Tuyên bố nối lại các vụ thử hạt nhân của Tổng thống Donald Trump: Sai, đúng và những hệ lụy

Thông điệp của Tổng thống Mỹ Donald Trump trên mạng xã hội Truth Social không chỉ chứa những thông tin thiếu chính xác, mà còn làm dấy lên những đồn đoán và quan ngại về định hướng chính sách hạt nhân của Washington trong giai đoạn tới.

Tuyên bố mơ hồ và hệ lụy tiềm ẩn

Những ngôn từ liên quan đến vũ khí hạt nhân luôn được các chính phủ, nhà thầu quốc phòng và giới phân tích toàn cầu theo dõi sát sao, bởi chỉ một thay đổi trong cách diễn đạt cũng có thể dẫn tới những phản ứng dây chuyền về mặt chính trị và quân sự. Theo giới quan sát, những phát biểu bất ngờ của ông Donald Trump đã trở thành chủ đề tranh luận tại Moscow và Bắc Kinh ngay sau khi được công bố.

Trong bài đăng, ông Trump khẳng định Mỹ “sở hữu nhiều vũ khí hạt nhân hơn bất kỳ quốc gia nào khác” và “đã hoàn tất chương trình hiện đại hóa kho vũ khí”. Tuy nhiên, các dữ liệu độc lập cho thấy, Nga mới là nước nắm giữ kho vũ khí hạt nhân lớn nhất thế giới, trong khi chương trình hiện đại hóa hạt nhân của Mỹ vẫn đang được triển khai với nhiều dự án còn dang dở.

Các cựu quan chức và các nhà phân tích cho rằng, việc Tổng thống Mỹ công bố thông tin như vậy có thể gây hiểu lầm, làm suy yếu uy tín chiến lược của Mỹ và tạo ra phản ứng dây chuyền trong quan hệ giữa các cường quốc hạt nhân.

“Bắt đầu thử nghiệm ngay lập tức”?

Phát biểu đáng chú ý nhất trong bài đăng của người đứng đầu nước Mỹ là tuyên bố: “Do các chương trình thử nghiệm của những nước khác, tôi đã chỉ đạo Bộ Chiến tranh bắt đầu thử nghiệm vũ khí hạt nhân của chúng ta trên cơ sở tương tự như vậy. Quá trình này sẽ bắt đầu ngay lập tức”.

Tuy nhiên, chính quyền Mỹ đến nay chưa đưa ra bất kỳ thông tin chi tiết nào về việc ông Trump đang muốn nói gì. Mỹ đã không tiến hành vụ thử hạt nhân thực sự nào kể từ năm 1992. Vụ thử gần đây nhất của Nga mà ông Trump nhắc đến thực chất chỉ là thử nghiệm tên lửa tầm xa có khả năng mang đầu đạn hạt nhân, chứ không phải vụ nổ hạt nhân.

Khi được yêu cầu làm rõ, Bộ Quốc phòng Mỹ - cơ quan phụ trách các cuộc thử nghiệm bay tên lửa đã chuyển câu hỏi sang Nhà Trắng, trong khi Bộ Năng lượng, đơn vị giám sát các vụ thử hạt nhân, không đưa ra phản hồi.

Cán cân hạt nhân toàn cầu

Theo Liên đoàn Các nhà khoa học Mỹ, hiện có 9 quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân, bao gồm Mỹ, Nga, Trung Quốc, Pháp, Anh, Ấn Độ, Pakistan, Israel và Triều Tiên. Tổng số đầu đạn hạt nhân được ước tính vào khoảng 12.240 đơn vị, trong đó Mỹ và Nga kiểm soát tới 90%.

Dù kho vũ khí của Trung Quốc đang được mở rộng với tốc độ nhanh hơn trước, quy mô vẫn chỉ bằng một phần nhỏ so với hai siêu cường. Tuy nhiên, sự tăng trưởng này đang khiến một số chính trị gia theo đường lối cứng rắn ở Washington kêu gọi đẩy mạnh mở rộng năng lực hạt nhân trong nước, nhằm “duy trì ưu thế chiến lược”.

Thực tế, chương trình hiện đại hóa kho vũ khí hạt nhân của Mỹ đã được khởi động từ trước nhiệm kỳ của ông Trump. Đây là một kế hoạch quy mô lớn, nhưng đang gặp nhiều khó khăn do chi phí vượt dự toán và tiến độ chậm.

Bên cạnh đó, cơ sở hạ tầng cũ kỹ từ thời Chiến tranh Lạnh tại các trung tâm thuộc Cục Quản lý An ninh Hạt nhân Quốc gia cũng khiến việc nâng cấp trở nên phức tạp hơn. Theo ước tính của Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ (CBO), tổng chi phí cho kế hoạch hiện đại hóa kết hợp giữa Bộ Quốc phòng và Bộ Năng lượng giai đoạn 2025 - 2034 có thể lên tới 946 tỷ USD.

Nguy cơ chạy đua mới

Người phát ngôn Điện Kremlin đã bác bỏ cáo buộc của ông Donald Trump rằng Nga đã nối lại các vụ thử hạt nhân, song cảnh báo rằng Moscow “sẽ đáp trả tương xứng” nếu Mỹ làm như vậy. Lập trường này cho thấy mức độ nhạy cảm và dễ tổn thương của cân bằng chiến lược toàn cầu, trong bối cảnh các hiệp ước kiểm soát vũ khí như Hiệp ước cắt giảm vũ khí tấn công chiến lược mới (New START) đang đứng trước nguy cơ sụp đổ.

Giới quan sát cho rằng, trong khi Mỹ vẫn duy trì ưu thế vượt trội về công nghệ và số lượng vũ khí hạt nhân, bất kỳ tuyên bố thiếu kiểm chứng nào từ Nhà Trắng cũng có thể đẩy quan hệ giữa các cường quốc vào tình thế căng thẳng mới, nhất là trong bối cảnh thế giới đang nỗ lực hướng tới kiểm soát và giảm thiểu nguy cơ sử dụng vũ khí hủy diệt hàng loạt.

“Tôi chưa thấy có bất kỳ lý do kỹ thuật nào buộc Mỹ phải nối lại các vụ thử hạt nhân”, ông Frank Rose, cựu Phó Giám đốc Cơ quan Quản lý An ninh Hạt nhân Quốc gia (NNSA) và từng là Trợ lý Ngoại trưởng phụ trách kiểm soát vũ khí, xác minh và tuân thủ, nói với Axios.

Thông điệp cần được làm rõ

Việc ông Trump tuyên bố nối lại thử nghiệm hạt nhân, nếu chỉ dừng ở mức lời nói, có thể được xem như một thông điệp chính trị hướng tới cử tri trong nước. Tuy nhiên, nếu được cụ thể hóa bằng hành động, đây sẽ là bước ngoặt lớn, đảo ngược chính sách hạt nhân mà Mỹ duy trì suốt hơn ba thập kỷ qua - có thể làm xói mòn nỗ lực kiểm soát vũ khí quốc tế vốn đã mong manh, đồng thời kích hoạt làn sóng phản ứng từ các cường quốc khác.

Trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị leo thang, thông điệp của ông Trump càng cho thấy tầm quan trọng của sự minh bạch và trách nhiệm trong các tuyên bố liên quan đến an ninh hạt nhân - lĩnh vực mà chỉ một phát ngôn thiếu kiểm chứng cũng có thể ảnh hưởng đến sự ổn định toàn cầu.