Từ Quốc dân Đại hội Tân Trào đến Quốc hội của dân, do dân và vì dân

Tinh thần của Đại hội quan trọng ấy như ngọn lửa luôn rực cháy, lan tỏa mãi niềm tin và sức mạnh của tinh thần của Quốc dân Đại hội 80 năm trước.

Tiền thân của Quốc hội Việt Nam

Đại hội Quốc dân Tân Trào được ví như Hội nghị Diên Hồng thứ hai trong lịch sử nước ta, thể hiện lòng tin sâu sắc của đồng bào với Đảng, Mặt trận và Chủ tịch Hồ Chí Minh, sự đoàn kết nhất trí của toàn dân trong giờ phút quyết định vận mệnh đất nước. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, hơn 20 triệu đồng bào trong cả nước nhiệt liệt hưởng ứng lời kêu gọi cứu nước phát ra từ Tân Trào, đã nhất tề đứng lên tiến hành tổng khởi nghĩa giành chính quyền, mở ra một kỷ nguyên mới của đất nước, kỷ nguyên độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.

Đình Tân Trào là nơi diễn ra Quốc dân Đại hội, trong hai ngày 16 và 17/8/1945. Tại đây, các đại biểu đã tán thành chủ trương tiến hành Tổng khởi nghĩa giành chính quyền của Đảng; thông qua Lệnh khởi nghĩa và 10 chính sách lớn của Việt Minh; quy định Quốc kỳ của Việt Nam là lá cờ đỏ sao vàng, Quốc ca là bài Tiến quân ca và cử ra Ủy ban Dân tộc giải phóng Việt Nam, tức Chính phủ lâm thời do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch).

Tham dự Đại hội có hơn 60 đại biểu đại diện cho cả 3 miền Bắc - Trung - Nam, đại diện cho các ngành, các giới, các dân tộc, các đảng phái chính trị, các đoàn thể cứu quốc và một số Việt kiều ở Thái Lan và Lào để bàn kế hoạch Tổng khởi nghĩa giành chính quyền về Nhân dân.

Ngày 02/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội, trước hàng chục vạn đồng bào, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ lâm thời trịnh trọng đọc bản Tuyên ngôn độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Ngày 03/9/1945, Chính phủ lâm thời tổ chức phiên họp đầu tiên, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đề nghị Chính phủ "tổ chức càng sớm càng hay cuộc Tổng tuyển cử với chế độ phổ thông đầu phiếu. Tất cả công dân trai gái mười tám tuổi đều có quyền ứng cử và bầu cử, không phân biệt giàu, nghèo, tôn giáo, dòng giống…”.

Ngày 08/9/1945, Chủ tịch Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ban hành Sắc lệnh số 14-SL quy định mở cuộc Tổng tuyển cử để bầu Quốc hội và ghi rõ: Chiểu theo Nghị quyết của Quốc dân Đại hội ngày 16, 17 tháng 8 năm 1945 tại khu giải phóng, ấn định rằng nước Việt Nam sẽ theo chính thể dân chủ cộng hòa và Chính phủ nhân dân toàn quốc sẽ do một Quốc dân đại hội bầu theo lối phổ thông đầu phiếu cử lên...

Cuộc Tổng tuyển cử lúc đầu được dự kiến là ngày 23/12/1945, nhưng để thực hiện chủ trương thống nhất và hòa giải, có thêm thời gian cho công tác chuẩn bị và các ứng cử viên có điều kiện nộp đơn, đi vận động tranh cử. Ngày 18/12/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký sắc lệnh hoãn cuộc Tổng tuyển cử đến ngày chủ nhật, 06/01/1946.

Việc tổ chức Tổng tuyển cử, các ban bầu cử đã được thành lập tới tận làng xã do UBND các cấp trực tiếp đảm nhiệm. Nhiều người có tài, có đức xung phong ra ứng cử hoặc được quần chúng giới thiệu ra ứng cử. Danh sách cử tri và ứng cử viên được hoàn thành và niêm yết công khai. Quần chúng sôi nổi trao đổi, tranh luận, chất vấn nhằm lựa chọn được những người xứng đáng nhất làm đại diện cho mình, hạn chế những phần tử cơ hội lợi dụng dịp Tổng tuyển cử để tranh giành quyền chức.

Ngày 05/01/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi quốc dân đi bỏ phiếu, trong đó có đoạn: "Ngày mai, là một ngày vui sướng của đồng bào ta, vì ngày mai là ngày Tổng tuyển cử, vì ngày mai là một ngày đầu tiên trong lịch sử Việt Nam mà nhân dân ta bắt đầu hưởng dụng quyền dân chủ của mình”.

Đáp lại lời kêu gọi thiêng liêng của Tổ quốc, bằng ý chí sắt đá của một dân tộc quyết tâm bảo vệ nền độc lập, tự do vừa giành được, toàn thể nhân dân Việt Nam từ miền xuôi đến miền ngược, từ miền Bắc đến miền Nam, từ nông thôn đến thành thị, không phân biệt gái trai, già trẻ đã dành trọn ngày lịch sử - ngày 06/01/1946: Toàn dân đi bỏ phiếu bầu cử Quốc hội.

Ngày 06/01/1946, cuộc Tổng tuyển cử bầu Quốc hội đầu tiên đã diễn ra trên cả nước, kể cả các vùng đang có chiến sự ở Nam Bộ, Nam Trung Bộ và Tây Nguyên. Ở Hà Nội, đã có 91,95% cử tri của 74 khu nội thành và 118 làng ngoại thành đi bỏ phiếu trong không khí tràn đầy phấn khởi của ngày hội dân chủ. Kết quả, có 6 trong số 74 ứng cử viên đã trúng cử đại biểu Quốc hội. Chủ tịch Hồ Chí Minh trúng cử với số phiếu cao nhất (98,4%).

Thắng lợi của cuộc Tổng tuyển cử đánh dấu bước trưởng thành của Nhà nước cách mạng Việt Nam, mở ra một thời kỳ mới của đất nước ta có một Quốc hội, một Chính phủ thống nhất, một bản Hiến pháp tiến bộ và một hệ thống chính quyền hoàn toàn đầy đủ danh nghĩa về mặt pháp lý để đại diện cho Nhân dân Việt Nam về đối nội và đối ngoại.

Cuộc bầu cử là căn cứ để khẳng định Nhà nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa có tính chất hợp pháp, dân chủ nhà nước của dân, do dân và vì dân, được quốc dân giao phó trọng trách điều hành đất nước tổ chức toàn dân kháng chiến, kiến quốc, giải quyết mọi quan hệ của Việt Nam trên trường quốc tế; khẳng định niềm tin tuyệt đối của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh vào tinh thần yêu nước của Nhân dân ta, đồng thời đó cũng là biểu thị khát vọng dân chủ của Nhân dân và sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Khẳng định vai trò cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất

Phát huy những giá trị lịch sử, tầm vóc của Quốc dân Đại hội Tân Trào, nhất là những bài học về phát huy ý chí, sức mạnh dân tộc, xây dựng chính quyền của dân, do nhân dân và vì dân, trong suốt chiều dài lịch sử hình thành và phát triển, gần 80 qua, Quốc hội Việt Nam luôn khẳng định vai trò là cơ quan đại biểu cao nhất, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của Nhân dân Việt Nam.

Từ những bước đi đầu tiên trong gian khó, đến nay, Quốc hội đã phát triển toàn diện về tổ chức và hoạt động; không ngừng nâng cao chất lượng công tác lập pháp, giám sát tối cao và quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước; chủ động thúc đẩy ngoại giao nghị viện, tích cực hội nhập quốc tế, đóng góp ngày càng hiệu quả vào việc củng cố vị thế, uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế và bảo vệ vững chắc lợi ích quốc gia, dân tộc trong bối cảnh hội nhập sâu rộng.

Đình Tân Trào - nơi diễn ra Quốc dân Đại hội nói riêng và Khu di tích Quốc gia đặc biệt Tân Trào nói chung được ví như một bảo tàng cách mạng của cả nước; là "địa chỉ đỏ" tham quan hấp dẫn của du khách và đặc biệt đó còn là hành trình “về nguồn” của biết bao nhiêu thế hệ đại biểu thuộc cơ quan dân cử.

Tháng 8/2025, tại Bảo tàng ATK Tân Trào, xã Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã tổ chức chương trình "Trở về nguồn - hướng tới tương lai" nhân kỷ niệm 80 năm Quốc dân Đại hội Tân Trào (16/8/1945 - 16/8/2025) và kỷ niệm 80 năm Tổng tuyển cử đầu tiên bầu Quốc hội Việt Nam (6/1/1946 - 6/1/2026). Chương trình không chỉ là hành trình tri ân, mà còn là một cuộc trở về - về nơi khởi phát của nền dân chủ cộng hòa, nơi ý Đảng lòng dân hòa quyện, mở ra những trang sử vàng của dân tộc thế kỷ XX.

Trong hành trình ấy, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cùng các đại biểu trở về, mang theo tâm nguyện và trách nhiệm của thế hệ hôm nay trước tiền nhân. Hành trình ấy như một sự tiếp nối liền mạch của lịch sử.

Trong không khí ấm áp, người đứng đầu cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất - Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn bày tỏ tri ân sâu sắc các thế hệ lãnh đạo và đại biểu Quốc hội khóa trước đã tô thắm cho truyền thống vẻ vang của Quốc hội trong suốt 80 năm qua. Đồng thời, bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến các bậc lão thành cách mạng, các Mẹ Việt Nam Anh hùng, Anh hùng lực lượng vũ trang, Anh hùng Lao động; các gia đình có công với nước, đồng bào, cán bộ, chiến sỹ đã hy sinh, cống hiến cho độc lập, tự do của Tổ quốc.

Nhấn mạnh, Trung ương Đảng, Quốc hội, Chính phủ luôn quan tâm tới đồng bào các dân tộc tỉnh Tuyên Quang, cùng Tuyên Quang tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy phát triển nhanh và bền vững trong kỷ nguyên mới của dân tộc, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cũng nêu rõ, Quốc hội sẽ luôn quan tâm, phối hợp với tỉnh để trùng tu, tu bổ Khu di tích Ban Thường trực Quốc hội. Để đây mãi là "địa chỉ đỏ" tuyên truyền, giáo dục về truyền thống của Quốc hội Việt Nam cho các thế hệ hôm nay và mai sau.