Thủ tướng Netanyahu đơn độc trong cơn địa chấn chính trị Israel

Nguy cơ bầu cử sớm

Dư luận quốc tế có thể đang nhìn thấy một Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đầy bản lĩnh và mạnh mẽ sau chiến dịch quân sự gây tổn thất lớn cho Iran hồi tháng trước. Giới truyền thông phương Tây, trong đó có The New York Times, đã gọi đây là “sự tái sinh chính trị” của ông - một cuộc lội ngược dòng ngoạn mục từ khủng hoảng trong sự nghiệp chính trị dài hàng thập kỷ.

Thế nhưng, bên trong Israel, thực tế lại hoàn toàn trái ngược.

Kết quả các cuộc thăm dò dư luận suốt hai năm qua cho thấy, liên minh của ông Netanyahu sẽ không giành được đa số nếu bầu cử được tổ chức vào thời điểm hiện tại. Diễn biến chính trị trong tuần này đã làm tình hình trở nên nghiêm trọng hơn: Hai đảng trong liên minh rút lui, khiến Chính phủ của ông chỉ còn kiểm soát 50 trong tổng số 120 ghế tại Quốc hội. Đây là mức thấp chưa từng thấy, đẩy Chính phủ vào tình trạng thiểu số trên thực tế và không còn khả năng lập pháp.

Một cuộc bầu cử sớm, dù chưa chính thức được kích hoạt, đang trở nên gần như không thể tránh khỏi - và nhiều khả năng sẽ diễn ra vào đầu năm 2026.

Chiến lược liên minh nhiều toan tính và tình thế "tiến thoái lưỡng nan"

Căn nguyên sâu xa của sự rạn nứt này bắt nguồn từ chiến lược liên minh chính trị đầy tính toan tính của ông Netanyahu trong những năm qua. Để duy trì quyền lực giữa bối cảnh bị truy tố tham nhũng và uy tín cá nhân suy giảm, ông đã lựa chọn liên kết với hai nhóm chính trị có lập trường cực đoan: Các đảng Do Thái Chính thống cực đoan (nắm 18 ghế) và các đảng Cực hữu theo chủ nghĩa dân tộc tôn giáo (nắm 14 ghế).

Cả hai khối này đều có ảnh hưởng đáng kể trong Quốc hội, nhưng lại đại diện cho một thiểu số không nhận được sự ủng hộ rộng rãi trong xã hội Israel hiện đại.

Với cộng đồng Do Thái Chính thống cực đoan, sự ủng hộ dành cho ông Netanyahu từng rất bền chặt. Đổi lại, họ nhận được nhiều ưu đãi đặc biệt như được miễn nghĩa vụ quân sự và nhận trợ cấp từ ngân sách nhà nước để nghiên cứu các văn bản tôn giáo.

Tuy nhiên, sau ngày 7/10/2023, thời điểm khi Israel bước vào một cuộc xung đột kéo dài và phức tạp ở nhiều mặt trận, sự “nhân nhượng” của xã hội Israel đối với thỏa thuận này đã sụp đổ. Khi hàng chục nghìn người dân Israel phải lên đường nhập ngũ, việc một nhóm dân cư - vốn là nhóm có tốc độ tăng dân số nhanh nhất - vẫn được sống trong yên bình và được miễn trừ trách nhiệm công dân, đã tạo ra làn sóng phẫn nộ lan rộng, cả trong nội bộ cử tri cánh hữu.

Tòa án Tối cao Israel cũng đã tuyên bố chính sách miễn nghĩa vụ cho cộng đồng Chính thống là vi hiến, yêu cầu Quốc hội sửa đổi luật để đảm bảo công bằng. Nhưng ông Netanyahu, trong tình thế tiến thoái lưỡng nan, không thể đưa ra lựa chọn dễ dàng. Nếu tiếp tục duy trì đặc quyền miễn trừ, ông sẽ đối mặt với làn sóng chỉ trích từ công chúng, hệ thống tư pháp và chính đảng của chính mình. Nếu rút lại chính sách này, ông sẽ đánh mất sự ủng hộ của các đảng Chính thống cực đoan, đồng nghĩa với việc sụp đổ liên minh cầm quyền.

Thủ tướng Israel đã cố gắng trì hoãn quyết định bằng cách đưa ra một dự luật có tính chất “làm yên lòng cả hai bên”: quy định thủ tục tuyển quân cho thanh niên Chính thống nhưng lại để ngỏ nhiều kẽ hở để tránh thực thi nghiêm ngặt. Tuy nhiên, đề xuất này vấp phải phản đối mạnh mẽ trong nội bộ đảng Likud, dẫn đến việc các đảng Chính thống tuyên bố rút khỏi Chính phủ. Dù họ chưa bỏ phiếu buộc giải tán Quốc hội, nhưng tình hình hiện tại chỉ còn là cuộc chạy đua với thời gian.

Bài toán rủi ro từ đồng minh

Không chỉ đối mặt với sức ép từ cộng đồng Chính thống, ông Netanyahu còn phải giải bài toán đầy rủi ro từ các đồng minh cực hữu. Các đảng này phản đối mọi nỗ lực đàm phán chấm dứt chiến sự ở Gaza, vì họ muốn Israel kiểm soát toàn bộ vùng lãnh thổ và thiết lập các khu định cư Do Thái - một viễn cảnh bị phần lớn người Israel bác bỏ. Trong khi đó, dư luận trong nước ngày càng ủng hộ một thỏa thuận ngừng bắn với Hamas để đổi lấy việc trả tự do cho con tin.

Tổng thống Mỹ Donald Trump cũng đang gây sức ép buộc Israel chấm dứt chiến sự, đặt ông Netanyahu vào tình thế tiến thoái lưỡng nan một lần nữa. Nếu đồng ý thỏa thuận, ông có thể mất liên minh cực hữu. Còn nếu từ chối, ông có nguy cơ mất sự ủng hộ từ Nhà Trắng - đồng minh quan trọng trong chính sách đối ngoại của Israel.

Không còn đường lui

Trước bối cảnh này, chiến thuật kéo dài thời gian lại một lần nữa được ông Netanyahu vận dụng. Quốc hội Israel sẽ bước vào kỳ nghỉ hè từ ngày 27/7 đến cuối tháng 10. Trong thời gian này, các cuộc bỏ phiếu giải tán Quốc hội sẽ bị đình trệ, tạo cho Thủ tướng Israel khoảng trống chính trị quý giá. Nếu có thể “cầm cự” đến khi Quốc hội tạm nghỉ, ông sẽ có thêm thời gian thương lượng, tái cấu trúc liên minh hoặc chuẩn bị cho một cuộc bầu cử với vị thế thuận lợi hơn.

Tuy nhiên, thách thức ông Netanyahu phải đối mặt trong kỳ bầu cử sắp tới là chưa từng có. Trong cuộc bầu cử gần nhất, liên minh của ông chỉ giành được 48,4% phiếu bầu và nắm được đa số tại Quốc hội nhờ vào các quy định kỹ thuật trong hệ thống bầu cử. Từ tháng 4/2023 đến nay, tỷ lệ ủng hộ liên minh này liên tục giảm sút trong các khảo sát, và ngay cả những thành công trong chiến dịch chống Hezbollah hay Iran cũng không đảo ngược được xu hướng đó.

Nhờ chiến dịch quân sự nhằm vào Iran, Thủ tướng Netanyahu có thể đang ở vị thế mạnh nhất kể từ sau dấu mốc 7/10/2023. Nhưng điều đó có lẽ vẫn chưa đủ khi ông đã đánh mất lòng tin từ phần lớn cử tri và rạn nứt với các đồng minh chiến lược. Đã đến lúc ông phải đối mặt với thách thức sinh tử trong sự nghiệp chính trị của mình.