Tổng thống Philippines thăm New Delhi: Liên minh mới ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương

Quan hệ Đối tác Chiến lược Ấn Độ - Philippines dựa trên cam kết chung về một khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do, rộng mở và dựa trên luật lệ. Với quốc phòng, thương mại, an ninh hàng hải và giao lưu nhân dân là trọng tâm, mối quan hệ này phản ánh sự hội tụ chiến lược của hai nền dân chủ đang vượt qua những biến động của một khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương ngày càng cạnh tranh.

Quan hệ lịch sử, mục tiêu mới

Mối quan hệ Ấn Độ - Philippines từ lâu đã nồng ấm nhưng chưa được khai thác hiệu quả. Trong khi các liên kết văn hóa và văn minh đã có từ cách đây hơn một thiên niên kỷ, bằng chứng là các từ tiếng Phạn trong tiếng Tagalog cũng như hoạt động thương mại có từ rất sớm giữa Ấn Độ và các vương quốc Đông Nam Á thời tiền thuộc địa, thì mối quan hệ đương đại chỉ được chính thức hóa vào năm 1949, với Hiệp ước Hữu nghị được ký kết vào năm 1952. Tuy nhiên, trong nhiều thập kỷ, mối quan hệ này vẫn còn khiêm tốn, kim ngạch thương mại song phương chưa tới 2 tỷ USD mỗi năm và sự tham gia an ninh còn hạn chế. Điều đó đang thay đổi.

Xoay trục chiến lược dựa trên an ninh hàng hải

Một trong những kết quả nổi bật nhất của Hội nghị thượng đỉnh giữa Tổng thống Marcos và Thủ tướng Modi là quyết định tăng cường hợp tác quốc phòng, bao gồm tuần tra hàng hải chung, sản xuất quốc phòng và chia sẻ công nghệ. Ấn Độ đã chuyển giao tên lửa hành trình siêu thanh BrahMos cho Philippines theo thỏa thuận trị giá 375 triệu USD, được ký kết hồi tháng 1/2022. Đây là một sự kiện quan trọng đánh dấu lần đầu tiên Ấn Độ xuất khẩu hệ thống tên lửa BrahMos, sản phẩm hợp tác với Nga. Thỏa thuận này không chỉ là một thương vụ vũ khí đơn thuần mà còn là biểu tượng cho sự tin cậy và hợp tác quốc phòng ngày càng sâu sắc giữa Ấn Độ và Philippines.

Tuyên bố chung cũng tiết lộ hai bên sẽ hợp tác phát triển cơ sở hạ tầng tàu ngầm tại Philippines, đánh dấu một bước tiến táo bạo hướng tới việc xây dựng năng lực hàng hải nội địa ở một quốc gia hiện đang thiếu hạm đội tàu ngầm. Manila cũng đang triển khai Chương trình hiện đại hóa lực lượng vũ trang (RAFPMP) - một sáng kiến dài hạn nhằm nâng cao năng lực phòng thủ và an ninh quốc gia của Philippines, và Ấn Độ đã nổi lên như một đối tác ưu tiên về các hệ thống vũ khí giá cả phải chăng và đáng tin cậy.

Thống nhất tầm nhìn chiến lược về Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương

Trong bài phát biểu tại New Delhi, Tổng thống Marcos mô tả khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương là “sự mở rộng đúng đắn” của châu Á - Thái Bình Dương, đồng thời bày tỏ sự ủng hộ đối với tầm nhìn của Ấn Độ về một khu vực tự do, cởi mở và dựa trên luật lệ. Chính sách “Hành động hướng Đông” của Ấn Độ và chính sách đối ngoại xoay trục sang đa liên kết của Philippines tìm thấy sự tương đồng ở đây; hai quốc gia đều là thành viên của Sáng kiến Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương (IPOI) và Diễn tập Hàng hải ASEAN - Ấn Độ (AIME); cùng ủng hộ phán quyết năm 2016 của Tòa Trọng tài ở La Haye.

Đặt nền móng kinh tế - thương mại

Trong cuộc gặp ở New Delhi, Thủ tướng Modi và Tổng thống Marcos đã cam kết tăng gấp đôi kim ngạch thương mại song phương lên hơn 4 tỷ USD vào năm 2028, so với mức 2,7 tỷ USD trong giai đoạn 2024 - 2025. Năm 2024, Ấn Độ đã xuất khẩu 1,9 tỷ USD hàng hóa sang Philippines, chủ yếu là dược phẩm, sản phẩm kỹ thuật, linh kiện ô tô, sắt thép và máy móc. Philippines đã xuất khẩu 0,8 tỷ USD hàng hóa sang Ấn Độ, chủ yếu là đồ điện tử, thực phẩm và tinh quặng đồng. Các nhà lãnh đạo cũng kêu gọi sớm xem xét Hiệp định thương mại tự do ASEAN - Ấn Độ (AIFTA) để giải quyết tình trạng mất cân bằng thương mại và giảm các rào cản thuế quan và phi thuế quan. Marcos ủng hộ mạnh mẽ Ấn Độ tham gia chuỗi cung ứng khu vực, đặc biệt là trong lĩnh vực dược phẩm, kinh tế số và năng lượng tái tạo - những lĩnh vực mà Ấn Độ có lợi thế toàn cầu.

Động thái cân bằng chính trị

Quan hệ Đối tác Chiến lược Ấn Độ - Philippines không chỉ xoay quanh quan hệ song phương mà còn nhằm điều chỉnh các động tác quyền lực trong khu vực; đối với Ấn Độ, hợp tác với Đông Nam Á là rất quan trọng để cân bằng sự quyết đoán của Trung Quốc và bảo vệ các tuyến đường thương mại hàng hải. Với Philippines, Ấn Độ là một đối tác phi phương Tây, có năng lực công nghệ, chia sẻ những giá trị chung như dân chủ, pháp quyền, tôn trọng luật pháp quốc tế, bảo vệ tự do hàng hải, tăng cường hợp tác khu vực và ủng hộ lẫn nhau trên các diễn đàn đa phương.

Tuy nhiên, sự gắn kết chiến lược này sẽ được thử thách bởi cách hai nước quản lý mối quan hệ với Trung Quốc. Những cuộc đụng độ gần đây giữa Manila và Bắc Kinh ở Bãi Cỏ Mây và Bãi cạn Scarborough đã làm gia tăng căng thẳng, mặc dù Manila vẫn phụ thuộc vào thương mại và đầu tư của Trung Quốc; các tranh chấp biên giới Ấn - Trung và sự cạnh tranh ảnh hưởng ở khu vực càng làm phức tạp thêm tình hình.

Tuy nhiên, lý do của việc đa dạng hóa là rất thuyết phục: Ấn Độ cung cấp cho Philippines công nghệ quốc phòng không ràng buộc, hỗ trợ phát triển không bẫy nợ, và quan hệ đối tác không bảo hộ.

Sau chuyến thăm Ấn Độ của Tổng thống Marcos Jr., thông điệp đã rõ ràng: Ấn Độ và Philippines đã chuyển từ ngoại giao xã giao sang chủ nghĩa thực dụng, từ hợp tác sang đồng chiến lược. Quan hệ Đối tác Chiến lược mới của họ không chỉ là một Biên bản ghi nhớ mà còn là sự tái điều chỉnh lợi ích, giá trị và năng lực trong một thế giới ngày càng đòi hỏi các liên minh giữa các cường quốc tầm trung phải có khả năng chống đỡ. Con đường phía trước sẽ cần đến sự nhất quán, đầu tư và ý chí chính trị. Nhưng lộ trình đã rõ ràng. Hai hình mẫu dân chủ ổn định ở châu Á không còn đứng ngoài lề địa chính trị Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương mà đang định hình nó.