Thúc đẩy vai trò cộng đồng trong phòng, chống bạo lực gia đình

Sức mạnh từ cộng đồng

Phát huy vai trò của cộng đồng được xem là giải pháp hữu hiệu trong phòng ngừa bạo lực gia đình bởi cộng đồng chính là nơi gần gũi nhất với từng gia đình, dễ dàng phát hiện sớm những dấu hiệu bất thường và can thiệp kịp thời. Khi người dân, tổ chức đoàn thể, chính quyền cơ sở cùng tham gia giám sát, hỗ trợ, hòa giải và lên tiếng phản đối bạo lực, sẽ tạo nên áp lực xã hội khiến người có hành vi bạo lực phải kiềm chế hoặc chấm dứt hành động sai trái. Đồng thời, cộng đồng là môi trường thuận lợi để lan tỏa các giá trị sống tích cực, giáo dục kỹ năng ứng xử, xây dựng gia đình hạnh phúc, từ đó giúp ngăn ngừa bạo lực ngay từ gốc rễ.

Thời gian qua, ở nước ta, nhiều hoạt động đã được triển khai nhằm huy động sự tham gia của cộng đồng vào công tác phòng, chống bạo lực gia đình. Trong đó, hoạt động tuyên truyền luôn giữ vai trò then chốt, tạo ra sự chuyển biến tích cực về nhận thức và hành vi. Đơn cử, Tháng hành động quốc gia phòng, chống bạo lực gia đình năm 2025 với chủ đề truyền thông: “Chấm dứt bạo lực, vun đắp yêu thương”, thời gian từ ngày 1/6 - 30/6 đã được triển khai sâu rộng trên cả nước, mang lại nhiều kết quả tích cực.

Song song với tuyên truyền, hàng loạt mô hình phòng ngừa và ứng phó với bạo lực gia đình đã được hình thành tại các địa phương. Nổi bật là tỉnh Ninh Bình, nơi đã xây dựng và duy trì các Câu lạc bộ “Gia đình phát triển bền vững”, các nhóm phòng, chống bạo lực gia đình, cùng các “địa chỉ tin cậy” trong cộng đồng dân cư. Các mô hình này đóng vai trò như những điểm tựa, nơi tập hợp các gia đình cùng sinh hoạt, chia sẻ kinh nghiệm, được tư vấn về kỹ năng sống, giải quyết mâu thuẫn và kịp thời hỗ trợ các nạn nhân khi cần thiết.

Ở nhiều tỉnh, thành phố khác, mạng lưới phòng chống bạo lực gia đình được tổ chức hết sức quy mô và bài bản, cho thấy sự vào cuộc mạnh mẽ của cả hệ thống chính trị và xã hội tại địa phương. Ví dụ, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu (cũ) có hơn 90 mô hình theo hướng dẫn của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, gần 600 mô hình lồng ghép từ các tổ chức đoàn thể, hơn 300 câu lạc bộ gia đình phát triển bền vững, 390 địa chỉ tin cậy, hàng trăm đường dây nóng và nhóm hỗ trợ trẻ em yếu thế... Các buổi sinh hoạt của câu lạc bộ đã tác động đến các thành viên, gia đình và người dân trong cộng đồng, tiến tới thay đổi nhận thức, hành vi, sống có trách nhiệm, biết quan tâm chia sẻ, giữ gìn hạnh phúc gia đình.

Giải pháp từ gốc rễ

Theo bà Hoàng Thị Thu Huyền, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, để vai trò cộng đồng trong phòng, chống bạo lực gia đình phát huy tối đa hiệu quả, cần thực hiện đồng bộ một loạt giải pháp có tính hệ thống và bền vững.

Trước hết, các giải pháp đưa ra cần phù hợp với đặc điểm văn hóa, tập quán của từng địa phương và bảo đảm sự tham gia thực chất của người dân. Chỉ khi cộng đồng cảm thấy mình là một phần của quá trình giải quyết vấn đề, họ mới thực sự chủ động hành động. Cùng với đó, các biện pháp can thiệp phải minh bạch, dễ hiểu và tiếp cận rộng rãi. Thông tin về bình đẳng giới, về cách nhận biết và phòng ngừa bạo lực gia đình cần được phổ biến dưới nhiều hình thức, phù hợp với từng nhóm đối tượng, từ trẻ em, thanh niên đến người cao tuổi.

Cần có cơ chế giám sát và đánh giá thường xuyên hiệu quả của các mô hình, chương trình phòng, chống bạo lực gia đình. Việc này giúp kịp thời điều chỉnh, bổ sung giải pháp phù hợp, đồng thời nâng cao trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức liên quan. Đồng thời, rất cần khuyến khích cộng đồng tự thiết kế và quản lý các hoạt động phòng ngừa. Những biện pháp xuất phát từ chính nhu cầu và ý chí của người dân sẽ dễ lan tỏa hơn so với các mô hình áp đặt từ bên ngoài. Các cơ quan quản lý nhà nước có vai trò hỗ trợ, tư vấn, hướng dẫn, còn việc triển khai phải là sự đồng thuận và tự giác từ cộng đồng.

Bên cạnh đó, các chương trình, mô hình can thiệp cần được duy trì liên tục trong thời gian dài để có thể tạo ra chuyển biến thực chất trong nhận thức và hành vi. Sự kiên trì là yếu tố quyết định thành công trong thay đổi văn hóa ứng xử, đặc biệt là ở những địa phương tồn tại tư tưởng trọng nam, khinh nữ hoặc coi bạo lực trong gia đình là “chuyện nhà người ta”.

Cuối cùng, không thể thiếu vai trò của người đứng đầu địa phương và các tổ chức chính trị - xã hội. Sự quan tâm chỉ đạo, phân bổ nguồn lực đầy đủ và quyết tâm chính trị của cấp ủy, chính quyền các cấp sẽ là nền tảng vững chắc cho mọi giải pháp cộng đồng phát huy hiệu quả.

Phòng, chống bạo lực gia đình không chỉ là nhiệm vụ của một ngành, một cấp, mà là trách nhiệm của toàn xã hội. Khi mỗi cộng đồng, mỗi tổ dân phố, thôn, bản trở thành “pháo đài” vững chắc, khi mỗi người dân sẵn sàng lên tiếng bảo vệ nạn nhân, can thiệp kịp thời, thì bạo lực gia đình sẽ bị đẩy lùi.

Cục Văn hóa cơ sở, Gia đình và Thư viện - Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp thực hiện