Tọa đàm Đánh giá thí điểm hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật

Theo Phó Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý Phan Hồng Nguyên, triển khai thực hiện Quyết định số 979/QĐ-TTg ngày 12/8/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án "Thí điểm đổi mới hoạt động đánh giá hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật", Bộ Tư pháp - cơ quan chủ trì, chỉ đạo, hướng dẫn, phối hợp với các bộ, ngành, UBND cấp tỉnh thực hiện thí điểm triển khai thực hiện các nhiệm vụ của Đề án và 9 bộ, địa phương thực hiện thí điểm đã ban hành các kế hoạch triển khai thực hiện Đề án tại bộ, ngành, địa phương.

Ngày 9/9/2024, Bộ trưởng Bộ Tư pháp ký ban hành Quyết định số 1666/QĐ‑BTP về Tiêu chí chung đánh giá thí điểm hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật. So với Thông tư 03/2018/TT‑BTP, tiêu chí chung này có nhiều đổi mới trong cách tiếp cận gắn với lĩnh vực pháp luật, hình thức, đối tượng, địa bàn cụ thể; lượng hóa các tiêu chí; có công cụ kiểm chứng. Ngay sau khi tiêu chí chung được ban hành, Bộ Tư pháp đã trực tiếp làm việc, góp ý bằng văn bản với từng bộ, ngành, địa phương thí điểm trong việc nghiên cứu, xây dựng tiêu chí riêng của bộ, ngành, địa phương, bảo đảm sự thống nhất trong cách tiếp cận, triển khai việc thí điểm đánh giá.

Trên cơ sở đó, đến ngày 19/6/2025, tất cả 9 bộ, địa phương thí điểm đã hoàn thành việc ban hành tiêu chí riêng đánh giá thí điểm hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật của bộ, địa phương. Nhìn chung, tiêu chí riêng của các bộ, địa phương đã bám sát thực tiễn tại bộ, địa phương: lựa chọn các hoạt động đặc thù, các lĩnh vực pháp luật mà ngành, địa phương quan tâm; gắn với địa bàn, đối tượng cụ thể để đánh giá rõ hơn.

Ví dụ, Quảng Ninh lựa chọn lĩnh vực phổ biến pháp luật về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU) tại 3 đơn vị cấp huyện: Vân Đồn, Cô Tô, Quảng Yên; Bộ Nội vụ lựa chọn lĩnh vực an toàn vệ sinh lao động do Cục Việc làm tham mưu quản lý… Các tiêu chí riêng cơ bản đã bổ sung quy định rõ hơn về kế hoạch thực hiện, thẩm quyền, nguồn lực, thời hạn thực hiện đánh giá, phân công chức năng, trách nhiệm cụ thể hơn. Ví dụ Đồng Nai quy định, "các sở, địa phương chủ trì việc đánh giá ban hành kế hoạch… trước ngày 15/1 hàng năm".

Phó Cục trưởng Phan Hồng Nguyên nhấn mạnh, vẫn còn khó khăn, vướng mắc về tổ chức, nhân sự; như quá trình sáp nhập, hợp nhất cơ quan, đơn vị cấp xã khiến việc bố trí cán bộ và chọn địa bàn đánh giá gặp không ít khó khăn; một số tiêu chí chưa hoàn toàn phù hợp với bối cảnh mới, cần rà soát và điều chỉnh. Điều đó đòi hỏi, các Bộ ngành, địa phương tiếp tục rà soát, hoàn thiện tiêu chí đánh giá phù hợp thực tiễn, bảo đảm tính linh hoạt nhưng vẫn thống nhất; rà soát, phân công rõ trách nhiệm, bố trí nguồn lực hợp lý cho các khâu từ thu thập dữ liệu đến tổng hợp báo cáo. Đồng thời, tăng cường trao đổi kinh nghiệm giữa các bộ, ngành, địa phương để tháo gỡ vướng mắc trong quá trình thực hiện.

Ông Hoàng Nhất Thống, đại diện Vụ Pháp chế, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, Bộ đã ban hành kế hoạch đánh giá và xây dựng tiêu chí từ đầu tháng 12 năm trước. Quá trình triển khai gặp nhiều khó khăn, mới chỉ tập trung vào việc hoàn thiện thể chế và văn bản pháp luật, trong khi việc triển khai thực tế tại địa phương lại chưa được quan tâm đúng mức.

Về mặt tiêu chí, mặc dù đã xây dựng, nhưng vẫn mang tính định tính nhiều, thiếu tính định lượng, khiến việc đánh giá hiệu quả và bảo đảm tính chính xác gặp nhiều trở ngại. Ngoài ra, việc thực hiện còn đối mặt với các vấn đề về nguồn lực, từ con người đến tài chính.

Theo đại diện Vụ Pháp chế, Bộ Dân tộc và Tôn giáo, Bộ đã chủ động xây dựng và triển khai thí điểm phiếu khảo sát tại một số địa phương như Bắc Giang và Hà Nội. Tuy nhiên, thực tế cũng gặp phải một số vướng mắc. Cụ thể, tại Bắc Giang, việc sáp nhập nhiều xã, huyện đã làm thay đổi tên gọi các địa bàn. Khi đi khảo sát lại, đối tượng và địa bàn vẫn là những nơi đã được triển khai, nhưng tên gọi hành chính đã khác.

Bộ Dân tộc và Tôn giáo hiện đang nghiên cứu để điều chỉnh bộ tiêu chí đánh giá, bổ sung thêm các hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật liên quan đến lĩnh vực dân tộc và tôn giáo. Điều này sẽ giúp có cái nhìn toàn diện hơn, đặc biệt khi triển khai các dự án thí điểm tại các địa bàn có đặc thù riêng. Với những thay đổi và điều chỉnh này, sẽ tối ưu hóa được nguồn lực và nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước, đồng thời bảo đảm các hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật đến được với người dân một cách thông suốt và hiệu quả nhất.

Đại diện Bộ Dân tộc và Tôn giáo kiến nghị, các hoạt động đánh giá cụ thể, chi tiết nên được giao cho chính các đơn vị, tổ chức, địa phương trực tiếp thực hiện. Bởi, họ là những người gần dân nhất và nắm rõ tình hình thực tế. Ngược lại, các cơ quan quản lý nhà nước như các Bộ, ngành nên tập trung vào vai trò tổng thể như xây dựng chính sách, quản lý chung và theo dõi các chương trình, đề án lớn. Theo đó, nên tiến hành đánh giá tổng kết định kỳ, hàng năm hoặc theo lộ trình của đề án, thay vì trực tiếp đi đánh giá từng hoạt động nhỏ lẻ.

Theo ông Đồng Việt Phương, Phó Giám đốc Sở Tư pháp tỉnh Cần Thơ, công tác đánh giá hiện nay đang gặp một số khó khăn và cần tập trung giải quyết. Trước hết, cần bổ sung kinh phí cho công tác phân bổ, phân phối theo tỷ lệ và địa bàn. Bên cạnh đó, việc sử dụng mạng xã hội trong tuyên truyền, phổ biến là rất cần thiết và phù hợp với giai đoạn cách mạng 4.0, song cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành để bảo đảm tính pháp lý, hiệu quả, phát huy trách nhiệm của người dân trong tiếp nhận và chia sẻ thông tin.

Tuy nhiên, Sở Tư pháp tỉnh Cần Thơ nhận thấy những khó khăn nổi bật như thiếu nguồn nhân lực, đặc biệt là đội ngũ cán bộ thực hiện công tác tuyên truyền, sự phối hợp giữa các cấp, các ngành chưa đồng bộ, dẫn đến chồng chéo, trùng lặp và thời gian triển khai còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả công việc.

Từ thực tế đó, Sở Tư pháp Cần Thơ cũng kiến nghị, bổ sung kinh phí, xây dựng tiêu chí phân bổ rõ ràng, phù hợp với đặc thù từng địa phương; tăng cường phối hợp giữa các cấp, các ngành để bảo đảm đồng bộ; đẩy mạnh đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ nâng cao năng lực; phát huy vai trò của người dân và sử dụng hiệu quả các kênh truyền thông, mạng xã hội. Đây là những giải pháp quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả, chất lượng công tác trong thời gian tới.

Là 1 trong 6 địa phương được chọn thực hiện thí điểm công tác phổ biến, giáo dục pháp luật; Sở Tư pháp Hà Nội đã tham mưu UBND Thành phố ban hành kế hoạch triển khai; đồng thời xây dựng bộ tiêu chí đánh giá riêng, với 45 điểm cho mức độ hoàn thành trách nhiệm quản lý nhà nước và 55 điểm cho kết quả đầu ra, bao gồm chất lượng tổ chức và mức độ tác động của các hoạt động.

Song, trong quá trình triển khai, Sở Tư pháp cũng gặp một số khó khăn về nhân lực, nhưng vẫn nỗ lực thực hiện tốt nhiệm vụ được giao. Lãnh đạo Sở Tư pháp Hà Nội kiến nghị, điều chỉnh thời gian tổng kết đánh giá thí điểm do có sự chuyển đổi mô hình chính quyền địa phương; đề nghị Bộ Tư pháp tổ chức bồi dưỡng kỹ năng, nghiệp vụ để nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ tham gia đánh giá thí điểm.

Nhiều chuyên gia cho rằng, Bộ Tư pháp cần sớm sửa đổi Quyết định số 1666/QĐ‑BTP về Tiêu chí chung đánh giá thí điểm hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật; cũng như ban hành hướng dẫn chi tiết kèm theo phiếu khảo sát đầu ra, đầu vào.

Kết luận tại Tọa đàm, Phó Cục trưởng Phan Hồng Nguyên kiến nghị, thời gian từ nay đến hạn hoàn thành báo cáo tự đánh giá năm 2025 không còn nhiều, trong khi khối lượng công việc lớn, bao gồm xây dựng kế hoạch, khảo sát thực tế, thu thập dữ liệu, triển khai hoạt động phổ biến giáo dục pháp luật, phân tích kết quả… Để bảo đảm hoàn thành đúng tiến độ báo cáo tự đánh giá năm 2025, các bộ, địa phương cần ưu tiên, tập trung triển khai các nhiệm vụ trọng tâm một cách khoa học và hiệu quả; chủ động và linh hoạt vào cuộc.

Theo đó, các bộ, địa phương cần nhanh chóng kiện toàn đội ngũ cán bộ phụ trách công tác phổ biến, giáo dục pháp luật và triển khai Đề án 979 sau khi sáp nhập; tổ chức bồi dưỡng, hướng dẫn chuyên môn, nghiệp vụ để nâng cao năng lực thực thi; rà soát, đánh giá kế hoạch triển khai Đề án; tăng cường sự phối hợp giữa UBND cấp xã, sở, ngành với Sở Tư pháp, tổ chức pháp chế và các đơn vị được lựa chọn đánh giá trong việc hướng dẫn, hỗ trợ chuyên môn, kỹ thuật để bảo đảm việc xây dựng kế hoạch và triển khai hoạt động được bài bản, đúng định hướng của Đề án.

Mặt khác, cần xây dựng lộ trình thực hiện phù hợp với điều kiện thực tiễn của bộ, địa phương, ưu tiên những nội dung cấp thiết như khảo sát thực tế, thu thập dữ liệu cơ bản và triển khai các hình thức phổ biến pháp luật phù hợp với đặc điểm của từng nhóm đối tượng, bảo đảm kết quả đánh giá thực sự khách quan, chính xác, minh bạch. Cùng với đó, bảo đảm kinh phí, nhân lực và các điều kiện cần thiết để thực hiện các hoạt động trọng tâm của Đề án, tranh thủ các nguồn hỗ trợ từ cấp trên và các tổ chức xã hội.