Tác phẩm gồm 13 chương phác họa chân dung chân thực về người cộng sản kiên trung Nguyễn Đức Cảnh (1908-1932). Cuộc đời, sự nghiệp cách mạng và tấm gương hi sinh anh dũng của Nguyễn Đức Cảnh là niềm tự hào của các thế hệ trẻ Việt Nam.
Sinh ra trong một gia đình nhà nho nghèo yêu nước, những năm tháng thơ ấu, Nguyễn Đức Cảnh đã tận mắt chứng kiến đời sống khổ cực của đồng bào dưới làn roi của thực dân. Anh lăn xả vào các hoạt động, từ tham gia Hội ái hữu của học sinh nghèo, viết đơn khiếu nại giúp người hoạn nạn, dạy học cho trẻ em nghèo, làm thợ in đồng cam cộng khổ với cánh thợ thuyền…
Bối cảnh lịch sử những năm đầu của thế kỉ XX được tác giả khéo léo miêu tả qua quá trình xâm nhập vào thực tế cuộc sống và tự nhận thức của Nguyễn Đức Cảnh trong khi tìm kiếm một con đường cách mạng đúng đắn để cống hiến. Nguyễn Đức Cảnh được tiếp xúc và suy ngẫm về các con đường cứu nước của Tôn Văn, của Gandhi, của cụ Phan Chu Trinh, của cụ Phan Bội Châu, về cách mạng quốc gia với cách mạng quốc tế… Anh băn khoăn “Tại sao cùng là người yêu nước, muốn cứu nước mà tất cả không hiệp đoàn góp sức để làm sự nghiệp lớn? Sao lại đi chia xu hướng, bè phái, bài bác lẫn nhau?”
Luôn kiên trì học hỏi và không ngừng suy nghĩ tìm kiếm, cuối cùng Nguyễn Đức Cảnh đã được giác ngộ bởi lý tưởng của Đảng và chủ nghĩa Mác Lê-nin, anh hăng hái xung phong tham gia vào hoạt động cách mạng. Anh trở thành người lãnh đạo của phong trào, tổ chức nhiều cuộc biểu tình nổi dậy đấu tranh của nhân dân. Khi bị địch bắt, trải qua những cực hình tra tấn và những đòn tâm lý dụ dỗ hiểm độc, người chiến sĩ cộng sản kiên trung ấy vẫn giữ vững khí tiết.
Thành danh và nổi tiếng trong lĩnh vực tiểu thuyết lịch sử, nhà văn Nghiêm Đa Văn đã kết hợp nhuần nhuyễn kiến thức, tư duy lịch sử với việc sưu tầm tư liệu, gặp gỡ nhân chứng… để xây dựng một bức chân dung chân thực về Nguyễn Đức Cảnh. Cuộc đời anh Nguyễn Đức Cảnh được nhà văn Nghiêm Đa Văn tái hiện sống động trong từng suy nghĩ, hành động, gần gũi với bạn đọc. Viết về Nguyễn Đức Cảnh, nhà văn đã dựng lên bức tranh toàn cảnh xã hội Việt Nam những năm đầu thế kỉ XX, đặc biệt sự hình thành và phát triển của Đảng Cộng sản Việt Nam như một tất yếu lịch sử.
Năm 2023, là năm đầu tiên triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ XII, nhân kỉ niệm 92 năm ngày thành lập Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Nhà xuất bản Kim Đồng hi vọng với truyện kí Nguyễn Đức Cảnh, mỗi bạn đọc trẻ lại thêm một lần thấm thía lời dặn của anh Nguyễn Đức Cảnh: "Mình là người cách mạng, làm chủ vận mệnh đất nước, làm chủ số mệnh của mình.".
