Toàn cảnh chiến dịch tấn công Iran của Tổng thống Donald Trump

Sau tuyên bố “hai tuần” của Tổng thống Donald Trump, chỉ chưa đầy hai ngày, các máy bay ném bom tàng hình B-2 của Mỹ đã bay sâu vào không phận Iran, thực hiện chiến dịch tấn công có tên mật danh “Midnight Hammer” nhằm phá hủy các cơ sở hạt nhân chiến lược.

Trong khi công chúng còn đang chờ đợi quyết định cuối cùng, một cuộc không kích quy mô lớn nhằm vào các cơ sở hạt nhân then chốt của Iran đã âm thầm được tiến hành - đánh dấu hành động quân sự trực diện và hệ trọng nhất của Mỹ đối với Cộng hòa Hồi giáo kể từ năm 1979.

“Cú đánh lạc hướng” thành công

Nhiều quan chức Mỹ tiết lộ với Axios, lời tuyên bố “hai tuần” không đơn thuần là một phát ngôn ngoại giao mà là “một cú đánh lạc hướng” mang tính toán chiến lược. Tổng thống Donald Trump, theo lời một cố vấn, “biết rằng truyền thông sẽ khai thác tối đa phát biểu đó và người Iran có thể nghĩ ông đang hăm dọa suông. Nhưng rốt cuộc, tất cả đều nhầm”.

Chiến dịch không kích được giữ tuyệt mật với số lượng người biết rất hạn chế, ngay cả trong nội bộ Nhà Trắng và Lầu Năm Góc. Việc ông Donald Trump sử dụng các tuyên bố mập mờ được xem là một biện pháp đánh lạc hướng không chỉ đối với đối phương mà cả với chính giới và công luận trong nước.

“Đây không phải là chiến dịch của Bộ Quốc phòng Mỹ, đây là chiến dịch của Tổng thống Donald Trump”, một quan chức cấp cao nhấn mạnh. Từ việc lên phương án tác chiến, lựa chọn thời điểm đến cách thức truyền thông, Tổng thống đích thân kiểm soát toàn bộ tiến trình.

Nỗ lực ngoại giao cuối cùng bất thành

Đáng chú ý, trước khi chiến dịch quân sự diễn ra, Nhà Trắng vẫn theo đuổi một phương án hòa bình. Bên lề hội nghị Nhóm các nước phát triển G7 tại Canada tuần trước, ông Donald Trump cùng Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdoğan đã nỗ lực thu xếp tổ chức một cuộc gặp bí mật giữa các quan chức Mỹ và Iran tại Istanbul. Phó Tổng thống J.D. Vance và đặc phái viên Steve Witkoff thậm chí đã chuẩn bị hành lý, sẵn sàng lên đường.

Tuy nhiên, theo phía Mỹ, Lãnh tụ Tối cao Iran Ali Khamenei đã không thể phê duyệt các kế hoạch đàm phán do đang ẩn nấp vì lo ngại ám sát. Cùng lúc, các đợt không kích của Israel khiến các quan chức Iran không thể rời khỏi lãnh thổ.

“Khi tuần lễ trôi qua mà không có tiến triển ngoại giao, Tổng thống hiểu rằng không còn lựa chọn nào khác”, một quan chức cấp cao nói. Và khi mọi cánh cửa đàm phán đóng lại, lệnh tấn công được chính thức ban hành.

Hành động quân sự lớn nhất trong lịch sử B-2

Chiều thứ Sáu, 20/6, sau khi trở về từ Canada và họp khẩn với Hội đồng An ninh quốc gia, ông Donald Trump phê chuẩn kế hoạch không kích. Vào thời điểm đưa ra bình luận “hai tuần”, ông thực sự đã quyết định hành động - và biết rõ thời điểm mọi việc sẽ diễn ra. Các máy bay B-2 cất cánh từ căn cứ ở Missouri, một số bay về phía Tây để đánh lạc hướng radar, trong khi nhóm tác chiến thực sự bay thẳng tới không phận Iran.

Đây là chiến dịch huy động lực lượng máy bay ném bom B-2 lớn nhất trong lịch sử quân sự nước Mỹ.

Khoảng chiều thứ Bảy, 21/6 theo giờ Mỹ, khi các máy bay sắp bước vào “điểm không thể quay đầu” - tức thời điểm cắt liên lạc vô tuyến để tránh bị phát hiện - Tổng thống Donald Trump ra mệnh lệnh cuối cùng. Ông rời câu lạc bộ golf ở Bedminster, New Jersey, lên Air Force One để có mặt tại Phòng Tình hình ở Nhà Trắng, ngày 22/6, khi những quả bom đầu tiên đánh trúng mục tiêu.

Trong lúc truyền thông vẫn cho rằng ông còn đang do dự, ông Donald Trump và nhóm an ninh đã biết rõ chiến dịch đang đi đến giai đoạn then chốt. “Đó là một thời điểm hoàn hảo”, một cố vấn nói. “Iran đã thách thức Mỹ, và hành động ấy phải trả giá”.

Chiến dịch không nhằm thay đổi chế độ

Ngay khi chiến dịch diễn ra, đặc phái viên Steve Witkoff đã chuyển thông điệp khẩn đến Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi: Cuộc tấn công của Mỹ là hành động đơn lẻ, chỉ nhắm vào chương trình hạt nhân, không phải khởi đầu cho chiến tranh toàn diện hay nhằm thay đổi chế độ ở Iran. Ông Witkoff, người duy trì liên lạc với phía Iran trong suốt khủng hoảng, khẳng định Mỹ vẫn muốn đối thoại và kêu gọi Tehran trở lại bàn đàm phán.

Phó Tổng thống Vance và Bộ trưởng Quốc phòng Hegseth cũng lên tiếng trấn an dư luận quốc tế rằng Mỹ không theo đuổi mục tiêu thay đổi chính quyền Iran. “Thông điệp của chúng tôi rõ ràng: Chúng tôi không muốn chiến tranh, nhưng Iran không thể tiếp tục đe dọa an ninh khu vực và thế giới”.

Tình báo và thời cơ: Yếu tố then chốt cho quyết định

Nhiều cố vấn cho biết quyết định phát động chiến dịch không chỉ dựa trên thất bại ngoại giao mà còn bởi loạt thông tin tình báo mới từ Cơ quan Tình báo trung ương Hoa Kỳ (CIA) và Viện Tình báo và Hoạt động đặc biệt (Mossad) của Israel. Theo đó, chương trình hạt nhân Iran đang đạt đến ngưỡng đáng báo động, dù chưa rõ Tehran có quyết định chế tạo bom nguyên tử hay chưa.

Cùng lúc, báo cáo nghiêm trọng từ Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) càng làm dấy lên lo ngại. Và chính thành công của Israel trong việc làm tê liệt hệ thống phòng không của Iran đã tạo ra “cửa sổ cơ hội” cho Mỹ hành động mà không gây tổn thất lớn.

Một quyết định mang dấu ấn cá nhân

Không giống nhiều chiến dịch quân sự phức tạp đòi hỏi quy trình tập thể từ Lầu Năm Góc, chiến dịch lần này mang đậm dấu ấn cá nhân của Tổng thống Donald Trump. “Ông ấy muốn kiểm soát toàn bộ - không chỉ quân sự mà cả cách thức công bố, thời điểm và ngôn ngữ sử dụng trước công luận”, một quan chức tiết lộ.

Chiến dịch “bí mật” đến nỗi khi các máy bay đã cất cánh, phần lớn nhân viên Nhà Trắng và truyền thông vẫn cho rằng không có gì sắp xảy ra. “Tổng thống trông rất thoải mái, như thể chẳng có chuyện gì. Nhưng thực tế, chiến dịch đã vào giai đoạn không thể đảo ngược”, một nhân vật có mặt tại câu lạc bộ golf của ông Donald Trump đêm hôm đó cho biết.

Sau tiếng bom là lời mời đối thoại

Cuộc không kích Iran không chỉ là lời khẳng định sức mạnh quân sự của Mỹ, mà còn là một phép thử chiến lược đối với khả năng kết hợp giữa răn đe và đối thoại của chính quyền Tổng thống Donald Trump.

Dù chiến dịch đã kết thúc, Tổng thống Donald Trump được cho là vẫn muốn đạt được thỏa thuận hạt nhân với Iran. Một cố vấn khẳng định: “Tổng thống đã hy vọng có thể đạt thỏa thuận trước khi các máy bay tắt liên lạc vô tuyến, nhưng đã quá muộn. Còn bây giờ, điện thoại của ông vẫn mở”.

Trong thời khắc mà bom đạn tạm lắng, các kênh liên lạc ngoại giao vẫn còn cơ hội. Điều còn lại, có lẽ, không chỉ là toan tính chiến lược mà là ý chí chính trị, từ cả hai phía, để tránh cho khu vực một chu kỳ xung đột mới, nơi cái giá phải trả sẽ không dừng ở những cơ sở hạt nhân bị đánh sập, mà còn là sự bất ổn kéo dài đối với hòa bình khu vực và an ninh toàn cầu.