Quốc hội Malaysia và Đại hội đồng AIPA-46: Khi Quốc hội ở tuyến đầu để xây đắp tương lai chung

Với chủ đề “Quốc hội ở tuyến đầu vì một ASEAN tăng trưởng bao trùm và bền vững”, kỳ Đại hội đồng lần thứ 46 của Hội đồng liên Nghị viện các nước ASEAN (AIPA-46) được kỳ vọng là nơi cơ quan lập pháp sẽ chứng tỏ vai trò mới trong "biến khát vọng của người dân thành hành động”, như lời khẳng định của Chủ tịch Hạ viện Malaysia, đồng thời là Chủ tịch AIPA-46 Tan Sri Dato’Johari Bin Abdul.

Gắn vai trò nghị viện với Tầm nhìn mới của ASEAN

Cách đây 4 tháng cũng tại Kuala Lumpur, trong khuôn khổ Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 46, các nhà lãnh đạo khu vực đã thông qua Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045. Văn kiện này đã chính thức mở ra một chương mới cho sự phát triển của ASEAN trong 20 năm tới, và là “khế ước sống động với tương lai” như lời Thủ tướng Malaysia đã khẳng định.

Cùng với tầm nhìn của cơ quan hành pháp, Đại hội đồng AIPA-46 sẽ là một thời khắc then chốt trong tiến trình của ASEAN, cho thấy vai trò “tuyến đầu” của cơ quan lập pháp trong quá trình thực hiện Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045.

Năm 2025, Malaysia nắm giữ đồng thời hai vị trí then chốt: Chủ tịch ASEAN và Chủ tịch AIPA. Vai trò kép này cho phép Kuala Lumpur gắn kết chương trình nghị sự lập pháp và hành pháp của khu vực một cách hiệu quả hơn bao giờ hết.

Với vai trò kép đó, Malaysia đã chọn "tính bao trùm và bền vững" làm chủ đề xuyên suốt. Bao trùm phản ánh yêu cầu bảo đảm rằng tăng trưởng của ASEAN mang lại lợi ích cho mọi tầng lớp xã hội - từ nông thôn đến thành thị, từ phụ nữ đến thanh niên, trong khi bền vững nhấn mạnh sự cấp thiết phải bảo vệ môi trường và tài nguyên cho các thế hệ tương lai. Điều này nhấn mạnh niềm tin của Malaysia rằng ASEAN cam kết củng cố hòa bình, ổn định và thịnh vượng khu vực trong một khuôn khổ bao trùm, bền vững và hướng tới tương lai.

Đại hội đồng AIPA-46 chính là sự tiếp nối tinh thần đó và cụ thể hóa những mục tiêu bằng hành động chính sách của cơ quan lập pháp.

Từ vai trò tư vấn đến vai trò lập pháp chủ động

Trong truyền thống, Đại hội đồng liên nghị viện ASEAN thường được nhìn nhận như cơ quan tư vấn hỗ trợ hợp tác khu vực. Tuy nhiên, những thách thức thế kỷ XXI đòi hỏi vai trò mạnh mẽ hơn. Với chủ đề “Quốc hội ở tuyến đầu vì một ASEAN tăng trưởng bao trùm và bền vững”, Đại hội đồng lần này nhấn mạnh rằng cấu trúc nghị viện khu vực cần chuyển mình từ những cơ quan mang tính tư vấn sang vai trò lãnh đạo lập pháp chủ động, tạo ra cơ chế giám sát hiệu quả, bảo đảm trách nhiệm giải trình, biến những khát vọng khu vực thành luật pháp cũng như chính sách cụ thể. Sự chuyển đổi này thể hiện ở ba nhiệm vụ then chốt:

Đầu tiên là lập pháp: AIPA có nhiệm vụ chuyển hóa cam kết khu vực thành luật pháp quốc gia, chẳng hạn như các cam kết về hợp tác kinh tế số, ứng phó biến đổi khí hậu, hay nông nghiệp bền vững phải được luật hóa trong nước để có hiệu lực.

Thứ hai là giám sát và trách nhiệm giải trình: AIPA có vai trò theo dõi việc thực thi cam kết ASEAN, bảo đảm lời hứa thành kết quả cụ thể.

Cuối cùng, AIPA với vai trò là cơ quan đại diện, đưa tiếng nói và mối quan tâm của nhân dân vào chính sách ASEAN, tránh để các chính sách chỉ áp đặt từ trên xuống.

Bằng cách đặt nghị viện ở vị trí trung tâm, AIPA-46 khẳng định, chương tiếp theo của ASEAN phải được đồng kiến tạo bởi các nhà lập pháp.

Những nhiệm vụ chính

Với sứ mệnh mới, phục vụ hành trình mới của ASEAN, Đại hội đồng AIPA-46 có nhiệm vụ làm nổi bật vai trò trung tâm của nghị viện trong việc thúc đẩy phát triển bao trùm và bền vững, coi đó là động lực chính cho các mục tiêu dài hạn của ASEAN. Đồng thời, hội nghị cũng hướng tới việc khuyến khích học hỏi lẫn nhau giữa các quốc gia thành viên thông qua việc chia sẻ các thực tiễn lập pháp tốt và cơ chế giám sát hiệu quả.

Bên cạnh đó, Đại hội đồng còn đặt mục tiêu tăng cường năng lực của nghị viện để có thể chủ động ứng phó với những thách thức và cơ hội mới trong quá trình theo đuổi tăng trưởng bao trùm. Với mục tiêu này, AIPA khuyến khích sự hợp tác chặt chẽ hơn với xã hội dân sự, khu vực tư nhân và giới học thuật, nhằm bảo đảm Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045 được thúc đẩy bằng sự tham gia rộng rãi.

Cuối cùng, Đại hội đồng có nhiệm vụ xây dựng những khuyến nghị chính sách và lập pháp cụ thể, góp phần xây dựng một ASEAN công bằng hơn, kiên cường hơn và có tầm nhìn xa hơn.

Song song với đối thoại nội khối, các phiên đối thoại với các nghị viện đối tác trong khuôn khổ AIPA-46 cũng đóng vai trò quan trọng, không những thúc đẩy quan hệ đối tác của ASEAN mà còn củng cố vai trò trung tâm của Hiệp hội trong cấu trúc khu vực, nhấn mạnh thông điệp vì hòa bình và phát triển.

AIPA-46 không chỉ là một sự kiện ngoại giao quan trọng của khu vực; đây là nơi sẽ khẳng định vai trò dẫn dắt của nghị viện, hướng tới việc thể chế hóa văn hóa lãnh đạo nghị viện trong kế hoạch phát triển tương lai của ASEAN trong 20 năm tới - Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045.

Đóng góp bền bỉ của Việt Nam

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn tham dự AIPA-46 trong bối cảnh Việt Nam kỷ niệm dấu mốc tròn 30 năm tham gia ASEAN và AIPA. Vì vậy, trước những thời khắc quan trọng với cả Việt Nam và Hiệp hội, sự tham dự của người đứng đầu Quốc hội một lần nữa khẳng định vai trò và đóng góp của Việt Nam trong ASEAN và AIPA.

Như Đại sứ Malaysia tại Việt Nam Tan Yang Thai khẳng định, là một thành viên sớm và tích cực của AIPA, Việt Nam có vị thế tốt để phát huy vai trò và đóng góp trong các lĩnh vực chủ đề then chốt. Chẳng hạn trong khuôn khổ tổ chức chặt chẽ của AIPA, bao gồm các phiên họp Đại hội đồng và các cơ chế chuyên đề như Nghị sĩ trẻ AIPA (YPA), Nữ nghị sĩ AIPA (WAIPA), Ủy ban thường trực (Caucus), và Ủy ban Chống ma túy (AIPACODD), đoàn Việt Nam có thể đưa ra những đóng góp ý nghĩa, những góc nhìn giá trị về tăng trưởng bao trùm, kinh tế số, phát triển bền vững và sự tham gia của thanh niên.

Thực tế là thời gian qua, Quốc hội Việt Nam đã tích cực chuẩn bị, đề xuất một số nội dung về các chủ đề liên quan tại các Ủy ban của AIPA, tham gia thảo luận, đóng góp vào các dự thảo Nghị quyết, sáng kiến do các nghị viện thành viên AIPA đề xuất và Thông cáo chung của Đại hội đồng AIPA-46.

Đại sứ Malaysia tại Việt Nam Tan Yang Thai cho rằng, với những cải cách mang tính cách mạng mà Việt Nam đang tiến hành trong nước: từ phát triển kinh tế số, tăng trưởng công bằng đến thích ứng môi trường có thể trở thành kinh nghiệm quý báu về thực tiễn và lập pháp trong ASEAN.