Trong một phiên họp kéo dài từ đêm 3.9 đến sáng 4.9, Hạ viện đã thông qua kế hoạch sửa đổi Hiến pháp liên quan đến ngành tư pháp với 359 phiếu ủng hộ, 135 phiếu chống. Các nhà lập pháp buộc phải họp tại một sân vận động trong nhà sau khi những người biểu tình phản đối dự luật bao vây tòa nhà Quốc hội. Một dự luật sửa đổi Hiến pháp đòi hỏi phải được thông qua với đa số hai phần ba. Và văn bản này hiện đang được chuyển đến Thượng viện, nơi dự kiến sẽ được thông qua với tỷ lệ sít sao.
Đảng cầm quyền của Mexico cho rằng, hệ thống tòa án hiện tạo điều kiện cho thẩm phán tham nhũng. Kế hoạch cải tổ ngành tư pháp do đảng cầm quyền của Tổng thống Andrés Manuel López Obrador thúc đẩy, nhằm buộc toàn bộ ngành tư pháp của đất nước – với khoảng 7.000 thẩm phán – phải ra tranh cử.
Những người phản đối kế hoạch cải cách cho rằng những thay đổi trong Hiến pháp sẽ giáng một đòn nghiêm trọng vào tính độc lập của ngành tư pháp, và họ đặt câu hỏi làm sao có thể tiến hành những cuộc bầu cử lớn như vậy mà tránh được sự can thiệp từ các băng đảng ma túy và tội phạm khi chúng hoàn toàn có thể đưa ra ứng cử viên của mình.
Hiện dư luận đang đổ dồn sự chú ý vào Thượng viện, nơi đảng Morena của Tổng thống Obrador chỉ thiếu một ghế để đạt được đa số hai phần ba. Mặc dù cuộc bỏ phiếu dự đoán sẽ rất sít sao nhưng nhiều khả năng dự luật sẽ được thông qua nhờ sự ủng hộ của một thượng nghị sĩ đối lập.
Nếu được Thượng viện thông qua, dự luật sửa đổi Hiến pháp sẽ được gửi đến 32 cơ quan lập pháp tiểu bang của Mexico và cần được các cơ quan này chấp thuận. Tuy nhiên, điều này cũng không phải trở ngại đối với đảng cầm quyền bởi đảng này kiểm soát phần lớn số ghế tại các tiểu bang.
Theo hệ thống hiện tại, các thẩm phán và thư ký tòa án, những người đóng vai trò là trợ lý của thẩm phán, dần dần đủ điều kiện để có được các vị trí cao hơn dựa trên hồ sơ của họ. Nhưng theo những thay đổi được đề xuất, bất kỳ luật sư nào có trình độ tối thiểu đều có thể ứng cử, với một số ứng cử viên được quyết định bằng cách rút thăm. Điều này làm dấy lên lo ngại về nguy cơ lũng đoạn cơ quan tư pháp.
Ngoài ra, Tòa án Hiến pháp sẽ bị vô hiệu hóa nhiều quyền lực trong việc vô hiệu hóa các dự luật của chính phủ dựa trên đơn kháng cáo của công dân.
Tòa án Mexico từ lâu đã bị ảnh hưởng bởi nạn tham nhũng và thiếu minh bạch, nhưng trong 15 năm qua, hệ thống tòa án đã trải qua nhiều cải cách để trở nên cởi mở và có trách nhiệm hơn, bao gồm việc thay đổi nhiều phiên tòa xét xử kín, trên giấy tờ sang hình thức tranh luận bằng miệng cởi mở hơn. Nhiều ý kiến trong và ngoài nước cho rằng kế hoạch cải tổ mới này có thể là bước thụt lùi trong nỗ lực cải cách tòa án.
Trước đó, kế hoạch cải tổ tư pháp của Tổng thống đã dẫn tới làn sóng biểu tình của các thẩm phán, nhân viên tòa án và sinh viên trên khắp Mexico trong những tuần gần đây. Sự việc lên đến đỉnh điểm vào ngày 3.9 khi người biểu tình chăng dây thừng qua lối vào Hạ viện ngăn các nhà lập pháp vào họp. Trước đó, Tòa án Tối cao của Mexico cũng bỏ phiếu ủng hộ cuộc đình công, làm tăng thêm sức nặng cho các cuộc biểu tình trên toàn quốc.
