Thái Lan chuẩn bị thông qua Luật chống biến đổi khí hậu đầu tiênĐể đạo luật “sống” đúng với sứ mệnh

Cái giá của biến đổi khí hậu

Biến đổi khí hậu do con người tạo ra - từ phát thải khí nhà kính - đã khiến Thái Lan chịu nhiều thiệt hại nghiêm trọng, đặc biệt với một nền sản xuất nông nghiệp lúa nước như Thái Lan. Theo nghiên cứu, mỗi khi nhiệt độ trung bình tăng thêm 1°C, năng suất lúa sẽ giảm trung bình khoảng 3,2% và ngô giảm 7,4%.

Thảm họa hạn hán giai đoạn 2015 - 2016 đã khiến sản lượng lúa giảm từ 19,8 triệu tấn xuống còn 16,5 triệu tấn, gây thất thu tới 15,5 tỷ baht và thiệt hại khoảng 6,1 triệu tấn nông sản.

Theo dự báo, tổng thiệt hại tích luỹ trong nông nghiệp Thái Lan từ 2011 đến 2045 có thể lên đến 17,9 - 83,8 tỷ USD, với các nông trang phụ thuộc vào mưa (rainfed) chịu ảnh hưởng nặng nề hơn (thiệt hại 10,863,4 tỷ USD) so với nông trang tưới tiêu (6,7 - 20,4 tỷ USD).

Biến đổi khí hậu cũng là một phần nguyên nhân dẫn đến những hiện tượng thời tiết cực đoan gây lũ lụt nghiêm trọng ở quốc gia này. Trận lũ lịch sử năm 2011 là thảm họa tự nhiên gây thiệt hại nặng nề nhất trong lịch sử hiện đại của Thái Lan, khiến 815 người tử vong, ảnh hưởng tới 13,6 triệu người, hủy hoại hơn 20.000km² đất canh tác, và gây thiệt hại kinh tế lên tới 1.425 nghìn tỷ baht (46,5 tỷ USD).

Những con số này không chỉ là thống kê khô khan, mà là hồi chuông cảnh báo cho nguy cơ mất an ninh lương thực, suy giảm sinh kế nông dân, và tác động dây chuyền đến nền kinh tế.

Những băn khoăn cần được tháo gỡ

Một trong những đề xuất quan trọng nhất liên quan đến Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM), được mô phỏng theo cơ chế của Liên minh châu Âu. CBAM của Thái Lan cũng sẽ áp dụng giá carbon cho hàng hóa nhập khẩu đối với lượng khí thải vượt quá ngưỡng cụ thể. Các nhà nhập khẩu sẽ báo cáo lượng khí thải liên quan đến hàng nhập khẩu của họ và mua chứng chỉ điều chỉnh carbon tương ứng với lượng khí thải. Các nhà nhập khẩu có thể nộp đơn xin khấu trừ và việc triển khai sẽ được thực hiện dần dần. CBAM cũng sẽ duy trì sổ đăng ký cường độ phát thải sản phẩm của từng doanh nghiệp và có thể xử phạt các công ty chuyển sản xuất từ Thái Lan sang các quốc gia có quy định về môi trường yếu hơn. Mặc dù các doanh nghiệp lớn vi phạm luật này có thể phải đối mặt với khoản tiền phạt nghiêm khắc, CBAM đã bị chỉ trích vì dựa vào bộ máy hành chính thiếu nguồn lực để giám sát việc tuân thủ và thực thi các quy tắc.

Thứ hai, dự luật đề xuất thành lập Chương trình Giao dịch Khí thải (ETS) và các điều khoản thuế carbon nâng cao. Cả hai đều là công cụ định giá carbon được thiết kế để giảm phát thải khí nhà kính. Các sáng kiến này nhằm mục đích giảm thiểu rò rỉ carbon (khi lượng khí thải carbon ở một khu vực/quốc gia làm tăng lượng khí thải ở nơi khác), khuyến khích giảm lượng khí thải GHG và thúc đẩy cạnh tranh công bằng hơn trong thị trường nội địa. Thuế carbon được thiết kế để khuyến khích chuyển đổi từ sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang nhiên liệu tái tạo hoặc nhiên liệu carbon thấp.

Tuy nhiên, chính phủ đã không cung cấp đầy đủ thông tin chi tiết về ETS và thuế carbon, đặc biệt là về tác động của chúng đến chi phí kinh doanh và việc thiếu các quy tắc và quy trình chuẩn hóa . Hơn nữa, tỷ lệ sử dụng năng lượng tái tạo của Thái Lan chỉ chiếm 7,1% tổng sản lượng điện, trong khi 70% sản lượng điện đến từ nhiên liệu hóa thạch; việc chuyển sang sử dụng chủ yếu năng lượng tái tạo sẽ là một " thách thức lớn ". Năng lượng không tái tạo, vốn do các doanh nghiệp lớn thống trị, vẫn chiếm ưu thế.

Thứ ba, dự luật sẽ thành lập một Quỹ Khí hậu để hỗ trợ đổi mới sáng tạo trong kinh doanh, bao gồm các dự án giảm phát thải, thích ứng với biến đổi khí hậu và các nghiên cứu liên quan nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của Thái Lan với tư cách là một nền kinh tế carbon thấp. Tuy nhiên, một số nhóm doanh nghiệp và công ty luật bày tỏ lo ngại rằng thủ tục hành chính rườm rà của Bộ Tài chính có thể cản trở việc thành lập quỹ.

Đặc biệt giới chuyên gia tham mưu một số vấn đề trong dự luật này cần được sửa đổi và bổ sung để tăng cường khả năng thực thi, bao gồm việc làm rõ hơn các mục tiêu và nghĩa vụ về khí hậu đối với doanh nghiệp; yêu cầu sử dụng năng lượng tái tạo; thực thi hiệu quả các hình phạt, đặc biệt là đối với các nhóm lợi ích kinh doanh lớn tìm cách can thiệp vào chính sách biến đổi khí hậu của nhà nước; mở rộng Quỹ Khí hậu; và tăng cường giám sát của xã hội dân sự để thay thế cho sự kiểm soát quan liêu kém hiệu quả.

Việc Thái Lan sắp thông qua Luật biến đổi khí hậu đầu tiên của đất nước là một động thái mang tính cách mạng nhưng còn “mong manh” nhằm giải quyết một vấn đề vô cùng phức tạp, lâu dài. Để ứng phó hiệu quả hơn với biến đổi khí hậu, nội các và các bộ, ngành liên quan cần cải thiện đạo luật này bằng cách bổ sung nội dung và các quy định hành chính liên quan nhằm tăng cường hiệu lực. Để đạo luật thực sự sống đúng “sứ mệnh” của nó, áp lực từ công chúng và quyết tâm cải cách cần được duy trì đồng bộ - từ chính phủ tới toàn xã hội.