Quốc hội Ấn Độ thông qua Luật Thuế thu nhập mới: Bước cải cách kỹ thuật quan trọng

Trong bối cảnh nỗ lực duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế ổn định trên 6% mỗi năm, Ấn Độ đồng thời đặt mục tiêu thu hút mạnh mẽ hơn dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI). Số liệu từ Ngân hàng Dự trữ Ấn Độ cho thấy, chỉ riêng giai đoạn 2022 - 2024, tổng vốn FDI giải ngân đã đạt mức kỷ lục 85,6 tỷ USD. Tuy vậy, con số này vẫn chưa tương xứng với tiềm năng do tồn tại nhiều rào cản pháp lý, đặc biệt là sự phức tạp của hệ thống thuế và chi phí tuân thủ cao. Việc Luật Thuế thu nhập mới dự kiến có hiệu lực từ ngày 1/4/2026 được kỳ vọng sẽ tháo gỡ những điểm nghẽn này, mở đường cho một giai đoạn cải cách toàn diện và sâu rộng trong hệ thống thuế của quốc gia.

Đơn giản hóa, rõ ràng và minh bạch

Bản luật 1961 được ban hành trong bối cảnh kinh tế và hệ thống quản trị Ấn Độ rất khác so với hiện nay. Trải qua hơn 60 năm, luật này đã phải qua 65 lần sửa đổi với hơn 4.000 điều chỉnh, khiến văn bản trở nên phức tạp, chồng chéo và khó tiếp cận đối với người không chuyên luật. Theo tóm tắt chính thức của Cục Thuế thu nhập, một trong những vấn đề lớn nhất là ngôn ngữ pháp lý quá dài dòng, cùng với việc tồn tại quá nhiều “điều kiện bổ sung” và “giải thích pháp lý” khiến ngay cả giới hành nghề thuế đôi khi cũng phải mất nhiều thời gian để giải mã. Bộ trưởng Sitharaman cho biết, luật mới được xây dựng nhằm “viết lại” luật thuế thu nhập bằng ngôn từ rõ ràng hơn, trình bày có hệ thống hơn, giảm tối đa việc lặp lại, loại bỏ các điều khoản lỗi thời nhưng vẫn giữ nguyên tinh thần chính sách hiện hành.

Theo luật mới, số chương giảm từ 47 xuống còn 23, số điều khoản giảm từ 819 xuống 536, lượng từ ngữ giảm gần một nửa, từ 512.000 xuống còn khoảng 260.000 từ. Ngoài ra, luật đã loại bỏ khoảng 1.200 “điều kiện bổ sung” và gần 900 “giải thích pháp lý”, thay vào đó sử dụng cấu trúc điều khoản mạch lạc, mỗi điều chỉ tập trung vào một chủ đề duy nhất. Một thay đổi đáng chú ý là bỏ hai khái niệm dễ gây nhầm lẫn “năm trước” và “năm đánh giá”, thay bằng một khái niệm duy nhất là “năm tính thuế” (tax year), trùng với năm tài chính. Cách gọi mới này giúp việc tính toán và kê khai thuế trở nên đơn giản và dễ hiểu hơn

Ngôn ngữ của luật mới cũng được trình bày theo hướng trực quan với 39 bảng và 40 công thức toán học, thay vì diễn giải hoàn toàn bằng câu chữ như trước đây. Điều này được kỳ vọng giúp người nộp thuế, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và cá nhân, dễ dàng tính toán nghĩa vụ thuế mà không cần quá phụ thuộc vào tư vấn bên ngoài. Ngoài ra, một số điều chỉnh kỹ thuật khác cũng được đưa vào, như cải thiện quy định về khấu trừ lãi suất trước khi xây dựng nhà ở, bổ sung khung pháp lý cho các tài khoản trợ cấp hưu trí, mở rộng định nghĩa thu nhập không khai báo bao gồm cả tài sản kỹ thuật số.

Luật mới cũng hướng tới tăng cường ứng dụng công nghệ, khuyến khích mô hình khai thuế điện tử không cần tiếp xúc trực tiếp để giảm thiểu cơ hội tham nhũng, đồng thời cải thiện tốc độ giải quyết hồ sơ và trả hoàn thuế. Các quy định về thông báo trước khi áp dụng biện pháp cưỡng chế được làm rõ, giúp bảo đảm quyền lợi người nộp thuế và giảm tranh chấp không cần thiết. Theo Hindustan Times, các thay đổi này đòi hỏi Cục Thuế thu nhập phải tiến hành nâng cấp toàn bộ hệ thống công nghệ thông tin để kịp vận hành từ năm tài chính 2026 - 2027. Hệ thống điện tử dự kiến sẽ cho phép người nộp thuế nộp hồ sơ, theo dõi tiến độ xử lý và nhận kết quả mà không cần tiếp xúc trực tiếp với cán bộ thuế, giảm thiểu nguy cơ nhũng nhiễu. Điều này phù hợp với định hướng chuyển đổi số toàn diện trong khu vực công của Ấn Độ, đồng thời tạo tiền lệ cho các lĩnh vực quản lý khác.

Quá trình hình thành dự luật cũng phản ánh nỗ lực dung hòa giữa cải cách và sự đồng thuận chính trị. Dự thảo Luật Thuế thu nhập 2025 ban đầu được giới thiệu tại Lok Sabha ngày 13/2/2025, sau đó được chuyển cho Ủy ban Tuyển chọn do nghị sĩ Baijayant Panda chủ trì. Ủy ban này đã đưa ra hơn 285 khuyến nghị, trong đó 32 thay đổi được đánh giá là mang tính cốt lõi. Ngày 8/8/2025, Chính phủ rút lại bản gốc để tránh quy trình sửa đổi phức tạp, và ngày 11/8/2025 trình lại bản dự thảo luật đã tích hợp hầu hết các đề xuất của Ủy ban. Theo Times of India, việc thông qua ở cả hai viện diễn ra khá nhanh chóng, nhưng cũng gây tranh cãi khi phe đối lập không tham gia tranh luận, dẫn đến thông qua mà không có phần thảo luận trực tiếp tại nghị trường. Điều này phản ánh tình trạng phân cực chính trị ngày càng rõ ở Ấn Độ, khi những dự luật quan trọng được thông qua chủ yếu dựa trên đa số nghị viện, thay vì sự đồng thuận rộng rãi.

Tác động và kỳ vọng

Việc thay thế bản luật 1961 bằng văn bản pháp lý mới không nhằm mục đích tăng thuế, mà hướng tới tạo ra một nền tảng pháp lý gọn nhẹ, minh bạch và thân thiện hơn với người nộp thuế. Theo Business Standard, Bộ trưởng Sitharaman khẳng định “mục tiêu là làm cho luật ngắn gọn, dễ đọc, dễ hiểu”, và đây là yếu tố then chốt để nâng cao mức độ tuân thủ tự nguyện, giảm chi phí hành chính và tranh chấp. Các chuyên gia của Viện Chính sách công Ấn Độ dự báo, Luật Thuế thu nhập 2025 có thể giúp tăng tỷ lệ tuân thủ tự nguyện lên trên 80% vào năm 2030, đồng thời giảm đáng kể số vụ kiện tụng thuế kéo dài nhiều năm.

Các chuyên gia pháp lý đánh giá, động thái này sẽ có tác động tích cực tới môi trường kinh doanh, vì nó giảm rủi ro pháp lý do diễn giải sai luật và tạo sự nhất quán giữa các cơ quan thuế. Các doanh nghiệp nước ngoài, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ và dịch vụ, cũng sẽ hưởng lợi từ hệ thống luật thuế dễ tiếp cận hơn, góp phần cải thiện vị trí của Ấn Độ trong bảng xếp hạng mức độ thuận lợi khi kinh doanh

Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, thách thức lớn nhất nằm ở khâu triển khai. Luật mới dù đã rút gọn và đơn giản hóa, nhưng vẫn yêu cầu một loạt văn bản hướng dẫn chi tiết, từ quy trình khai báo, khấu trừ, hoàn thuế, cho tới cơ chế xử lý khiếu nại và tranh chấp. Cơ quan thuế dự kiến sẽ phát hành các tài liệu FAQs (Những câu hỏi thường gặp), bản đối chiếu các điều khoản cũ và mới, cũng như tổ chức tập huấn cho cán bộ và tuyên truyền tới doanh nghiệp, cá nhân.

Một điểm mới đáng chú ý là việc luật mới đưa vào cơ chế rà soát định kỳ 5 năm. Theo đó, mỗi 5 năm, Bộ Tài chính sẽ phối hợp với Cục Thuế thu nhập tiến hành đánh giá hiệu quả áp dụng luật, từ đó kiến nghị sửa đổi hoặc bổ sung nếu cần thiết. Quy định này giúp tránh tình trạng văn bản pháp lý trở nên lỗi thời như Luật năm 1961, vốn phải chờ hơn 60 năm mới được thay thế toàn diện.

Ngoài Luật Thuế thu nhập năm 2025, Quốc hội Ấn Độ cũng thông qua Luật sửa đổi các luật thuế năm, bao gồm các sửa đổi kỹ thuật đối với một số luật thuế khác, như bổ sung ưu đãi cho quỹ đầu tư công của Ảrập Xêút và sửa đổi cách áp thuế gộp cho nhiều năm khi bị cơ quan thuế khám xét. Hai luật này kết hợp lại tạo nên một gói cải cách thuế mang tính tổng thể, hướng tới hiện đại hóa khung pháp lý và hệ thống quản trị thuế của Ấn Độ.