Thúc đẩy vai trò các nhà khoa học nữ trong lĩnh vực Toán ứng dụng

Hội thảo quốc tế dành cho các nhà khoa học nữ trong Toán ứng dụng (RWAM-SE 2025) diễn ra từ ngày 3/9 - 7/9 là một hoạt động trong khuôn khổ Chương trình toàn cầu “Mathematics for Humanity - Toán học cho Nhân loại” do Trung tâm Quốc tế về các Khoa học Toán (International Centre for Mathematical Sciences - ICMS), Trường Đại học Edinburgh (Scotland) điều phối và Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán (VIASM) là đối tác chính tại khu vực Châu Á.

Hội thảo được đồng tổ chức bởi Hội Toán học Đông Nam Á (SEAMS), Viện Khí tượng Thủy văn và Biến đổi Khí hậu Việt Nam, Hội Toán học Việt Nam.

Hội thảo thu hút gần 100 nhà khoa học nữ; trong đó có 12 đại biểu đến từ Vương Quốc Anh, 18 đại biểu từ các nước Đông Nam Á, cùng hơn 60 đại biểu đến từ nhiều viện nghiên cứu và trường đại học của Việt Nam.

Mục tiêu của hội thảo không chỉ là giới thiệu những thành tựu nghiên cứu mới nhất mà còn khuyến khích sự đa dạng trong ứng dụng toán học ở nhiều lĩnh vực trọng yếu như Biến đổi khí hậu và môi trường; Khoa học dữ liệu; Học máy; Tin sinh học; Khoa học vật liệu và kỹ thuật.

Tạo điều kiện để đội ngũ nữ trí thức phát huy năng lực, tâm huyết

Phát biểu tại Hội thảo, Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam Nguyễn Thị Minh Hương khẳng định: Đảng và Chính phủ Việt Nam rất quan tâm đến thúc đẩy khoa học, đặc biệt là khoa học tự nhiên. Tuy vậy, cũng cần thẳng thắn nhìn nhận, vẫn còn không ít thách thức đối với sự phát triển của phụ nữ trong khoa học.

Trong các lĩnh vực nghiên cứu STEM, dù đã có nhiều tiến bộ, song tỷ lệ phụ nữ tham gia nghiên cứu và nắm giữ vị trí chủ chốt vẫn còn khiêm tốn so với tiềm năng.

Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới, phụ nữ chỉ chiếm 28,2% lực lượng lao động STEM toàn cầu vào năm 2024. Con số này tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương là 23,9 %, thấp hơn mức trung bình.

Một nghiên cứu khác về phụ nữ tham gia các ngành công nghệ ở Đông Nam Á công bố tháng 5 năm 2024 cho thấy tỷ lệ sinh viên nữ học các ngành liên quan đến công nghệ ở Việt Nam chiếm 37% (thấp hơn tỷ lệ chung của khu vực là 46%).

Trong lĩnh vực Toán học, từ năm 1956 đến năm 2023, Việt Nam chỉ có 3 nữ Giáo sư ngành Toán học trong tổng số hơn 100 giáo sư Toán học trên cả nước. Điều này cho thấy số lượng nữ có học hàm giáo sư trong Toán học là rất nhỏ và tăng chậm trong hơn nửa thế kỷ qua.

Chính vì vậy, một trong những mục tiêu quan trọng mà Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam đặt ra trong giai đoạn tới là tiếp tục tạo điều kiện, khuyến khích, động viên các nhà khoa học nữ, phát triển đội ngũ nữ trí thức; đồng thời tăng cường truyền thông, vận động các gia đình và toàn xã hội thay đổi nhận thức để tăng cường tỷ lệ nữ sinh trong các ngành STEM. Từ đó, tạo nên nguồn nhân lực nữ chất lượng cao, đáp ứng được yêu cầu của giai đoạn phát triển mới của đất nước.

Với sự tham gia của các tổ chức khoa học uy tín quốc tế, RWAM-SE 2025 được kỳ vọng sẽ góp phần lan tỏa tinh thần hợp tác, khẳng định vai trò phụ nữ trong Toán học ứng dụng, đóng góp thiết thực cho tiến bộ khoa học và phát triển bền vững của khu vực cũng như toàn cầu.

Nỗ lực tăng tỷ lệ nữ giới nghiên cứu trong lĩnh vực Khoa học tự nhiên

Trao đổi tại Hội thảo, PGSTS Phạm Thị Thanh Ngà, Viện trưởng Viện Khí tượng thủy văn và biến đổi khí hậu - Bộ Nông nghiệp và môi trường cho biết, tính đến nay, số lượng các nhà khoa học nữ còn hạn chế đối với các ngành Khoa học tự nhiên, đặc biệt là Toán học, Vật lý học. Tuy vậy, sự đóng góp của các nhà khoa học nữ không hề nhỏ bởi tính chất họ rất bền bỉ trong nghiên cứu, kiên trì, đã làm khoa học là dấn thân và cống hiến.

Theo bà Ngà, thời gian tới rất cần tăng cường số lượng và chất lượng các nghiên cứu của các nhà khoa học nữ, đặc biệt khuyến khích các bạn trí thức nữ trẻ dấn thân vào con đường nghiên cứu khoa học.

Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị đã đề cập những vấn đề cấp thiết của nền khoa học Việt Nam, khẳng định vị thế của khoa học như động lực phát triển đất nước. Nghị quyết nhấn mạnh vai trò trung tâm của đội ngũ nhà khoa học, đặc biệt là các nhà khoa học nữ, đồng thời định hướng phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số – những lĩnh vực then chốt cho giai đoạn tới. Để khoa học bứt phá, cần có sự đầu tư mạnh mẽ, tạo điều kiện cho các nhà khoa học nghiên cứu, bắt kịp xu thế phát triển của thế giới.

Đồng ý kiến, PGS.TS Huỳnh Thị Thanh Bình – Phó Hiệu trưởng Trường Công nghệ Thông tin và Truyền thông, Đại học Bách khoa Hà Nội khẳng định, Nghị quyết 57 mang tính đột phá, tạo sự hỗ trợ mạnh mẽ cho lĩnh vực khoa học và công nghệ. Điều này không chỉ thúc đẩy các hoạt động nghiên cứu mà còn mang lại nhiều cơ hội cho các nhà khoa học nữ nhờ những chiến lược rõ ràng và thiết thực.

Cũng theo chuyên gia nay, ngày càng nhiều nữ sinh lựa chọn theo học các ngành khoa học, công nghệ. Nếu như 20 năm trước, số lượng nữ sinh tại Trường Công nghệ Thông tin và Truyền thông rất ít, thì đến nay, tỷ lệ này đã tăng đáng kể. Đồng thời, số nữ giảng viên của trường và toàn Đại học Bách khoa Hà Nội cũng tăng lên rõ rệt,phản ánh xu hướng phát triển tích cực trong lĩnh vực này.

Ngay tại Hội nghị lần này, sự hiện diện đông đảo của các nhà khoa học nữ trong lĩnh vực Toán học cho thấy xu hướng ngày càng nhiều phụ nữ tham gia nghiên cứu, đặc biệt trong các lĩnh vực khoa học công nghệ và Toán học.

Trong khuôn khổ Hội thảo, các đại biểu, nữ khoa học đã được lắng nghe các báo cáo khoa học chuyên sâu, các phiên trình bày poster, cùng nhiều phiên thảo luận bàn tròn về các chủ đề thiết thực: Công bố quốc tế; Tìm kiếm học bổng và dự án nghiên cứu; Phát triển kỹ năng lãnh đạo học thuật và cân bằng giữa công việc, cuộc sống.

Đây cũng là dịp để tăng cường hợp tác song phương giữa các nhà khoa học nữ đến từ Vương quốc Anh và Đông Nam Á, đồng thời mở ra các cơ hội kết nối lâu dài trong cộng đồng khoa học quốc tế.