái, bất bình đẳng kinh tế, bất ổn chính trị và chiến tranh… thì nhu cầu về một mô hình phát triển mới, như Tổng hạnh phúc quốc gia (GNH) trở nên rõ ràng hơn. Mối quan tâm ngày càng tăng về hạnh phúc có thể xuất phát từ sự thừa nhận những hạn chế của các mô hình phát triển kinh tế truyền thống. Những mô hình này nhấn mạnh đến sự giàu có vật chất và tăng trưởng kinh tế, đồng thời theo đuổi sự tăng trưởng vô hạn trên một hành tinh hữu hạn, có thể không giải quyết thỏa đáng phúc lợi của con người hoặc những thách thức môi trường trong thời đại chúng ta.

Vượt ra ngoài chỉ số kinh tế thuần túy

- Trong văn kiện Đại hội XIII của Đảng Cộng sản Việt Nam, hạnh phúc được xác định là mục tiêu phấn đấu của toàn xã hội, là khát vọng phát triển của đất nước, là chuẩn mực tối cao của gia đình Việt Nam. Ông nhận định như thế nào về quan điểm đưa hạnh phúc trở thành một mục tiêu trong phát triển đất nước?

- Việt Nam, như nhiều quốc gia khác, đang phải đối mặt với nhiều vấn đề phức tạp của hiện đại hóa và hội nhập. Những cuộc đối thoại về hạnh phúc phản ánh xu hướng toàn cầu trong việc đánh giá lại điều gì thực sự tạo nên một cuộc sống tốt đẹp và phát triển bền vững. Ghi dưới quốc hiệu “Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam" là tiêu ngữ “Độc lập - Tự do - Hạnh phúc”. Các thế hệ trước đã hy sinh anh dũng để bảo vệ nền độc lập và tự do, có thể nhiệm vụ của thế hệ hiện tại là tập trung vào hạnh phúc.

Tôi cho rằng, việc đưa hạnh phúc vào mục tiêu phát triển quốc gia là quan điểm rất tiến bộ, nhân văn. Sự chuyển hướng đó vượt ra ngoài chỉ số kinh tế thuần túy như GDP. Cách tiếp cận này cũng giống với chính sách của Bhutan, nơi Tổng hạnh phúc quốc gia là mô hình phát triển toàn diện, bao gồm sự thịnh vượng về kinh tế, xã hội, văn hóa và môi trường. Biến hạnh phúc thành thực tế trong phát triển quốc gia không chỉ khả thi mà còn cần thiết để giải quyết những thách thức phức tạp của thế kỷ XXI và theo đuổi phát triển bền vững.

- Ông có thể chia sẻ cơ hội và thách thức khi xây dựng một quốc gia hạnh phúc trong giai đoạn hiện nay?

- Bối cảnh hiện nay mang đến cơ hội đặc biệt cho sự chuyển đổi, được thúc đẩy bởi nhận thức toàn cầu ngày càng tăng về những hạn chế của các mô hình phát triển truyền thống cùng sự xuất hiện của một thế hệ mới nhạy cảm hơn với các giá trị sinh thái và nỗ lực hướng tới một xã hội nhân ái, hòa nhập hơn. Tuy nhiên, quá trình kiến tạo một quốc gia hạnh phúc cũng có thách thức đáng kể, bao gồm việc vượt qua các mô hình kinh tế cố hữu chỉ tập trung vào GDP, vượt qua tư duy cá nhân, ích kỷ, giải quyết các vấn đề môi trường và chuyển dịch các giá trị xã hội sang thước đo hạnh phúc toàn diện hơn.

Lan tỏa giá trị

- Nhìn lại hành trình lan tỏa triết lý và xây dựng hạnh phúc ở Việt Nam, điều gì khiến ông hài lòng?

- Chúng tôi đã tạo ra Eurasia Foundation - Học viện về hạnh phúc và an sinh cuối những năm 1990, nhằm hỗ trợ trẻ em với nhu cầu đặc biệt ở Việt Nam. Và sau nhiều năm cộng tác mật thiết với chính quyền địa phương ở Huế, họ đã hỏi tôi về sự hợp tác hỗ trợ các trường học, đây chính là khởi đầu cho dự án Happy Schools (Trường học Hạnh phúc). Những năm qua, chương trình đào tạo dành cho giáo viên nhằm trang bị sự hiểu biết, kiến thức, kỹ năng, giúp họ chú ý và chăm sóc hạnh phúc, sức khỏe của tất cả học sinh. Nó mở rộng phạm vi nhận thức của giáo viên, bao gồm cả sức khỏe tinh thần và tình cảm của trẻ em. Chỉ khi học sinh cảm thấy an toàn về cảm xúc, được xã hội chấp nhận và hòa nhập, chúng mới có thể phát huy tiềm năng của mình, học hỏi và phát triển toàn diện. Mục tiêu của tôi là tất cả trường học đều bao gồm ba khía cạnh cơ bản của Trường học Hạnh phúc: sống hòa hợp với bản thân, với người khác và thiên nhiên trong tất cả môn học và hoạt động. 

- Dự định tiếp theo mà ông sẽ làm ở Việt Nam là gì?

- Cùng với những bước tiến mới trên hành trình xây dựng Trường học Hạnh phúc, trẻ em hạnh phúc tại Việt Nam, tôi đặt nhiều tâm tư vào việc xây dựng Happy Organization - Tổ chức Hạnh phúc. Khối doanh nghiệp/tư nhân đóng vai trò rất quan trọng trong kiến thiết kinh tế - xã hội. Happy Organization đề ra các chiến lược để tích hợp hạnh phúc và chính niệm vào văn hóa tổ chức, ủng hộ các phương pháp tăng cường sức khỏe và sự hài lòng trong công việc của nhân viên để nâng cao hiệu quả và năng suất. 

Điều đó phản ánh nỗ lực, ý thức ưu tiên hạnh phúc trong chương trình phát triển, vượt qua các chỉ số thành công truyền thống để hướng tới phát triển toàn diện, bao trùm hơn. Tôi tin rằng, cách tiếp cận này không chỉ mang lại giá trị cho giáo dục và văn hóa tổ chức tại Việt Nam mà còn đóng góp vào diễn ngôn toàn cầu về sự phát triển hưng thịnh của quốc gia, dân tộc.

- Xin cảm ơn ông!