Tổng thống Mỹ “vẽ” hình ảnh Gaza hậu xung đột: Liệu có "khả thi"?
Từ đống tro tàn của chiến tranh, Gaza đang được hình dung sẽ biến thành một thiên đường nghỉ dưỡng và công nghệ cao trong tương lai.
Dù xung đột Gaza chưa tìm thấy lối ra, một kế hoạch hậu chiến đang được lưu hành trong chính quyền Tổng thống Donald Trump vạch ra viễn cảnh tái thiết vùng đất này thành trung tâm du lịch và công nghệ cao, dưới sự quản lý ủy trị của Mỹ trong ít nhất 10 năm. Song song với đó là phương án “tái định cư tự nguyện” hơn 2 triệu người Palestine ra khỏi dải đất vốn đã bị chiến tranh hủy diệt.
Từ “tái thiết” đến “tái định cư”?
Thông tin được Washington Post đăng tải cho biết, kế hoạch tái thiết Gaza hậu xung đột được đưa ra sau cuộc họp giữa Tổng thống Donald Trump với Ngoại trưởng Marco Rubio, đặc phái viên Steve Witkoff, cựu Thủ tướng Anh Tony Blair và ông Jared Kushner tại Nhà Trắng để bàn về chấm dứt chiến tranh Gaza và giai đoạn hậu chiến. Kế hoạch được soạn thảo với sự tham gia của một số doanh nhân Israel, nhóm từng khởi động Quỹ Nhân đạo Gaza do Mỹ và Israel hậu thuẫn, hiện đang phân phát lương thực tại vùng chiến sự.
Theo tài liệu dài 38 trang mang tên GREAT Trust (Gaza Reconstitution, Economic Acceleration and Transformation Trust - Quỹ Tái thiết, Tăng tốc và Chuyển đổi Kinh tế Gaza) mà Washington Post tiếp cận, Gaza sẽ được quản lý bởi một quỹ quốc tế do Mỹ kiểm soát trong 10 năm tới. Trong giai đoạn đó, vùng đất bị chiến tranh tàn phá sẽ được tái thiết thành trung tâm du lịch hiện đại, công nghiệp công nghệ cao và sản xuất kỹ thuật.
Kế hoạch đặt ra hai hướng “xử lý dân cư”: Một là người Palestine rời khỏi Gaza để định cư tạm ở nước khác, nhận hỗ trợ tài chính gồm 5.000 USD tiền mặt, trợ cấp thuê nhà trong bốn năm và lương thực trong một năm; hai là ở lại trong các “khu vực an toàn” được giám sát chặt chẽ trong giai đoạn tái thiết.
dọc theo biên giới Gaza và Israel, ngày 22/8/2025. Ảnh: Washington Post
Những người có đất sẽ được cấp “token kỹ thuật số” để đổi lấy quyền tái phát triển tài sản, có thể sử dụng cho cuộc sống mới ở nước ngoài hoặc đổi thành căn hộ trong các “thành phố thông minh” dự kiến xây dựng ở Gaza. Ước tính, chi phí cho mỗi người rời đi sẽ thấp hơn nhiều so với việc duy trì trong các khu an toàn.
Một “Riviera Trung Đông” mang dấu ấn Tổng thống Donald Trump
Ý tưởng này phù hợp với các tuyên bố trước đây của Tổng thống Donald Trump về việc biến Gaza thành một “Riviera Trung Đông”. Ông nhiều lần nhấn mạnh vị trí địa lý, khí hậu thuận lợi của Gaza, coi đây là “vùng đất vàng” cho các dự án bất động sản, nghỉ dưỡng và công nghệ.
Điểm nổi bật của kế hoạch GREAT Trust là không cần ngân sách từ Chính phủ Mỹ mà huy động từ đầu tư công - tư. Các “siêu dự án” được tính đến bao gồm nhà máy xe điện, trung tâm dữ liệu, khu nghỉ dưỡng ven biển, cao ốc hiện đại, cảng biển và sân bay mới. Nhà đầu tư, theo tính toán, có thể thu lợi gấp bốn lần khoản đầu tư 100 tỷ USD sau 10 năm.
Ảnh: Washington Post
Kế hoạch còn được so sánh với mô hình ủy trị của Mỹ tại các đảo Thái Bình Dương sau Chiến tranh thế giới thứ hai, hoặc quá trình quản lý Nhật Bản, Đức sau chiến tranh. Tuy nhiên, khác biệt lớn là Gaza hiện không có sự đồng thuận quốc tế nào về việc đặt dưới quyền ủy trị, trong khi Liên Hợp Quốc (LHQ) và nhiều nước Ảrập khẳng định mục tiêu cuối cùng phải là Nhà nước Palestine độc lập.
Ngược lại, Israel cho đến nay chưa đưa ra tầm nhìn rõ ràng ngoài việc giải giáp Hamas và duy trì kiểm soát an ninh. Thủ tướng Benjamin Netanyahu bác bỏ khả năng để Chính quyền Palestine quản lý, đồng thời chống lại phương án thành lập Nhà nước Palestine. Một số chính khách cực hữu thậm chí kêu gọi sáp nhập Gaza, khuyến khích “di cư tự nguyện” người Palestine ra nước ngoài.
Thách thức pháp lý và nhân đạo
Kế hoạch tái định cư toàn bộ dân Gaza vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ dư luận Ảrập và quốc tế. Giới chuyên gia luật quốc tế cảnh báo, bất kỳ phương án nào ngăn cản người Palestine trở về quê hương, hoặc không bảo đảm nhu cầu thiết yếu, đều vi phạm luật nhân đạo quốc tế, bất kể có gắn nhãn “tự nguyện” hay kèm hỗ trợ tài chính.
Thực tế trên mặt đất càng phức tạp. LHQ ước tính 90% nhà cửa ở Gaza đã bị phá hủy. Khoảng 500.000 người đang đối mặt với nạn đói nghiêm trọng, trong khi số thương vong đã vượt quá 60.000. Người dân, trong hoàn cảnh bi kịch, vẫn khẳng định không chấp nhận rời bỏ quê hương. “Chúng tôi có thể sửa lại nhà, nhưng sẽ không ra đi. Đây là mảnh đất của chúng tôi”, ông Abu Mohamed, một cư dân Khan Younis nhấn mạnh.
Một bài toán chưa có lời giải
Gaza hậu chiến là thách thức kép: Tái thiết vật chất và giải quyết số phận hơn 2 triệu cư dân. Ý tưởng “Riviera Trung Đông” mang dáng dấp của một giấc mơ đầu tư, nhưng lại đối diện rủi ro chính trị, pháp lý và nhân đạo to lớn. Không có kế hoạch nào có thể thành công nếu thiếu sự đồng thuận của người Palestine và khu vực, cũng như bảo đảm quyền lợi cơ bản của dân cư.
Trong bối cảnh đó, mọi đề xuất, từ kế hoạch của Mỹ, Ảrập, cho đến các sáng kiến quốc tế, đều phải đối diện câu hỏi căn bản: Gaza sẽ thuộc về ai, và người dân Gaza sẽ đi về đâu?
