Trình bày Tờ trình dự án Luật, đại diện Viện Kiểm sát nhân dân tối cao cho biết, sau hơn 15 năm thực hiện để đáp ứng những yêu cầu mới phát sinh của quá trình hội nhập quốc tế, yêu cầu của cải cách pháp luật, cải cách tư pháp và chuyển đổi số cũng như thực tiễn phát triển của hoạt động tương trợ tư pháp, các quy định về tương trợ tư pháp trong các lĩnh vực nói chung và các quy định của Luật Tương trợ tư pháp về hình sự cần được hoàn thiện một cách chuyên sâu và toàn diện. Việc xây dựng Luật Tương trợ tư pháp về hình sự xuất phát từ các cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn.
Một số quy định của Luật Tương trợ tư pháp được ban hành cách đây 15 năm không còn phù hợp với các đạo luật mới trong lĩnh vực tư pháp được Quốc hội ban hành trong thời gian vừa qua khiến Luật Tương trợ tư pháp thiếu gắn kết và chưa đồng bộ với pháp luật tố tụng trong nước, làm ảnh hưởng không nhỏ đến việc giải quyết kịp thời các vụ việc dân sự và các vụ án hình sự có yếu tố nước ngoài.
Luật Tương trợ tư pháp chưa đáp ứng yêu cầu mới do sự phát triển trong từng lĩnh vực. Cụ thể, trong lĩnh vực hình sự, chưa có quy định cho phép người tiến hành tố tụng của Bên yêu cầu được tham gia hoạt động trong quá trình thực hiện tương trợ tư pháp tại Bên được yêu cầu; tổ chức cho người tại Bên được yêu cầu đến Bên yêu cầu để hỗ trợ điều tra hoặc cung cấp chứng cứ... Các quy định về chi phí thực hiện tương trợ tư pháp về dân sự, hình sự, dẫn độ và chuyển giao người chấp hành án phạt tù tại Luật Tương trợ tư pháp chưa tạo điều kiện thuận lợi cho việc ký kết các điều ước quốc tế.
Để giải quyết những bất cập, hạn chế nêu trên, việc tách Luật Tương trợ tư pháp thành 4 luật độc lập điều chỉnh từng lĩnh vực tương trợ tư pháp về dân sự, hình sự, dẫn độ và chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù là hoàn toàn cần thiết.
Về phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật, đại diện Viện Kiểm sát nhân dân tối cao cho biết, dự thảo Luật Tương trợ tư pháp về hình sự quy định các nguyên tắc, thẩm quyền, trình tự, thủ tục thực hiện hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự giữa Việt Nam với nước ngoài; nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của các cơ quan nhà nước Việt Nam trong hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự.
Về đối tượng áp dụng, dự thảo Luật áp dụng đối với các cơ quan, tổ chức, cá nhân Việt Nam; cơ quan, tổ chức, cá nhân nước ngoài có liên quan đến hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự giữa Việt Nam với nước ngoài.
Cho ý kiến về nội dung này, các đại biểu cơ bản nhất trí với sự cần thiết xây dựng dự án Luật nhằm hoàn thiện các quy phạm pháp luật về tương trợ tư pháp về hình sự theo hướng tách các quy phạm pháp luật về tương trợ tư pháp về hình sự ra khỏi Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 thành đạo luật riêng nhằm đáp ứng đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về cải cách tư pháp và tăng cường hội nhập, hợp tác quốc tế trong lĩnh vực tư pháp; bảo đảm tương thích và đồng bộ với hệ thống pháp luật trong nước, các cam kết quốc tế của Việt Nam trong cùng lĩnh vực; khắc phục những hạn chế, bất cập trong Luật Tương trợ tư pháp hiện hành; góp phần nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống tội phạm, bảo vệ tốt hơn quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.
Cơ bản nhất trí với bố cục, phạm vi, đối tượng điều chỉnh của dự thảo Luật, các đại biểu cũng cho rằng, cơ quan soạn thảo đã chú trọng yêu cầu đổi mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật. Các đại biểu đề nghị, cần tiếp tục rà soát kỹ các quy định của dự thảo Luật, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ với các quy định của 3 dự thảo Luật cũng được tách ra từ Luật tương trợ tư pháp.
Tại phiên họp, các đại biểu đã cho ý kiến về một số nội dung cụ thể của dự thảo Luật: cơ quan trung ương trong tương trợ tư pháp về hình sự; phạm vi tương trợ tư pháp về hình sự; chi phí thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp về hình sự; kinh phí bảo đảm công tác tương trợ tư pháp về hình sự…
