Thực thi EVFTAĐộng lực then chốt cho tăng trưởng bền vững

Thúc đẩy thương mại, khơi thông dòng chảy đầu tư

Chính thức có hiệu lực từ ngày 1/8/2020, EVFTA là một trong những hiệp định toàn diện và tham vọng nhất mà EU từng ký với một quốc gia đang phát triển - đã tạo lực đẩy rõ rệt cho hợp tác kinh tế song phương. Chỉ trong vòng chưa đầy 5 năm, kim ngạch thương mại giữa Việt Nam và EU đã đạt 298 tỷ USD, chiếm gần 40% tổng giá trị thương mại song phương trong suốt 30 năm qua (từ 1995 đến nay).

Hiện nay, Việt Nam là đối tác hàng hóa lớn nhất của EU tại khu vực ASEAN và là đối tác thương mại lớn thứ 16 toàn cầu. Các mặt hàng xuất khẩu sang châu Âu đa dạng từ điện tử, dệt may, nội thất cho đến nông sản.

Ở chiều ngược lại, EU là thị trường xuất khẩu lớn thứ ba và là nguồn nhập khẩu lớn thứ tư của Việt Nam, cung cấp các sản phẩm chiến lược như máy móc công nghệ cao, phương tiện vận tải, dược phẩm và công nghệ xanh. Không chỉ cắt giảm tới 99% thuế quan theo lộ trình, EVFTA còn góp phần mở rộng quyền tiếp cận thị trường, tăng cường bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ và thúc đẩy minh bạch hóa hệ thống quy định tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp hai bên tận dụng tối đa lợi ích.

Chủ tịch EuroCham Bruno Jaspaert nhận định, giữa lúc thế giới do dự với các chính sách thuế đối ứng và thương mại ngày càng phức tạp, EVFTA mang đến sự rõ ràng và ổn định hiếm hoi. Sự hài hòa về tiêu chuẩn cùng thị trường mở là con đường dẫn đến tăng trưởng bền vững và thịnh vượng lâu dài. Thực tế cho thấy, EVFTA không chỉ mang lại lợi ích cho các tập đoàn lớn mà còn tạo đòn bẩy cho doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME). Tỷ lệ doanh nghiệp xem cắt giảm thuế quan là yếu tố then chốt đã tăng từ 29% (quý II/2024) lên 61% (quý II/2025). Lợi nhuận ròng của một số doanh nghiệp tăng tới 25%, trong khi mức trung bình đạt 8,7% là con số đáng khích lệ trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đầy biến động.

Bên cạnh xuất khẩu, EVFTA còn là chiếc cầu nối giúp doanh nghiệp châu Âu tiếp cận sâu hơn thị trường Việt Nam một nền kinh tế với 100 triệu dân, hơn 55 triệu lao động và nhu cầu tiêu dùng ngày càng đa dạng. Những lĩnh vực như nông nghiệp bền vững, năng lượng tái tạo, chuyển đổi số đang chứng kiến sự bổ trợ lý tưởng giữa chuyên môn châu Âu và tiềm năng phát triển của Việt Nam.

Cải cách thực chất, đối tác tin cậy, vượt qua rào cản thực thi

Cùng với những thành tựu nổi bật, quá trình thực thi EVFTA cũng đặt ra không ít thách thức. Một trong những vấn đề đáng quan tâm hiện nay là tính phức tạp trong các quy trình hải quan và quy tắc xuất xứ là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp hưởng ưu đãi thuế quan. Theo khảo sát mới nhất của EuroCham, 37% doanh nghiệp gặp vướng mắc trong định giá hải quan, gây tốn kém chi phí và giảm tính cạnh tranh. Bên cạnh đó, sự thiếu nhất quán trong thực thi giữa các cơ quan chức năng tại EU và Việt Nam cũng ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả thực tế của hiệp định.

Đáng chú ý, quy tắc xuất xứ là một yếu tố trung tâm của EVFTA vẫn là bài toán nan giải khi phần lớn nguyên phụ liệu trong các ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như dệt may, da giày, chế biến thực phẩm… vẫn phải nhập khẩu từ nước thứ ba. Mặc dù EVFTA cho phép cơ chế “cộng gộp” xuất xứ, nhưng thủ tục chứng từ rườm rà và chuỗi cung ứng phân mảnh khiến doanh nghiệp gặp khó trong việc chứng minh nguồn gốc hợp lệ.

Phó Chủ tịch EuroCham Jean-Jacques Bouflet nhấn mạnh, việc triển khai là một hành trình đòi hỏi sự điều chỉnh liên tục, đối thoại xây dựng và tư duy lấy doanh nghiệp làm trung tâm. Chúng tôi ủng hộ việc cải thiện thủ tục, minh bạch hóa định giá hải quan và xây dựng cơ chế tham chiếu nhất quán giữa các nước. Chỉ riêng năm 2024, Việt Nam đã cấp hơn 1,8 triệu giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) ưu đãi, tương đương hơn 100 tỷ USD giá trị xuất khẩu - tăng 28% so với năm 2023. Tuy nhiên, tốc độ xử lý vẫn chưa đồng đều: trong khi một số doanh nghiệp nhận C/O trong vòng 24 giờ, nhiều trường hợp phải chờ tới một tuần, ảnh hưởng đến tiến độ giao hàng và dòng vốn. Để khắc phục, cộng đồng doanh nghiệp châu Âu kêu gọi triển khai hệ thống đăng ký điện tử toàn diện, cho phép doanh nghiệp tự chứng nhận xuất xứ. Đây là hướng đi then chốt để tháo gỡ điểm nghẽn kỹ thuật và nâng cao niềm tin vào hiệu quả lâu dài của hiệp định.

Theo Đại sứ EU tại Việt Nam Julien Guerrier, EVFTA đã củng cố lòng tin, thúc đẩy thương mại và mang lại lợi ích thiết thực cho cả hai phía. Trong bối cảnh môi trường thương mại toàn cầu biến động không ngừng, sự hợp tác bền bỉ giữa EU và Việt Nam càng trở nên cần thiết hơn bao giờ hết. EU vẫn cam kết song hành cùng Việt Nam trên hành trình hướng tới một tương lai xanh, bền vững và thịnh vượng.

Sách Trắng 2025 của EuroCham cũng nhấn mạnh, để thúc đẩy hợp tác phát triển bền vững, cần thể chế hóa cải cách, đơn giản hóa quy trình, nâng cao tính nhất quán và bảo đảm thực thi minh bạch. Việc triển khai EVFTA hiệu quả không chỉ là thực hiện cam kết mà là động lực để nâng cao khả năng phục hồi và mở rộng thị trường cho cả hai nền kinh tế.