Gọi là tập tản văn, thực ra đây là một tập hợp của những truyện ngắn (Tình thư, Chuyện xưa, Giao thừa, Con ruồi…), có khi là hồi ký (Quả trứng, Bát cơm), khi là bút ký ghi chép sự kiện, khi lại là tiểu luận (Thì thầm, Trí tuệ và lòng tin, Thúy Kiều và tôi, Thư đầu năm…), khi là biên khảo và văn học so sánh, đối chiếu Truyện Kiều với Lục Vân Tiên (Mẹ tôi) và có khi lại là bản dịch một tác phẩm kinh điển mà người dịch viết thêm phần ngoại truyện (Người đưa đò)… Cũng chẳng cần phân định rạch ròi thể loại nữa, trong nhiều bài, nó là trộn lẫn tất thảy các thể loại đó. Dù phân biệt hay pha trộn, miễn là bài viết đem lại cảm hứng cho người đọc. Quả thật rất nhiều cảm hứng trong một tập sách như thế này. Hóm hỉnh, uyên bác ngẫm ngợi về những điều đã trải cùng thế sự. Ta cứ thử đọc dăm ba trang, rồi bị cuốn đi theo giọng kể cùng cảm xúc của tác giả từ lúc nào chẳng biết.
Mở tập sách ra, nếu như còn chưa quyết định đọc cả tập, bạn hãy thử bắt đầu bằng truyện Tình thư: chen giữa chuyện giữa hai con người định uống máu ăn thề hữu hảo là câu chuyện giữa kẻ mạnh là con mèo và kẻ yếu là con chuột. Rồi giữa câu chuyện đó lại có chuyện giữa kẻ mạnh là con cò và kẻ yếu là bọn cá và con cua. Liệu có thể có liên minh giữa kẻ mạnh và kẻ yếu hay không? Mạnh có thủ đoạn gì và yếu phải khôn ngoan đến thế nào mới có thể bảo toàn tính mạng? Con chuột kể chuyện cho mèo nghe, đúng kiểu câu giờ và tạo kịch tính gay cấn tò mò như nàng Scheherazade kể chuyện Nghìn lẻ một đêm. Trong chuyện lớn có chuyện nhỏ, rồi trong chuyện nhỏ lại có chuyện nhỏ khác. Dí dỏm, thông minh, thâm sâu. Cách dẫn chuyện tạo cảm giác gay cấn và hồi hộp. Và cảm tưởng này người đọc sẽ còn thấy trong nhiều bài khác cùng trong tập sách.
Cao Huy Thuần là giáo sư khoa học chính trị kỳ cựu ở Pháp. Bên cạnh việc giảng dạy và nghiên cứu, chỉ riêng trong việc viết sách, ông luôn có một lượng người đọc yêu thích và chờ đón. Quyển Sen thơm nắng hạ quê mình lần này cũng đem lại sự thú vị và cảm xúc ấm áp cho người đọc như vậy.
Hồ Anh Thái
------
* Sen thơm nắng hạ quê mình, Cao Huy Thuần, NXB Tri Thức và Khai Tâm 2020.
