Vaccine não mô cầu thế hệ mới sản xuất tại Mỹ, lần đầu có tại Việt Nam

Vaccine não mô cầu thế hệ mới MenACYW (Sanofi, Pháp) được sản xuất từ nhà máy đặt tại Mỹ. Sau hơn 50 năm nghiên cứu phát triển các thế hệ vaccine phòng não mô cầu khuẩn, Sanofi đã thành công với công nghệ cộng hợp đột phá để tạo ra vaccine phòng não mô cầu thế hệ mới.

Vaccine giúp phòng ngừa 4 nhóm huyết thanh gây bệnh phổ biến hàng đầu là A, C, Y, W-135. Đây là các nhóm huyết thanh gây ra các bệnh nguy hiểm như viêm màng não, đặc biệt gây tình trạng nhiễm khuẩn tối cấp khiến người bệnh trẻ em và người lớn có thể tử vong chỉ sau vài giờ đồng hồ.

Vaccine MenACYW ứng dụng công nghệ đột phá, sử dụng protein cộng hợp từ giải độc tố uốn ván (TT) có cấu trúc liên kết phân tử hiện đại, giúp kích thích đáp ứng miễn dịch mạnh mẽ và bền vững, đồng thời giảm tỷ lệ người lành mang trùng, góp phần cắt đứt chuỗi lây truyền trong cộng đồng. Khác với loại vaccine não mô cầu trước đây giới hạn độ tuổi tiêm đến 55 tuổi, vaccine MenACYW được chỉ định tiêm cho trẻ từ 12 tháng tuổi và người lớn không giới hạn độ tuổi, dự kiến sẽ mở rộng cho trẻ từ 6 tuần tuổi trong thời gian tới.

Đây là lần đầu tiên tại Việt Nam, người lớn từ 56 tuổi trở lên được tiêm vaccine phòng bệnh do não mô cầu, giúp bảo vệ trước căn bệnh nguy hiểm có tỷ lệ tử vong cao nhất ở nhóm trẻ nhỏ, vị thành niên và người cao tuổi.

Vi khuẩn não mô cầu thường trú ở vùng hầu họng, lây qua đường hô hấp. Theo Bộ Y tế, có từ 5-25% người trong cộng đồng là “người lành mang trùng”, không có triệu chứng nhưng vẫn phát tán mầm bệnh, gây khó khăn cho công tác kiểm soát dịch. Tại các môi trường đông người như trường học, ký túc xá, doanh trại quân đội, khu công nghiệp…, nguy cơ bùng phát dịch rất cao.

Bệnh thường khởi phát âm thầm với các triệu chứng như sốt, đau đầu, đau họng… dễ bị nhầm lẫn với nhiều bệnh lý thông thường, dẫn đến điều trị muộn và bỏ qua “giai đoạn vàng”.

Theo thống kê, có đến 50% người bệnh mắc não mô cầu sẽ tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Trong đó, nhiễm trùng huyết do não mô cầu có thể gây tử vong rất nhanh, chỉ trong vòng 6 đến 8 giờ nếu không xử trí kịp thời. Trong số ít bệnh nhân sống sót, 10-20% phải đối mặt với các di chứng nặng nề như mất thính lực, mù lòa, đoạn chi, rối loạn thần kinh, đặc biệt trẻ sơ sinh có tỷ lệ di chứng lên tới 50%.

Theo dữ liệu của Cơ quan Y tế Công cộng Anh, gần 90% trẻ em và thanh thiếu niên tử vong do bệnh não mô cầu xâm lấn xảy ra trong vòng 24 giờ kể từ khi chẩn đoán.

Tại Việt Nam, chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, cả nước đã ghi nhận hàng chục ca mắc, trong đó có 2 ca tử vong do não mô cầu. Tháng 6/2025, Viện Pasteur TP.HCM đã cảnh báo nguy cơ bùng phát dịch não mô cầu tại khu vực phía Nam. Thống kê tại Bệnh viện Nhi đồng 1 (TP.HCM) cho thấy, hầu hết các ca não mô cầu nhập viện sau 19 giờ phát bệnh, nhiều ca dù được cứu sống nhưng phải đoạn chi, khiến bệnh nhân tàn tật suốt đời, ảnh hưởng tương lai lâu dài phía trước.

Theo bác sĩ Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa, Hệ thống Tiêm chủng VNVC, trước nguy cơ các loại virus, vi khuẩn dễ dàng lan rộng trong bối cảnh giao lưu kinh tế, xã hội và du lịch toàn cầu ngày càng gia tăng, việc các nhà sản xuất vaccine như Sanofi nghiên cứu phát triển các loại vaccine não mô cầu thế hệ mới với công nghệ đột phá mở rộng phổ bảo vệ, tăng hiệu quả, an toàn hơn và phù hợp với mọi lứa tuổi. “Đây là thành tựu lớn của công nghệ y tế, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng hiệu quả”, bác Bạch Thị Chính chia sẻ.

Phát biểu tại lễ ra mắt, bác sĩ Kuharaj Mahenthiran, Giám đốc Y khoa Vaccine Sanofi Việt Nam, cho biết não mô cầu là bệnh lý gây ám ảnh có thể khiến người khỏe mạnh rơi vào nguy kịch chỉ trong vài giờ. Dù được điều trị kịp thời, 10-15% bệnh nhân vẫn có thể tử vong. Trẻ nhỏ, thanh thiếu niên và người cao tuổi là những người có nguy cơ mắc bệnh cao nhất.

Ông cũng nhấn mạnh: “Vaccine não mô cầu thế hệ mới MenACYW đã được phê duyệt tại hơn 70 quốc gia và triển khai tiêm chủng tại gần 40 quốc gia kể từ năm 2021. Với chỉ định độ tuổi rộng và nền tảng nghiên cứu vững chắc, vaccine này sẽ đóng vai trò then chốt, là bước tiến lớn trong việc bảo vệ người dân Việt Nam khỏi bệnh do não mô cầu”.

Như vậy, việc VNVC triển khai vaccine não mô cầu thế hệ mới MenACYW cùng với các vaccine não mô cầu nhóm B, BC và ACYW đã giúp người dân phòng ngừa toàn diện 5 nhóm huyết thanh phổ biến A, B, C, Y, W-135, hướng tới bảo vệ mọi lứa tuổi, từ trẻ em đến người cao tuổi.

Theo bác sĩ Bạch Thị Chính, các vaccine não mô cầu không có miễn dịch chéo, do đó người dân nên tiêm phối hợp các loại vaccine để phòng đầy đủ cả 5 nhóm huyết thanh não mô cầu gây bệnh. Tùy theo lịch sử tiêm chủng, tình hình dịch tễ, độ tuổi và nhu cầu…, bác sĩ sẽ chỉ định loại vaccine và lịch tiêm phù hợp để đạt hiệu quả bảo vệ tối ưu nhất.

“Việc liên tiếp cập nhật các vaccine thế hệ mới chất lượng cao, an toàn và hiệu quả hàng đầu thế giới khẳng định cam kết của VNVC trong nỗ lực đưa người dân Việt Nam tiếp cận các giải pháp y học tiên tiến ngang tầm quốc tế. Đây là hành động thiết thực hướng tới mục tiêu của WHO đến năm 2030 nhằm giảm 70% số ca tử vong và 50% số ca mắc bệnh viêm màng não do vi khuẩn”, bác sĩ Chính nhấn mạnh.