Tạo điều kiện để phát triển mô hình hợp tác xã điện tử

Xây dựng mô hình hợp tác xã điện tử đáp ứng yêu cầu thực tiễn

Theo TS. Nguyễn Minh Phong, về bản chất hợp tác xã điện tử (HTXĐT) được thực hiện từ hai kênh. Kênh thứ nhất, cũng là kênh đơn giản nhất và có thể triển khai luôn là số hoá những hoạt động của hợp tác xã.

Kênh thứ hai là thành lập một hợp tác xã kiểu mới như một dạng sàn thương mại điện tử, có một hệ thống khung chung và mỗi hộ kinh doanh là một ô trong đó.

Chia sẻ rõ hơn về mặt tổ chức, TS. Nguyễn Minh Phong cho rằng, có thể hình dung HTXĐT được hình thành từ hai dạng. Dạng thứ nhất là số hoá theo đúng tinh thần của chương trình chuyển đổi số quốc gia để chuyển đổi thành một hợp tác xã điện tử.

Dạng thứ hai là thành lập một HTXĐT hoàn toàn mới, trong đó nhấn mạnh "cái mới" ở đây là trên danh nghĩa hợp tác xã tồn tại trên nền tảng điện tử nhưng có các thành viên thật tham gia với tư cách người bán hàng, người cung cấp sản phẩm hàng hoá.

Thực tế, trong nền kinh tế hiện nay các sản phẩm hàng hoá rất phong phú, hợp tác xã thành lập ở tất cả các lĩnh vực khác nhau, xác định cấp độ hợp tác xã cũng rất đa dạng. Xã viên có thể là một hộ gia đình hoặc doanh nghiệp, một người có thể tham gia nhiều hợp tác xã.

Theo ông Nguyễn Minh Phong, xây dựng như vậy sẽ thuận tiện hơn cho các xã viên tham gia hợp tác xã và đặc biệt tạo điều kiện kế thừa Luật Hợp tác xã và Luật Doanh nghiệp.

Luật Hợp tác xã cho phép trong hợp tác xã có doanh nghiệp, còn trong Luật Doanh nghiệp cũng có những chính sách khuyến khích, hỗ trợ việc chuyển đổi từ các hình thức kinh tế tập thể như hợp tác xã và từ hộ gia đình sang hoạt động dưới hình thức doanh nghiệp vừa và nhỏ.

“Chúng ta đã có nền tảng cơ sở để hiện thực hoá mô hình HTXĐT, chỉ cần kết nối lại và lưu ý xây dựng một số điểm mẫu”, ông Phong nhấn mạnh.

Kiến nghị về việc triển khai HTXĐT trong thực tiễn, chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong đề xuất lựa chọn các hợp tác xã tại làng nghề, sản phẩm OCOP làm điểm khởi đầu. Bởi các hợp tác xã này đã có sẵn sản phẩm chủ lực, có lượng khách hàng ổn định, điều này giúp việc xây dựng phần mềm chung dễ dàng và đồng bộ hơn.

Bên cạnh đó, nhóm đối tượng này đã có dạng thức hoạt động cơ bản, xác định rõ nhu cầu kinh doanh sản phẩm của mình, tệp khách hàng, bản chất cốt lõi của doanh nghiệp... Nhóm đối tượng này cũng đã bắt đầu hình thành tư duy năng lực quản trị doanh nghiệp.

“Trên cơ sở các nền tảng chung, mỗi hộ kinh doanh tự quản lý tài chính, hoạt động, doanh thu của mình cũng như phát huy năng lực trách nhiệm cá nhân để từ đó hình thành dần tính doanh nghiệp trong hợp tác xã”, TS. Nguyễn Minh Phong nhận định.

Đánh giá từ nhu cầu của thực tiễn cũng cho thấy, nếu có sự hỗ trợ phù hợp, cùng với khả năng thích ứng và phát triển của các hợp tác xã, chắc chắn có thể phát huy được tác dụng của mô hình HTXĐT. Do đó, cần đảm bảo tính chất sở hữu đặt ra, đồng thời khuyến khích lợi ích cá nhân và sự chủ động của mỗi hộ kinh doanh. Đây là điều rất quan trọng để đáp ứng được cả mô hình doanh nghiệp và mô hình hợp tác xã.

TS. Nguyễn Minh Phong nhấn mạnh, trên thế giới hiện nay mô hình doanh nghiệp đã thay đổi rất nhiều, chỉ cần một người - một máy tính đã có thể xây dựng thành một doanh nghiệp. Do đó, nên cân nhắc về việc xây dựng mô hình mẫu cho HTXĐT.

Bên cạnh đó, mô hình hợp tác xã có thể thiết kế chung nhiều yếu tố như kế toán, biểu mẫu… cho phép giảm thiểu chi phí để các hợp tác xã, doanh nghiệp một thành viên cũng hoạt động được, hoặc một người vừa có thể là xã viên, vừa là chủ doanh nghiệp và tham gia đồng thời nhiều hợp tác xã. Điều này giúp tạo điều kiện để kế thừa tính chất pháp lý và các hoạt động số hiện nay, cho phép sử dụng hạ tầng chung với kinh phí thấp nhất.

“Nếu áp dụng tốt sẽ giúp các xã viên có thể tham gia vào hoạt động đổi mới, góp phần đổi mới mô hình hợp tác xã”, TS. Nguyễn Minh Phong chia sẻ.

Trong định hướng về phát triển hợp tác xã của Đảng có một chủ trương rất quan trọng là đa dạng hoá mô hình HTX. Việc xây dựng và hiện thực hoá HTXĐT chính là một dạng mới của mô hình hợp tác xã trong tương lai. Chính vì vậy, TS. Nguyễn Minh Phong đề xuất cần quan tâm thảo luận vấn đề này ở cấp Nhà nước để hình thành một dạng tổ chức mới, mang tính toàn diện, đồng bộ và thống nhất.

Từ những nghiên cứu và nhận định thực tiễn, ông Phong khẳng định HTXĐT là một mô hình hoàn toàn tiếp cận và hội tụ được yêu cầu đặt ra của các luật, nghị định và nghị quyết của Đảng, trong đó có Nghị quyết số 68-NQ/TW, Nghị quyết số 57-NQ/TW, hướng tới khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, đào tạo nhân lực, tổ chức các mô hình hoạt động kinh tế tư nhân và mô hình hoạt động khoa học công nghệ.

Cần thêm hành lang pháp lý để triển khai HTXĐT

Nhận định về thể chế, chính sách hiện hành liệu đã đủ để thực hiện ngay mô hình HTXĐT trong thực tiễn, TS. Nguyễn Minh Phong cho rằng vẫn cần thêm hành lang chính sách mới. Bởi nếu thành lập một HTXĐT mới cần phải điều chỉnh trong Luật Hợp tác xã, cho phép định danh và công nhận tính chính danh của HTXĐT thông qua các nghị định.

Ngoài ra, cần có những hỗ trợ cụ thể và thiết thực để các mô hình HTXĐT có thể triển khai trong thực tiễn, trong đó tập trung vào một số nhiệm vụ trọng tâm:

Thứ nhất, chú trọng hỗ trợ về đào tạo xã viên, bao gồm gia tăng các hoạt động bình dân học vụ số, nâng cao năng lực số cho các xã viên. Đặc biệt có thể chú trọng công tác đào tạo này với các xã viên tiềm năng sẽ tham gia HTXĐT với tư cách hợp tác mới.

Công tác bồi dưỡng kiến thức nên bao quát, bao gồm sử dụng thiết bị, thanh toán điện tử, bảo mật thông tin, chữ ký số… Bên cạnh đó, cần tập trung đào tạo nâng cao kỹ năng quản trị dữ liệu cho xã viên tương lai như cách đọc báo cáo số, tối ưu tồn kho, cách định giá…

Tư duy quản trị của doanh nhân cũng cần được chú trọng, bao gồm quản lý tài chính cá nhân, đổi mới sản phẩm, xây dựng thương hiệu cá nhân… Các xã viên phải được đào tạo tổng thể và bài bản, thống nhất để giúp mô hình HTXĐT phát huy được giá trị.

TS. Nguyễn Minh Phong đề xuất cần nghiên cứu phát triển nền tảng thương mại điện tử nội bộ có kết nối với bên ngoài, trong khuôn khổ hợp tác xã và có kết nối với các nền tảng lớn như Amazon.

Thứ hai, tập trung phát triển đồng bộ hạ tầng công nghệ để triển khai HTXĐT trong thực tiễn.

Theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong, cần hoàn thiện từ hệ thống quản lý bán hàng để theo dõi cập nhật doanh thu bán hàng, đến hệ thống cổng thanh toán, kho data chung, công cụ phân tích thị trường, các dịch vụ số hỗ trợ như thiết kế hình ảnh, quay video, dịch vụ giao hàng liên kết…

Thứ ba, xây dựng các nền tảng chính sách pháp luật khuyến khích mô hình HTXĐT phát triển. Đặc biệt, quan tâm đến các HTXĐT mới thành lập, có chính danh pháp nhân mới, khuyến khích những xã viên giỏi, hỗ trợ người mới tham gia.

Thứ tư, xây dựng quỹ đổi mới sáng tạo phát triển HTXĐT, nằm trong một quỹ của các HTX, chuyên dành cho phát triển HTXĐT.

Theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong, nên có một bộ phận, một mảng hoạt động chuyên dành cho HTXĐT, hay trong Luật Doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể đề xuất một chính sách về trích quỹ để khuyến khích các HTXĐT theo định hướng doanh nghiệp.

Thứ năm, thực hiện các liên kết của HTXĐT với các doanh nghiệp công nghệ để nắm bắt nhu cầu, bổ sung giải pháp mang tính chất hỗ trợ pháp lý, xử lý tranh chấp trên mạng khi triển khai HTXĐT.

“Bảo vệ an ninh mạng, giúp các xã viên an tâm hay công tác xếp hạng và vinh danh xã viên và HTXĐT hiệu quả… phải được quan tâm đúng mức, có như vậy các mô hình HTXĐT mới được triển khai đồng loạt và hiệu quả”, TS. Nguyễn Minh Phong nhấn mạnh.

Đến năm 2030, mô hình HTXĐT được kỳ vọng sẽ giúp hơn 5 triệu hộ kinh doanh cá thể hiện hữu cùng hàng triệu hộ mới chuyển đổi thành doanh nghiệp, góp phần tăng trưởng GDP, mở rộng nguồn thu ngân sách và tạo hàng triệu việc làm cho xã hội.