Tạo phong cách kiến trúc Việt Nam

Tăng cường trách nhiệm của chính quyền địa phương

Luật Kiến trúc gồm 5 chương, 41 điều, đã bao quát 2 nội dung chính sách cơ bản là quản lý kiến trúc và hành nghề kiến trúc, phù hợp với định hướng phát triển kiến trúc Việt Nam, quy hoạch đô thị, quy hoạch nông thôn, đáp ứng nhu cầu phát triển bền vững KT - XH, bảo đảm quốc phòng, an ninh, bảo vệ môi trường, sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên, thích ứng với biến đổi khí hậu và phòng, chống thiên tai.

Thứ nhất, Luật đã cụ thể hóa các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về phát triển nền văn hóa Việt Nam, tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc, trong đó có lĩnh vực kiến trúc. Theo đó, Luật quy định, bản sắc văn hóa dân tộc trong kiến trúc bao gồm đặc điểm, tính chất tiêu biểu, dấu ấn đặc trưng về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, văn hóa, nghệ thuật; thuần phong mỹ tục của các dân tộc; kỹ thuật xây dựng và vật liệu xây dựng, được thể hiện trong công trình kiến trúc, tạo nên phong cách riêng của kiến trúc Việt Nam.

Bản sắc văn hóa dân tộc trong kiến trúc của các địa phương là rất đa dạng và rất phong phú. Thực tế cho thấy, UBND cấp tỉnh, cộng đồng xã hội và nhân dân tại các địa phương chính là người hiểu rõ nhất điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, văn hóa, nghệ thuật; thuần phong mỹ tục và đặc điểm, tính chất tiêu biểu, dấu ấn đặc trưng của các yếu tố hình thành nên bản sắc văn hóa dân tộc trong kiến trúc của địa phương mình, của từng vùng, miền. Vì vậy, Luật giao UBND cấp tỉnh có trách nhiệm tổ chức, nghiên cứu, khảo sát, đánh giá để quy định về bản sắc văn hóa dân tộc trong Quy chế quản lý kiến trúc. Quy định mang tính phân cấp như Luật còn tăng cường vai trò, trách nhiệm của chính quyền địa phương trong hoạt động quản lý nhà nước về lĩnh vực kiến trúc trên địa bàn.

Trong quá trình xây dựng Quy chế, UBND cấp tỉnh căn cứ nội dung về bản sắc văn hóa dân tộc trong định hướng phát triển kiến trúc Việt Nam, nếu thấy cần thiết sẽ xin ý kiến các bộ, ngành, Trung ương. Đối với đô thị loại đặc biệt, đô thị loại một trực thuộc Trung ương thì Quy chế kiến trúc phải có ý kiến thống nhất của Bộ Xây dựng.

Thứ hai, Luật quy định các đối tượng bắt buộc phải có chứng chỉ hành nghề kiến trúc, nhằm bảo đảm chất lượng các công trình kiến trúc. Cụ thể là cá nhân đảm nhận chức danh chủ trì thiết kế kiến trúc, cá nhân chịu trách nhiệm chuyên môn về kiến trúc trong tổ chức hành nghề kiến trúc và kiến trúc sư hành nghề kiến trúc với tư cách cá nhân. Với những cá nhân không có chứng chỉ hành nghề thì được tham gia thực hiện dịch vụ kiến trúc trong các tổ chức hành nghề kiến trúc hoặc hợp tác với kiến trúc sư hành nghề với tư cách cá nhân.

Luật cũng quy định thời hạn của chứng chỉ hành nghề kiến trúc là 10 năm và được sử dụng trong phạm vi cả nước. Chứng chỉ này được cấp cho người đáp ứng đủ 3 điều kiện, có trình độ đại học trở lên về lĩnh vực kiến trúc; có kinh nghiệm tham gia thực hiện dịch vụ kiến trúc tối thiểu 3 năm tại tổ chức hành nghề kiến trúc hoặc hợp tác với kiến trúc sư hành nghề với tư cách cá nhân; đạt yêu cầu sát hạch cấp chứng chỉ hành nghề kiến trúc. Sau khi hết thời hạn, người này phải bảo đảm phát triển nghề nghiệp liên tục và không vi phạm Quy tắc ứng xử nghề nghiệp của kiến trúc sư hành nghề được làm thủ tục gia hạn chứng chỉ.

Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hồ Chí Minh biểu quyết thông qua Luật Kiến trúc	Ảnh: Quang Khánh

Chỉ thành lập Hội đồng tư vấn kiến trúc khi cần thiết

Thứ ba, Luật xác định Hội đồng tư vấn về kiến trúc chỉ được thành lập theo vụ việc. Tức là nếu như các Hội đồng quốc gia khác được thành lập và duy trì hoạt động suốt đời thì Hội đồng tư vấn về kiến trúc chỉ được thành lập theo vụ việc, làm việc theo chế độ kiêm nhiệm và tự giải thể khi hoàn thành nhiệm vụ. “Hội đồng tư vấn kiến trúc về quốc gia do Thủ tướng quyết định thành lập khi cần thiết để tư vấn về lĩnh vực kiến trúc và kiến trúc của một số công trình quan trọng”.

Thứ tư, đối với khu vực thường xảy ra thiên tai, Luật khuyến khích áp dụng mẫu thiết kế kiến trúc cho công trình công cộng và nhà ở nông thôn bảo đảm yêu cầu về thích ứng với biến đổi khí hậu và phòng, chống thiên tai. Tuy điều luật này mới chỉ mang tính chất khuyến khích nhưng cũng là tiền đề để các kiến trúc sư, nhà quy hoạch nghiên cứu thiết kế các công trình phù hợp với điều kiện của từng vùng miền, hạn chế tối đa những thiệt hại do thiên tai đem lại đối với cuộc sống của người dân.

Thứ năm, Luật tạo điều kiện cho người nước ngoài hành nghề kiến trúc tại Việt Nam. Nội dung này thể hiện khá rõ tinh thần của cơ chế mở cửa thị trường ở nước ta hiện nay. Người nước ngoài được hành nghề kiến trúc tại Việt Nam nếu có chứng chỉ hành nghề kiến trúc tại Việt Nam hoặc có chứng chỉ hành nghề kiến trúc đang có hiệu lực do cơ quan, tổ chức có thẩm quyền của nước ngoài cấp và được Việt Nam công nhận, chuyển đổi. Tuân thủ pháp luật Việt Nam và Quy tắc ứng xử nghề nghiệp của kiến trúc sư hành nghề của Việt Nam. Các điều kiện này cũng không có nhiều khác biệt so với kiến trúc sư trong nước.

Theo đại diện lãnh đạo Bộ Xây dựng, Bộ sẽ sớm tổ chức phổ biến nội dung của Luật và rà soát các văn bản quy phạm pháp luật, các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đã ban hành có liên quan đến Luật Kiến trúc; đề xuất hoặc kiến nghị cơ quan có thẩm quyền kịp thời sửa đổi, bổ sung, thay thế, bãi bỏ hoặc ban hành mới các văn bản quy phạm pháp luật để bảo đảm phù hợp, thống nhất với Luật Kiến trúc.

Ngoài ra, Bộ Xây dựng sẽ xây dựng Thông tư quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật và biện pháp thi hành luật; xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật về xây dựng cơ sở dữ liệu về kiến trúc và hành nghề kiến trúc trong cả nước. Xây dựng mẫu thiết kế kiến trúc đáp ứng tiêu chí bền vững, thân thiện với môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu và phòng, chống thiên tai; sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Các văn bản quy phạm pháp luật do địa phương chủ trì xây dựng là Quy chế quản lý kiến trúc đô thị chuyển đổi sang quy chế quản lý kiến trúc; Quy chế quản lý kiến trúc. Tổ chức xã hội nghề nghiệp chủ trì xây dựng và ban hành Quy tắc ứng xử nghề nghiệp của kiến trúc sư hành nghề.

Luật có hiệu lực từ ngày 1.7.2020.