Số hóa kiểm dịch thực vật để thúc đẩy xuất khẩu nông sản

191 quốc gia đăng ký vào hệ thống e-Phyto

Đầu tháng 3 vừa qua, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật phối hợp với Hiệp hội các Tổ chức nghiên cứu Nông nghiệp châu Á - Thái Bình Dương, Hiệp hội Hạt giống châu Á - Thái Bình Dương và Hiệp hội CropLife tổ chức Hội thảo quốc tế “Nâng cao năng lực về giải pháp IPPC e-Phyto nhằm thúc đẩy thương mại hạt giống ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương”. Đây là hội thảo đầu tiên về e-Phyto - Chứng nhận kiểm dịch thực vật điện tử, được tổ chức ở nước ta.

Hệ thống e-Photy là giải pháp của Công ước quốc tế về Bảo vệ thực vật (IPPC) nhằm hiện đại hóa quy trình chứng nhận kiểm dịch thực vật, nâng cao hiệu quả kiểm dịch thực vật, và tạo thuận lợi để thúc đẩy thương mại.

Hệ thống e-Phyto cho phép các quốc gia trao đổi chứng nhận kiểm dịch thực vật nhanh chóng, an toàn và minh bạch thông qua nền tảng e-Phyto Hub. Theo đó, các quốc gia sẽ có thể kết nối hệ thống chứng nhận kiểm dịch thực vật điện tử của mình vào một trung tâm duy nhất, với định dạng tiêu chuẩn. Tại trung tâm này, họ có thể trao đổi các chứng nhận với các quốc gia khác một cách nhanh chóng và chính xác với chi phí thấp. Qua đó, giúp tiết kiệm chi phí cho các nhà xuất khẩu và giảm số lượng lô hàng bị giữ lại tại những cửa khẩu hải quan. Tổ chức bảo vệ thực vật của các quốc gia không chỉ trao đổi với nhau các giấy chứng nhận kiểm dịch thực vật trước thời hạn lô hàng về, mà còn có thể chỉnh sửa hoặc bổ sung thông tin nếu cần thiết để bảo đảm lô hàng được phép nhập cảnh mà không bị chậm trễ thông quan.

Bên cạnh đó, áp dụng e-Photy còn giúp tránh được các vấn đề thường gặp đối với chứng nhận giấy như sai sót/giả mạo/thất lạc; đồng thời, giảm bớt nhân lực giải quyết thủ tục hành chính bằng giấy và giảm tài nguyên (từ việc sử dụng và lưu trữ chứng nhận bản giấy).

Tại hội thảo nhắc tới ở trên, ông Haddon Bell, lãnh đạo Cục Xuất khẩu nông sản thuộc Bộ Nông - Lâm - Thủy sản Australia nhấn mạnh: “E-Phyto là giải pháp cần thiết để các quốc gia duy trì tăng trưởng của ngành nông nghiệp, đồng thời tăng cường tính bảo mật của Chứng nhận kiểm dịch thực vật và bảo vệ nền nông nghiệp toàn cầu khỏi sinh vật gây hại”. Lợi ích của e-Phyto vô cùng to lớn, không chỉ giúp các cơ quan chức năng tăng cường hiệu quả quản lý rủi ro, mà còn tạo điều kiện cho các lô hàng hạt giống và nông sản dễ dàng tiếp cận hơn với thị trường quốc tế.

Việc áp dụng e-Phyto đang ngày càng được khuyến khích và áp dụng rộng rãi trên toàn cầu bởi những lợi ích của nó cũng như phù hợp với xu hướng số hóa, tinh gọn quy trình, thủ tục giấy tờ - hành chính trên toàn cầu. Hiện nay có hơn 191 quốc gia đăng ký vào hệ thống e-Phyto; trong đó, 138 nước sử dụng thông qua hệ thống xử lý trung tâm (Hub) và 53 nước qua các hệ thống e-Phyto quốc gia (GeNS Systems). Các quốc gia như Australia, New Zealand, Indonesia, Thái Lan, Philippines, Senegal, Morocco và Hoa Kỳ đã bắt đầu vận hành hệ thống để truyền tải chứng nhận kiểm dịch thực vật từ các cơ quan bảo vệ thực vật quốc gia này tới cơ quan bảo vệ thực vật của quốc gia khác.

Ứng dụng công nghệ trong kiểm dịch thực vật là tất yếu

Ông Lê Văn Thiệt, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, cho rằng, ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý nhà nước nói chung và kiểm dịch thực vật nói riêng là xu thế tất yếu và không thể đảo ngược. Đây cũng là chủ trương mà Chính phủ và Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang tập trung đẩy mạnh thông qua thúc đẩy chuyển đổi hệ thống trong quản lý kiểm dịch thực vật và tạo thuận lợi cho thương mại quốc tế về nông sản.

Theo TS. Ravi Khetarpal, Giám đốc điều hành Tổ chức nghiên cứu Nông nghiệp châu Á - Thái Bình Dương, đẩy mạnh số hóa trong công tác kiểm dịch thực vật đem lại nhiều lợi ích cho nông nghiệp Việt Nam. “Việt Nam là một trong những quốc gia duy trì mức tăng trưởng tích cực về xuất khẩu nông sản trong những năm qua. Việc triển khai các cải tiến mới trên thế giới về các biện pháp kiểm dịch thực vật như e-Phyto sẽ tạo động lực lớn giúp Việt Nam nâng cao kim ngạch xuất khẩu hơn nữa trong thời gian tới”, TS. Ravi Khetarpal nói.

Đề xuất một số nhóm giải pháp trọng tâm nhằm thúc đẩy việc triển khai e-Phyto tại khu vực châu Á, bà Thelma Soriano, Giám đốc Hạt giống từ Hiệp hội CropLife châu Á, cho rằng, trước tiên, các quốc gia cần tập trung nâng cấp hạ tầng kỹ thuật, bảo đảm kết nối internet ổn định, xây dựng cơ sở dữ liệu an toàn và tích hợp hệ thống với mạng lưới e-Phyto toàn cầu. Việc nâng cao năng lực số cho các bên liên quan, tăng cường hợp tác quốc tế để chia sẻ kinh nghiệm, tiêu chuẩn hóa quy trình, bảo đảm tính tương thích của hệ thống e-Phyto với các nền tảng thương mại toàn cầu cũng rất cần thiết.

Bên cạnh đó, theo Giám đốc Hạt giống từ Hiệp hội CropLife châu Á, các nước cần triển khai các giao thức an ninh mạng nghiêm ngặt để bảo vệ dữ liệu, thực hiện lộ trình chuyển đổi từng bước để tích hợp hệ thống mới với các nền tảng thương mại hiện có. Ngoài ra, Chính phủ các nước cần cập nhật khung pháp lý để công nhận giá trị pháp lý của e-Phyto, tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại nông sản quốc tế.

Để giảm gánh nặng chi phí và tối ưu hóa nguồn lực, bà Thelma Soriano cho rằng, các đơn vị quản lý có thể tận dụng nguồn tài trợ từ các tổ chức quốc tế và hợp tác với khu vực tư nhân để đẩy nhanh quá trình áp dụng e-Phyto hiệu quả hơn.