Quản lý chất thải rắn cần cách tiếp cận đồng bộ, toàn diện, lộ trình rõ ràng

Sửa đổi luật là yêu cầu cấp thiết từ thực tiễn

Tại tọa đàm “Các giải pháp tổng thể quản lý chất thải rắn sinh hoạt” do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức sáng 23/9, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Thị Mai Phương thẳng thắn chỉ ra chỉ ra những vấn đề cấp thiết cần giải quyết để các quy định về quản lý rác thải, đặc biệt là phân loại tại nguồn, thực sự đi vào cuộc sống.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Thị Mai Phương cho biết Luật Bảo vệ môi trường dự kiến sẽ được sửa đổi, bổ sung trong hai đợt, gần nhất là tại kỳ họp Quốc hội sắp tới và tiếp đó là vào năm 2026, nhằm giải quyết thấu đáo hơn những vướng mắc, bất cập. "Quả thực chúng ta đang trong giai đoạn phát triển, đây là đòi hỏi thực tiễn không thể khác được" bà Nguyễn Thị Mai Phương nhấn mạnh.

Theo đó, một trong những vấn đề cần được sửa đổi ngay chính là các quy trình kỹ thuật, định mức, đơn giá liên quan đến xử lý rác thải. "Ngay cả phân loại chúng ta cũng phải xem lại là phân loại 2 hay 3 loại rác. Trước đây khi xây dựng, công nghệ chưa phát triển nên phân làm 3 loại còn bây giờ công nghệ phát triển hơn, nên chăng chúng ta phải xem xét lại con số này", bà Nguyễn Thị Mai Phương đặt vấn đề.

Bên cạnh đó, trong bối cảnh giảm số lượng các tỉnh thành phố từ 63 tỉnh thành xuống còn 34 tỉnh thành, chiến lược quy hoạch bảo vệ môi trường cũng cần được điều chỉnh cho phù hợp với thực tế sáp nhập các đơn vị hành chính, đặc biệt là quy hoạch liên quan đến bãi rác và đất đai.

Cần giải pháp đồng bộ

Một thách thức lớn được Phó Chủ nhiệm Nguyễn Thị Mai Phương chỉ ra là việc phân cấp mạnh cho chính quyền địa phương, đặc biệt là cấp xã. Việc giao nhiều trách nhiệm từ đầu tư đến ban hành quy định đòi hỏi phải có sự quan tâm, chú ý giải quyết thấu đáo, đồng thời luật phải quy định rất rõ trách nhiệm của các bên liên quan.

Trong vấn đề quản lý xử lý rác thải, có luật rồi cần đồng bộ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành để làm sao đưa ra luật mà tránh bị chậm trong ban hành văn bản hướng dẫn chi tiết, khiến chính sách quy định mới không đi vào cuộc sống. "Tuy nhiên, ban hành luật và văn bản hướng dẫn chi tiết đồng bộ là thách thức lớn", bà Nguyễn Thị Mai Phương nhìn nhận.

Để hướng tới một nền kinh tế tuần hoàn, pháp luật cần có quy định rõ ràng, bảo đảm một lộ trình cụ thể cho việc chuyển đổi sang các công nghệ xử lý chất thải sinh hoạt tiên tiến, thân thiện với môi trường. Song song với đó, phải có lộ trình và thời hạn dứt điểm để cải tạo các bãi chôn lấp không hợp vệ sinh, vốn đang gây ô nhiễm và ảnh hưởng đến cuộc sống người dân.

Về tài chính, cần có các giải pháp xã hội hóa nguồn lực, chẳng hạn như hình thức hợp tác công tư (PPP), cùng các chính sách thuế, phí phù hợp. Điều này nhằm đảm bảo đúng tinh thần "người gây ô nhiễm phải trả tiền", và nguồn tiền thu được phải được sử dụng đúng, đủ vào việc khắc phục ô nhiễm. "Việc áp dụng thuế đối với các loại bao bì, sản phẩm để khuyến khích sử dụng các sản phẩm thân thiện với môi trường cũng là yếu tố cần tính đến", bà Nguyễn Thị Mai Phương đề xuất.

"Pháp luật quan trọng nhưng việc thực thi pháp luật vô cùng quan trọng. Thực thi có tốt thì chính sách mới đi vào cuộc sống". Nhấn mạnh như vậy, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Thị Mai Phương cho rằng để làm được điều này, cần tăng cường công tác truyền thông, phổ biến chính sách, nâng cao ý thức người dân và phát huy sự phối hợp của toàn xã hội.

"Đặc biệt, vai trò giám sát của người dân, các tổ chức và cơ quan Quốc hội là vô cùng quan trọng, không chỉ giám sát việc thực thi mà còn giám sát cả quá trình ban hành các văn bản quy phạm pháp luật, để đảm bảo chính sách đi đúng hướng mà luật đã quy định", bà Nguyễn Thị Mai Phương nói.