Tọa đàm hoàn thiện chính sách, pháp luật về tình trạng khẩn cấp

Các Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại Nguyễn Hải Hưng, Đỗ Quang Thành, Nguyễn Quốc Hùng đồng chủ trì Tọa đàm.

Cùng dự có: Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Trường Giang; đại diện Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ninh, Đoàn ĐBQH TP. Hải Phòng, Ban soạn thảo dự án Luật Tình trạng khẩn cấp; các chuyên gia, nhà khoa học.

Phát biểu khai mạc Tọa đàm, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại Nguyễn Hải Hưng cho biết, tại Kỳ họp thứ Chín vừa qua, các ĐBQH đã thảo luận, cho ý kiến về dự án Luật Tình trạng khẩn cấp, với 58 lượt ý kiến phát biểu tại Tổ và Hội trường. Tọa đàm lần này nhằm phục vụ việc tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật để báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại Phiên họp thứ 48 (tháng 8/2025) và trình Quốc hội xem xét thông qua tại Kỳ họp thứ Mười (tháng 10/2025).

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh nêu rõ, do đặc thù pháp luật về tình trạng khẩn cấp đã được quy định ở nhiều văn bản pháp luật liên quan, nên thực hiện chỉ đạo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và trên cơ sở ý kiến ĐBQH, Thường trực Ủy ban đã phối hợp với Ban soạn thảo và các cơ quan liên quan tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật theo hướng Luật này không thay thế quy định pháp luật chuyên ngành, chỉ quy định về nguyên tắc, trình tự, thủ tục, thẩm quyền ban bố, công bố, bãi bỏ tình trạng khẩn cấp, xây dựng các quy định phù hợp, thống nhất.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại mong muốn, các đại biểu phát huy trí tuệ, kinh nghiệm thực tiễn trong hoạt động phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai, biến đổi khí hậu, y tế, môi trường… để tham gia trực tiếp đối với nội dung dự thảo Luật, đề xuất, kiến nghị cụ thể góp phần hoàn thiện dự thảo Luật, nhất là những nội dung còn nhiều ĐBQH có ý kiến khác nhau.

Tại Tọa đàm, nhiều ý kiến cho rằng, Cơ quan thẩm tra và Ban soạn thảo dự án Luật đã tiếp thu một cách triệt để nhiều ý kiến xác đáng, đưa vào các nội dung dự thảo Luật ngắn, gọn, súc tích, dễ hiểu và có tính khả thi cao. Qua đó, góp phần ổn định tình hình, bảo đảm an ninh chính trị và trật tự, an toàn, an sinh xã hội khi có tình huống xảy ra.

Về khái niệm tình trạng khẩn cấp, có ý kiến đề nghị sửa thành: “Tình trạng khẩn cấp là trạng thái xã hội, được cấp có thẩm quyền ban hành, công bố các chính sách, biện pháp đặc biệt, cấp bách thực hiện trong một thời gian nhất định, ở phạm vi cả nước, một hoặc nhiều địa phương, nhằm kịp thời phòng ngừa, ngăn chặn, khắc phục hậu quả và nhanh chóng ổn định tình hình, khi có thảm họa do thiên nhiên hoặc con người gây ra, dịch bệnh nguy hiểm lây lan trên quy mô rộng, gây thiệt hại lớn đến tài sản của Nhà nước, của tổ chức, tính mạng, sức khỏe, tài sản của Nhân dân hoặc đe dọa nghiêm trọng đến quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội”.

Lý lẽ đưa ra là bởi không thể trong khái niệm tình trạng khẩn cấp là trạng thái xã hội được chủ thể đặt tên là “tình trạng khẩn cấp” được. Tình trạng khẩn cấp là cụm danh từ chỉ một trạng thái của xã hội trong một thời điểm nhất định. Tại thời điểm đó, tình hình (tình huống) xảy ra, tác động, ảnh hưởng tiêu cực đến tất cả các mặt của đời sống xã hội - làm cho trạng thái xã hội lúc đó mất ổn định nghiêm trọng, để phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả của tình hình, thì nhất thiết cần có các biện pháp đặc biệt và cấp bách do cơ quan có thẩm quyền quyết định xử trí ngay với nội dung như vậy mới toát lên nội hàm của tình trạng khẩn cấp.

Có ý kiến đề nghị, nên bổ sung một điều về “Hoàn cảnh, điều kiện (hay tình huống) xác định tình trạng khẩn cấp” trong Chương 1 về quy định chung. Bởi, khi áp dụng tình trạng khẩn cấp thường được cân nhắc rất kỹ và thực tiễn ít được áp dụng.

Trong khi đó, thực tiễn công tác phòng chống thiên tai, sự cố, dịch bệnh rất phức tạp và cần các trạng thái chuyển tiếp từ “trạng thái bình thường” đến trạng thái cần áp dụng “tình trạng khẩn cấp”. Các trạng thái chuyển tiếp được phân cấp theo mức độ từ thấp đến cao trong Luật Phòng thủ dân sự đã xác định là rất cần thiết, để các biện pháp phòng ngừa, ứng phó được chủ động thực hiện, không bị mất thời cơ dẫn đến kém hiệu quả, và cũng không quá sớm dẫn đến lãng phí nguồn lực.

Vì vậy, xác định một “trạng thái xã hội đặc biệt”, đó là “tình trạng khẩn cấp” cần làm rõ tình hình (hay tình huống) dẫn đến cần ban bố, công bố tình trạng khẩn cấp. Tình trạng khẩn cấp chỉ được ban bố khi có tình huống đe dọa trực tiếp đến tính mạng, tài sản và sự an toàn của công dân hoặc thể chế chính trị Nhà nước XHCN Việt Nam và việc loại bỏ điều đó là không thể, nếu không áp dụng các biện pháp đặc biệt, khẩn cấp.

Một số ý kiến đề nghị, cần làm rõ vai trò chủ trì, chỉ huy trong thực hiện các biện pháp trong tình trạng khẩn cấp ở các Điều 11, 12, 13.

Theo đó, cần bổ sung Chủ tịch UBND tỉnh chủ trì, chỉ huy thống nhất các lực lượng tham gia ứng phó, khắc phục hậu quả thảm họa về thiên tai, dịch bệnh, ô nhiễm môi trường do sự cố bức xạ hạt nhân và chất hóa học tại địa phương mình.

Người Chỉ huy công an chủ trì, chỉ huy thống nhất các lực lượng công an thuộc quyền, phối hợp với các lực lượng khác tham gia ứng phó, khắc phục hậu quả trong tình trạng khẩn cấp về an ninh quốc gia và trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn quy định tình trạng khẩn cấp.

Người Chỉ huy bộ đội chủ trì, chỉ huy thống nhất các lực lượng quân đội và dân quân tự vệ thuộc quyền, phối hợp với các lực lượng khác tham gia ứng phó, khắc phục hậu quả trong tình trạng khẩn cấp về quốc phòng trên địa bàn quy định tình trạng khẩn cấp…

Tại Tọa đàm, các đại biểu cũng đã tập trung thảo luận, làm rõ thêm về ban bố, công bố, bãi bỏ tình trạng khẩn cấp; các biện pháp áp dụng trong tình trạng khẩn cấp; việc cứu trợ, hỗ trợ đối với người dân và doanh nghiệp trong tình trạng khẩn cấp; lực lượng ứng phó, lực lượng thi hành trong tình trạng khẩn cấp; trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân…

Phát biểu kết luận Tọa đàm, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại Nguyễn Hải Hưng ghi nhận các ý kiến đại biểu đối với nhiều nội dung quan trọng của dự án Luật Tình trạng khẩn cấp; cho biết, Thường trực Ủy ban cùng Ban soạn thảo sẽ tiếp thu tối đa để hoàn thiện dự thảo Luật với chất lượng cao nhất, bảo đảm tính khả thi, đáp ứng yêu cầu thực tiễn trước khi báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội và trình Quốc hội xem xét thông qua.