Từ cát trắng… đến nhà máy lọc dầu hiện đại

Quãng đường dài đầy truân chuyên…

Ngày 31.5.1997, Quyết định số 75/BT về việc thành lập Ban quản lý dự án Nhà máy lọc dầu (NMLD) số 1 do Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ ban hành đã “khai sinh” nhà máy lọc dầu đầu tiên của Việt Nam. Ngày này hàng năm được chọn là Ngày truyền thống của Công ty cổ phần Lọc hóa dầu Bình Sơn (BSR).

Từ quyết định thành lập ban đầu, để có cơ ngơi Nhà máy lọc dầu Dung Quất cùng các công trình phụ trợ như hôm nay, BSR đã phải trải qua chặng đường dài đầy truân chuyên với muôn vàn khó khăn. Với phương châm xây dựng NMLD đầu tiên của Việt Nam, ngày 10.7.1997, Thủ tướng Chính phủ đã ra Quyết định số 514/QĐ-TTg phê duyệt dự án NMLD số 1 Dung Quất theo hình thức tự đầu tư. Đầu năm 1998, lễ động thổ xây dựng nhà máy được tổ chức mang theo biết bao kỳ vọng của những người làm dầu khí và nhân dân cả nước.

Kỹ sư Việt Nam đã làm chủ công nghệ, vận hành an toàn NMLD Dung Quất

Khi những công nhân, kỹ sư, giám sát công trình đang hăng say thi công thì chỉ 6 tháng sau ngày khởi công, “bóng mây đen” của cuộc khủng hoảng tài chính trầm trọng trong khu vực châu Á trùm xuống, việc huy động vốn cho dự án gặp nhiều khó khăn. Để vượt qua, phương án liên doanh với Nga  hợp tác xây dựng và vận hành NMLD số 1 tại Dung Quất được xúc tiến. PVN và Liên đoàn kinh tế hải ngoại Nhà nước Liên bang Nga (Zarubezhneft) đã cùng làm chủ đầu tư của dự án. Không lâu sau, phía Nga chấp thuận phương án rút khỏi dự án để chuyển giao lại toàn bộ quyền lợi và nghĩa vụ của mình trong liên doanh “Vietross” sang phía Việt Nam.

Cuối năm 2002, NMLD đầu tiên của người Việt tiếp tục do những “bàn tay khối óc” Việt Nam làm chủ, xây dựng. Ban quản lý dự án NMLD Dung Quất đã tập trung thực hiện những nhiệm vụ chủ yếu như giải quyết các vấn đề pháp lý của các hợp đồng sau khi chấm dứt liên doanh, kiện toàn bộ máy tổ chức và ổn định tư tưởng của cán bộ công nhân viên, tiếp tục đàm phán hợp đồng EPC 1; tập trung giải quyết những phát sinh, vướng mắc về kỹ thuật, công nghệ và tài chính của các gói thầu EPC 5A, EPC 5B, EPC 7; lập kế hoạch đào tạo tổng thể và chuẩn bị sản xuất v.v.

Dưới sự chỉ đạo quyết liệt của Đảng, Chính phủ, các bộ, ngành và cơ quan trung ương, sự phối hợp chặt chẽ của tỉnh Quảng Ngãi, cộng với những nỗ lực vượt bậc của chủ đầu tư cùng hàng vạn cán bộ, kỹ sư, chuyên gia, công nhân thuộc các nhà thầu trong nước và quốc tế, NMLD Dung Quất đã được xây dựng hoàn thành và đưa vào vận hành vượt tiến độ, cho ra dòng sản phẩm thương mại đầu tiên vào ngày 22.2.2009.

Quảng Ngãi “thay da đổi thịt”

Từ khi cho ra dòng sản phẩm thương mại đầu tiên vào năm 2009, NMLD Dung Quất đã biến vùng đất khô cằn sỏi đá Bình Sơn thành trung tâm công nghiệp khu vực miền Trung. Trải qua 10 năm vận hành thương mại, đến nay BSR đã sản xuất gần 60 triệu tấn sản phẩm xăng dầu các loại; doanh thu đạt 44 tỷ USD, nộp ngân sách Nhà nước khoảng 7 tỷ USD.

Đối với Quảng Ngãi, sự hình thành và phát triển của NMLD Dung Quất đã mang lại những bứt phá cho kinh tế - xã hội của tỉnh. Hàng năm, Công ty BSR luôn chiếm khoảng 85 - 90% tổng thu ngân sách của tỉnh, đưa Quảng Ngãi vào nhóm các tỉnh có nguồn thu lớn của cả nước. Trong giai đoạn xây dựng nhà máy, BSR đã hỗ trợ nhằm ổn định đời sống 1.400 hộ dân trong diện di dời để làm NMLD Dung Quất; đầu tư nâng cấp đường sá, trạm y tế và hạ tầng phục vụ dân sinh tại các khu tái định cư. BSR cũng đã đầu tư xây dựng các khu dịch vụ, thương mại, hỗ trợ kỹ thuật sản xuất nông lâm ngư nghiệp, đào tạo và giải quyết việc làm... cho các hộ dân trong diện thu hồi đất.

Năm 2018, khu Kinh tế Dung Quất và các KCN Quảng Ngãi thu hút được 57 dự án, tổng vốn đầu tư hơn 25.888 tỷ đồng (tương đương 1,12 tỷ USD) trong đó, có 44 dự án trong nước tổng vốn đầu tư hơn 809,6 triệu USD và 13 dự án FDI tổng vốn đầu tư hơn 308,7 triệu USD. Tính đến nay, tổng số các dự án tại khu kinh tế Dung Quất và các KCN Quảng Ngãi là 301 dự án, với tổng vốn đầu tư hơn 12 tỷ USD; trong đó có 54 dự án FDI với tổng vốn hơn 1,6 tỷ USD và 247 dự án trong nước với tổng vốn đầu tư hơn 10,4 tỷ USD. NMLD Dung Quất có tổng vốn đầu tư lớn nhất và là trái tim của khu kinh tế Dung Quất.

Bản thân NMLD Dung Quất cũng đang khẩn trương đầu tư dự án nâng cấp mở rộng bảo đảm chất lượng, an toàn và kết nối tích hợp thành công với nhà máy hiện tại. Sự phát triển của BSR trong thời gian qua đã tạo một dấu ấn trong ngành công nghiệp lọc hóa dầu. Đây còn là tiền đề thúc đẩy các nhà đầu tư trong và ngoài nước tiếp tục đầu tư vào khu kinh tế Dung Quất trên các lĩnh vực công nghiệp hóa chất, công nghiệp cơ khí, chế tạo và lắp ráp, đóng và sửa chữa tàu biển, luyện cán thép, vận tải, điện tử, chế biến và các ngành công nghiệp phụ trợ khác.