Tư tưởng chỉ đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam trong quá trình xây dựng, ban hành Hiến pháp năm 2013
*****

Hiến pháp là văn kiện chính trị - pháp lý, là đạo luật cơ bản, luật gốc của mỗi quốc gia. Hiến pháp được ban hành để ghi nhận những thành quả đấu tranh vì những giá trị cao quý, vì nền độc lập, tự chủ của quốc gia, khẳng định chủ quyền của Nhân dân, bảo đảm quyền con người, công bằng xã hội và xác định những hình thức, cơ chế vận hành của mỗi chính thể nhà nước. Thông qua Hiến pháp, tư tưởng quyền lực thuộc về Nhân dân được khẳng định, Nhân dân trao quyền cho các cơ quan nhà nước, bảo đảm tính hợp pháp của việc thực hiện quyền lực nhà nước.

Ở Việt Nam, ngay sau khi nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời (ngày 02/9/1945), Quốc hội nước Việt Nam dân chủ cộng hòa đã ban hành Hiến pháp năm 1946. Trải qua các giai đoạn kháng chiến, kiến quốc, Hiến pháp năm 1959, Hiến pháp năm 1980, Hiến pháp năm 1992 và Hiến pháp năm 2013 lần lượt được Quốc hội các khóa ban hành. Mỗi bản Hiến pháp đánh dấu chặng đường xây dựng và trưởng thành của Nhà nước cách mạng Việt Nam, thể chế hóa đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam cho từng giai đoạn phát triển đất nước, làm nền tảng cho việc hoàn thiện hệ thống pháp luật và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân.

Với mục đích trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm sửa đổi, bổ sung Hiến pháp, trong phạm vi tham luận này, tôi xin cung cấp thêm một số thông tin về tư tưởng chỉ đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam trong quá trình xây dựng, ban hành Hiến pháp năm 2013 như sau:

1. Bối cảnh xây dựng, ban hành Hiến pháp năm 2013
~~~~~~~~

2. Quan điểm chỉ đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam trong sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 1992 để ban hành Hiến pháp năm 2013
~~~~~~~~

Thể chế hóa Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Đảng Cộng sản Việt Nam đã xác định rõ việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 1992 phải dựa trên các quan điểm cơ bản sau đây:

Thứ nhất, việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 1992 phải căn cứ vào định hướng, nội dung của Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011) và các văn kiện khác của Đảng; phải dựa trên cơ sở tổng kết việc thi hành Hiến pháp năm 1992 và các đạo luật có liên quan; tiếp tục kế thừa những quy định của Hiến pháp năm 1992 và của các bản Hiến pháp trước đây còn phù hợp; sửa đổi, bổ sung những vấn đề thực sự cần thiết, phù hợp với tình hình mới với những nội dungđã được Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng xác định.

Thứ hai, tiếp tục khẳng định bản chất và mô hình tổng thể của hệ thống chính trị và bộ máy nhà nước đã được xác định trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011) và Hiến pháp năm 1992: Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân; tất cả quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân; quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp.

Thứ ba, tiếp tục khẳng định Đảng Cộng sản Việt Nam là đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam, đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của dân tộc, theo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; là lực lượng cầm quyền, lãnh đạo Nhà nước và xã hội.  

Thứ tư, tiếp tục khẳng định đường lốiphát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; đổi mới đồng bộ, phù hợp về kinh tế và chính trị vì mục tiêu xây dựng nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

Thứ năm, tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền tự do, dân chủ của công dân; quyền của công dân không tách rời nghĩa vụ của công dân; thực hiện dân chủ xã hội chủ nghĩa; tăng cường kỷ luật, kỷ cương; xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Thứ sáu, sửa đổi Hiến pháp là công việc hệ trọng nên phải tiến hành chặt chẽ, khoa học dưới sự lãnh đạo của Đảng; bảo đảm sự tham gia của các chuyên gia, các nhà khoa học, các nhà quản lý; tổ chức lấy ý kiến rộng rãi của Nhân dân và các cơ quan, tổ chức; chú trọng công tác thông tin, tuyên truyền, bảo đảm đúng định hướng, không để các đối tượng xấu, thế lực thù địch lợi dụng để chống phá, xuyên tạc trong quá trình nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Hiến pháp.

Các quan điểm chỉ đạo nêu trên được Trung ương Đảng xác định ngay từ giai đoạn đề ra chủ trương nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 1992. Trên thực tế, việc chuẩn bị Dự thảo sửa đổi Hiến pháp được tiến hành công phu, thận trọng, nghiêm túc với tinh thần đổi mới mạnh mẽ. Trên cơ sở bám sát Cương lĩnh của Đảng, tình hình thực tiễn, yêu cầu phát triển đất nước, Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 đã tổ chức các công việc sau đây:

(1) Tổng kết việc thi hành Hiến pháp năm 1992, trên cơ sở đó, xây dựng bản Dự thảo sửa đổi Hiến pháp trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến trước khi lấy ý kiến Nhân dân.

(2) Tổ chức lấy ý kiến Nhân dân trên phạm vi toàn quốc về Dự thảo sửa đổi Hiến pháp theo nghị quyết của Quốc hội. Việc lấy ý kiến Nhân dân về Dự thảo sửa đổi Hiến pháp đã được các cấp, các ngành triển khai sâu rộng, nghiêm túc, thu hút được sự tham gia góp ý tích cực, tâm huyết, có chất lượng của các tầng lớp nhân dân và đồng bào Việt Nam ở nước ngoài, thực sự là đợt sinh hoạt chính trị - pháp lý dân chủ, sâu rộng trong toàn xã hội.

(3) Tập hợp, tổng hợp đầy đủ, khách quan, trung thực ý kiến của Nhân dân; nghiêm túc nghiên cứu, tiếp thu, giải trình cụ thể các ý kiến để chỉnh lý Dự thảo sửa đổi Hiến pháp trình Quốc hội.

Bản dự thảo Hiến pháp sau đó đã được trình Quốc hội khóa XIII xem xét, thảo luận tại 03 kỳ họp của Quốc hội, 03 lần trình Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khóa XI và rất nhiều lần xin ý kiến Bộ Chính trị, các cơ quan, tổ chức, các giới chuyên môn, các nhà khoa học. Chính vì vậy, có thể nói Hiến pháp năm 2013 đã phản ánh ý chí và nguyện vọng của Nhân dân Việt Nam, trong đó ý Đảng lòng Dân được hòa quyện sâu sắc. Đó là bảo đảm chính trị - pháp lý vững chắc cho toàn thể dân tộc Việt Nam, Nhân dân Việt Nam và đất nước Việt Nam vượt qua những khó khăn, thách thức của thời kỳ mới, vững bước tiến vào giai đoạn đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới đất nước và chủ động hội nhập quốc tế.

3. Tư tưởng, định hướng của Đảng Cộng sản Việt Nam trong việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 1992 để ban hành Hiến pháp năm 2013
~~~~~~~~

Trong quá trình sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 1992, Đảng Cộng sản Việt Nam đã đề ra các tư tưởng, định hướng sau đây:

(1) Sửa đổi Hiến pháp để tiếp tục thể chế hóa cụ thể và sâu sắc hơn chủ trương phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm tất cả quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân.

(2) Sửa đổi Hiến pháp để tiếp tục phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, huy động các lực lượng xã hội phục vụ sự nghiệp phát triển đất nước.

(3) Sửa đổi Hiến pháp để tiếp tục khẳng định và làm rõ hơn vị trí, vai trò lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội.

(4) Sửa đổi Hiến pháp để tiếp tục phát huy nhân tố con người, thể hiện sâu sắc hơn quan điểm bảo vệ, tôn trọng quyền con người, bảo đảm thực hiện tốt hơn quyền, nghĩa vụ cơ bản của công dân.

(5) Sửa đổi Hiến pháp để tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, phát triển văn hóa, giáo dục, khoa học, công nghệ, bảo đảm công bằng xã hội, bảo vệ môi trường.

(6) Sửa đổi Hiến pháp để tiếp tục bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

(7) Sửa đổi Hiến pháp để tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Theo đó, việc sửa đổi Hiến pháp cần tập trung xác định rõ vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp; xác định rõ cơ chế kiểm soát quyền lực giữa các cơ quan thực hiện quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp và nghiên cứu, bổ sung một số thiết chế độc lập nhằm hoàn thiện bộ máy nhà nước theo nguyên tắc phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực.

(8) Sửa đổi Hiến pháp để tích cực, chủ động hội nhập quốc tế.

(9) Sửa đổi Hiến pháp để bảo đảm hiệu lực, tính ổn định, lâu dài của Hiến pháp.  

4. Việc triển khai thi hành Hiến pháp, đưa Hiến pháp năm 2013 vào cuộc sống
~~~~~~~~

Triển khai đưa Hiến pháp năm 2013 vào cuộc sống, Quốc hội, Chính phủ, các cấp, các ngành, các cơ quan, tổ chức trong toàn hệ thống chính trị đã cùng vào cuộc với nhiều biện pháp quyết liệt bảo đảm tổ chức thi hành Hiến pháp, tuyên truyền, phổ biến sâu rộng trong Nhân dân nội dung của Hiến pháp, bảo đảm để Hiến pháp được tuân thủ và nghiêm chỉnh chấp hành. Riêng Quốc hội khóa XV, thực hiện Kết luận số 19-KL/TW của Bộ Chính trị[1], Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Kế hoạch số 81/KH-UBTVQH15[2] và Kế hoạch số 734/KH-UBTVQH15[3] xác định 156 nhiệm vụ lập pháp cần thực hiện trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV. Tính đến hết tháng 5/2024, đã có 131/156(83,97%) nhiệm vụ hoàn thành việc nghiên cứu, rà soát và nghiên cứu, xây dựng mới. Sau hơn 11 năm kể từ khi Hiến pháp năm 2013 được thông qua đến nay (29/6/2024), đã có 179 đạo luật được Quốc hội ban hành, phủ khắp các lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội.

Có thể nói, đến thời điểm hiện tại, Quốc hội Việt Nam đã căn bản hoàn thành việc cụ thể hóa tinh thần của Hiến pháp trong các đạo luật về tổ chức bộ máy nhà nước; bảo vệ công lý, quyền con người, quyền công dân; hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; củng cố quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội; bảo đảm an sinh xã hội, bảo vệ môi trường, đối ngoại và hội nhập quốc tế...

*

*       *

Sửa đổi, bổ sung Hiến pháp là công việc trọng đại của mỗi quốc gia. Mỗi lần tiến hành hoạt động sửa đổi, bổ sung Hiến pháp là dịp để nhìn lại, đánh giá chặng đường đã đi qua, lựa chọn, kế thừa, phát triển những giá trị tinh hoa để phục vụ công cuộc chấn hưng đất nước trong giai đoạn tiếp theo. Mỗi lần tiến hành hoạt động sửa đổi, bổ sung Hiến pháp đều tạo ra hiệu ứng xã hội tích cực, thu hút sự tham gia và đồng tình ủng hộ của đồng bào, chiến sĩ cả nước, đồng bào ở nước ngoài và đều trở thành đợt sinh hoạt chính trị - pháp lý sâu rộng trong toàn dân. Mỗi lần tiến hành hoạt động sửa đổi, bổ sung Hiến pháp đều đòi hỏi sự đổi mới cả về tư duy, tổ chức và hoạt động của tất cả các bộ phận tạo thành hệ thống chính trị của quốc gia để đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước và sự mong đợi của Nhân dân.

Chúng tôi hy vọng rằng, sự nghiệp sửa đổi, bổ sung Hiến pháp của nước Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào sẽ gặt hái được nhiều thành công./.

_____________