Quản trị biến động: Từ kinh nghiệm sống động đến lý luận nền tảng

Cuốn sách "Quản trị Biến động và Khủng hoảng" gây ấn tượng không chỉ bởi tiêu đề mang tính thời sự, mà còn bởi tư duy rất riêng của nhóm tác giả. Các khái niệm được trình bày không vay mượn từ lý thuyết nước ngoài, cũng không chạy theo trào lưu quản trị hiện đại. Chúng xuất hiện một cách mộc mạc, bắt nguồn từ những trải nghiệm thực tế, được chiêm nghiệm kỹ lưỡng qua quá trình điều hành tổ chức - như một phản xạ tự nhiên của người quản lý khi đối mặt với tình huống chưa từng có trong giáo trình.

Ở đây, "quản trị biến động" không được giới thiệu như một trường phái lý luận mới, mà như một năng lực sống còn trước thực tại bất định. Mối quan hệ giữa biến động - khủng hoảng - rủi ro được phân tích theo logic biện chứng, chặt chẽ nhưng không giáo điều, gần gũi đến mức có thể cảm nhận bằng trực giác. Bởi lẽ, bất kỳ ai đang điều hành tổ chức trong thế giới ngày nay - khu vực công hay tư, quy mô lớn hay nhỏ - đều ít nhiều cảm nhận rõ rằng: Không còn điều gì là chắc chắn mãi mãi.

Điều đáng quý là cuốn sách không dừng ở phân tích khái niệm, mà tiến xa hơn, gắn kết lý luận với năng lực cốt lõi trong quản trị tổ chức: từ hoạch định mục tiêu, dự báo rủi ro, điều chỉnh kế hoạch, ứng phó linh hoạt, đến bước tiến quan trọng là "kiến tạo động" - một cách diễn đạt rất Việt Nam cho năng lực đổi mới có chủ đích trong điều kiện bất định.

Không chỉ nêu mô hình hay định nghĩa, nhóm tác giả đưa ra hàng loạt ví dụ sinh động từ thực tiễn của các tổ chức lớn trên thế giới - nơi "quản trị biến động" không còn là lựa chọn, mà là điều kiện để tồn tại. Tuy vậy, minh chứng thuyết phục nhất lại đến từ chính Petrovietnam - một tổ chức có tính "đặc biệt kép": vừa hoạt động trong lĩnh vực năng lượng đầy biến động, vừa là doanh nghiệp nhà nước với những ràng buộc đặc thù.

Năm 2020, khi thế giới rơi vào khủng hoảng kép do đại dịch Covid-19 và giá dầu thô lao dốc chưa từng có, Petrovietnam đối mặt với một giai đoạn thử thách chưa từng có. Chính trong bối cảnh ấy, khái niệm "quản trị biến động" lần đầu tiên được hình thành - không xuất phát từ phòng hội thảo hay bàn giấy nghiên cứu, mà từ nhu cầu thực tiễn trong điều hành toàn hệ thống. Một bộ giải pháp đã được thiết kế và triển khai đồng bộ, cập nhật liên tục theo thời gian thực như một phản xạ sống còn của tổ chức.

Nhờ vậy, Petrovietnam không chỉ trụ vững qua khủng hoảng, mà còn đạt kết quả tích cực về sản lượng, tài chính, đóng góp ngân sách, quản trị nhân sự và nâng cao năng lực điều hành. Đây không đơn thuần là câu chuyện thành tích, mà là minh chứng rõ ràng cho một cách tiếp cận mới: Khi tổ chức biết sống chung với biến động, phản ứng nhanh nhưng có hệ thống, thì khủng hoảng cũng có thể trở thành một phần của chuỗi tạo giá trị.

Từ năm 2021, "quản trị biến động" tại Petrovietnam không còn là giải pháp tình thế, mà được nâng lên thành phương thức vận hành, dần hình thành như một phần trong văn hóa doanh nghiệp. Mỗi cán bộ, đơn vị bắt đầu hiểu rằng: lập kế hoạch là quan trọng, nhưng khả năng điều chỉnh, ứng biến còn quan trọng hơn.

Đến năm 2024, Petrovietnam lần đầu tiên ghi nhận mức doanh thu vượt mốc 1 triệu tỷ đồng - một dấu mốc không chỉ thể hiện về quy mô, mà còn là thành quả của tư duy quản trị linh hoạt, chủ động và bản lĩnh giữa bối cảnh kinh tế - địa chính trị toàn cầu đầy biến động. Tư duy kiểm soát cứng nhắc được thay bằng kiểm soát linh hoạt; văn hóa "thực hiện theo chỉ đạo" dần được thay thế bằng tinh thần phản ứng theo "mục tiêu sống". Đó là một sự chuyển hóa thực sự và là minh chứng cho việc: một lý luận, nếu được hình thành từ thực tiễn, sẽ tự tìm được chỗ đứng bền vững trong hệ thống tổ chức.

Cuốn sách không phô trương lý thuyết, không phủ định cái cũ để khẳng định cái mới. Nhóm tác giả chọn con đường lặng lẽ nhưng bền vững: quan sát thực tiễn, chiết xuất tư duy, hình thành luận điểm, cấu trúc lại cách vận hành - từ tầm nhìn chiến lược đến điều phối hệ thống và phát triển nguồn nhân lực.

Một điểm đáng chú ý khác là cuốn sách không tách biệt lý luận với thực hành. Các mô hình quản trị mục tiêu như MBO, KPI, BSC, OKRs được phân tích cả về vai trò lịch sử lẫn khả năng thích nghi trong môi trường bất định. Việc chuyển từ "mục tiêu cứng" sang "mục tiêu sống" - những mục tiêu có thể linh hoạt cập nhật, điều chỉnh theo tín hiệu thị trường và dữ liệu thời gian thực, được minh họa rõ nét qua hệ thống dashboard số hóa, cảnh báo và kiểm soát tại hiện trường của Petrovietnam.

Trong mạch tư duy đó, các khái niệm như "quản trị chuỗi giá trị", "quản trị điều kiện biên" hay "kiến tạo giá trị mới" được trình bày mạch lạc, gắn với ví dụ cụ thể, dễ liên hệ ở nhiều cấp độ tổ chức.

Cuốn sách không tìm cách trở thành "cuộc cách mạng lý thuyết". Giọng văn trung dung, tiết chế. Tác giả không cố chứng minh điều gì đúng sai, mà chỉ chân thành kể lại những điều đã được triển khai, đã kiểm nghiệm qua thực tế - với mong muốn chia sẻ một cách làm cụ thể, phù hợp với bối cảnh một tổ chức lớn, có nhiệm vụ nặng nề và trách nhiệm đặc thù như Petrovietnam.

Vì vậy, cuốn sách không chỉ dành cho lãnh đạo cấp cao. Nó hữu ích với cả những nhà quản trị trung gian - những người phải xoay xở giữa kế hoạch cũ và thực tiễn mới. Với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, nơi khả năng dự báo gần như bằng không, tư duy "quản trị mục tiêu sống" có thể mở ra hướng đi khác: Không cần nhìn xa hàng trăm cây số, chỉ cần đủ tỉnh táo để thấy 100 mét phía trước và bước cho đúng.

Trong hàng nghìn cuốn sách viết về quản trị, "Quản trị Biến động và Khủng hoảng" không phải để tạo trào lưu. Đơn giản, nó là cuốn sách viết bằng trải nghiệm - dành cho những người đang thực sự cần một phương hướng trong giai đoạn bất định. Giá trị của một cuốn sách không chỉ nằm ở điều nó nói ra, mà ở chỗ nó được viết từ đâu.

"Quản trị Biến động và Khủng hoảng" được viết từ hành trình có thật - dưới vai trò chủ biên của Tiến sĩ Lê Mạnh Hùng Chủ tịch Hội đồng Thành viên Petrovietnam. Ông trưởng thành từ cơ sở, từng tham gia nhiều dự án cốt lõi của ngành dầu khí - năng lượng, trải qua các cấp bậc quản lý, từ điều hành trực tiếp đến quản trị toàn hệ thống. Ông trở thành "thuyền trưởng" đúng vào thời điểm Petrovietnam đối mặt với thử thách chưa từng có: Khủng hoảng kép, giá dầu lao dốc, chuỗi cung ứng đứt gãy, cùng những vấn đề thể chế nội tại.

Tư duy "quản trị biến động: được ông cùng cộng sự khởi phát giữa tâm bão ấy - bằng sự tỉnh táo, sự trải nghiệm và cả sức nặng của trách nhiệm. Cuốn sách không nhằm lý luận hay thuyết phục, mà chỉ đơn giản là kể lại điều đã trải qua - chân thành, không tô vẽ, đủ sâu sắc để người đọc có thể soi chiếu vào hành trình của chính mình.

Chính điều đó làm nên giá trị riêng của cuốn sách: một lát cắt chân thực của hành trình lãnh đạo giữa thời biến động - được viết không chỉ bằng ngòi bút, mà bằng cả tâm huyết và trải nghiệm.