Quy định điều kiện đặc xá chặt hơn

Băn khoăn điều kiện đặc xá

Qua 10 năm thi hành Luật Đặc xá cho thấy, điều kiện được đề nghị đặc xá cơ bản phù hợp và có tính răn đe, giáo dục cao, thể hiện sự nghiêm minh của pháp luật. Quy trình xét duyệt đặc xá bảo đảm công khai, dân chủ, minh bạch. Trong 10 năm thi hành Luật Đặc xá, Chủ tịch Nước đã 7 lần ban hành quyết định đặc xá cho 85.897 phạm nhân, 1.123 người đang được hoãn, tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù... Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác đặc xá cũng bộc lộ những tồn tại, bất cập; Diện người được đặc xá tha tù trước thời hạn với số lượng lớn, đối tượng rộng nên chưa thể hiện đầy đủ ý nghĩa đặc ân của Nhà nước ta đối với người phạm tội.

Trên cơ sở tổng kết 10 năm thi hành Luật Đặc xá, so sánh với điều kiện quy định tại Điều 66 của Bộ luật Hình sự năm 2015 về tha tù trước thời hạn có điều kiện, dự thảo Luật Đặc xá (sửa đổi) đã đưa ra những quy định về điều kiện đặc xá. Theo đó, Điều 10 của dự thảo đã được sửa đổi, bổ sung điều kiện được đề nghị đặc xá như: Phạm tội lần đầu, đã chấp hành hình phạt tù được một thời gian do Chủ tịch Nước quy định nhưng ít nhất là ½ thời gian đối với trường hợp bị phạt tù có thời hạn; đã chấp hành án phạt tù ít nhất là 15 năm đối với trường hợp bị phạt tù chung thân, đã chấp hành xong hình phạt bổ sung là phạt tiền, bồi thường thiệt hại, án phí hoặc nghĩa vụ dân sự khác.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Văn Luật, đại diện Nhóm nghiên cứu dự án Luật này cho biết, hiện có hai loại ý kiến. Thứ nhất, tán thành với quy định tại Điều 10 của dự thảo Luật. Theo đó, điều kiện được đề nghị đặc xá chặt chẽ hơn nhằm khắc phục cơ bản tình trạng diện người được đặc xá tha tù trước thời hạn với số lượng lớn, đối tượng rộng. Bên cạnh đó, Điều 66 của Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định về tha tù trước thời hạn có điều kiện thể hiện tính nhân đạo của Nhà nước ta đối với người bị kết án đang chấp hành án phạt tù và tha tù trước thời hạn có điều kiện được Tòa án quyết định hàng năm. Do đó, để bảo đảm Điều 66 của Bộ luật Hình sự phát huy tác dụng thì việc quy định điều kiện được đề nghị đặc xá như Điều 10 của dự thảo Luật là phù hợp.

Phó Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao Lê Hữu Thể phát biểu tại Phiên họp

Ảnh Hà An

Loại ý kiến thứ hai cho rằng, kể từ ngày 1.1.2018, hàng năm Tòa án quyết định tha tù trước thời hạn cho người đang chấp hành án phạt tù có đủ điều kiện quy định tại Điều 66 của Bộ luật Hình sự. Do đó, số lượng người để được xem xét, đề nghị đặc xá sẽ không còn nhiều. Để bảo đảm đầy đủ ý nghĩa đặc ân của Nhà nước và quyết định của Chủ tịch Nước thì điều kiện đề nghị đặc xá cho người bị kết án cần nhẹ hơn, thông thoáng hơn điều kiện tha thù trước thời hạn có điều kiện.

Cho ý kiến về việc nên siết chặt hay quy định thông thoáng hơn điều kiện đặc xá, Phó Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao Lê Hữu Thể cho rằng, chế định đặc xá phải được sửa đổi theo hướng tại thời điểm xét đặc xá những phạm nhân đã được tha tù trước thời hạn có điều kiện, cũng như các phạm nhân đang chấp hành án phạt tù ngoài việc đáp ứng các điều kiện được tha tù trước thời hạn có điều kiện theo quy định Điều 66 của Bộ luật Hình sự, thì phải có thêm những điều kiện khác như: tích cực học tập, lao động, thường xuyên được xếp loại tốt trong quá trình chấp hành án phạt tù hoặc lập công lớn. Do vậy, dự thảo Luật cần điều chỉnh theo hướng: Quy định điều kiện được đặc xá chặt chẽ hơn so với điều kiện tha tù trước thời hạn có điều kiện.

Không thể “dễ dãi”

Từ góc độ thực tế, ĐBQH Vũ Trọng Kim (Hải Dương) cho rằng, khi xử án, bản án được xã hội quan tâm, coi đó kỷ cương phép nước, nhưng khi đặc xá thì thấy “nhẹ nhàng, dễ dãi quá”, làm cho dư luận xã hội nghi ngờ việc thực hiện chính sách đặc xá. Do vậy, Ban soạn thảo cần cân nhắc rất kỹ các điều kiện để được đề nghị đặc xá.

Theo dự thảo Luật, một trong những điều kiện để được đề nghị đặc xá là chấp hành tốt nội quy của trại giam, trại tạm giam, nhà tạm giữ, tích cực học tập, lao động, trong quá trình chấp hành án phạt tù được xếp loại khá trở lên. Băn khoăn về quy định này, ĐBQH Nguyễn Thái Học (Phú Yên) cho rằng, một trong những điều kiện để xem xét việc đặc xá là khi thực hiện việc đặc xá không làm ảnh hưởng đến an ninh trật tự, an toàn xã hội. Do vậy, những phạm nhân thực hiện tốt theo điều kiện, yêu cầu của trại thì mới được đề nghị đặc xá. Tại sao dự thảo Luật lại quy định điều kiện để được đề nghị đặc xá là người bị kết án phạt tù khi chấp hành hình phạt tù được xếp loại từ khá trở lên mà không phải là xếp loại tốt, hay xuất sắc để xét đặc xá? ĐB Nguyễn Thái Học lo ngại rằng, nếu chỉ quy định điều kiện được đề nghị đặc xá xếp từ loại khá trở lên, thì phạm vi điều chỉnh sẽ rất rộng, số lượng được đề nghị đặc xá sẽ tăng lên.