Cân nhắc kỹ đề xuất thu hồi phần diện tích đất chưa đạt thỏa thuận

Bảo đảm nguyên tắc quyền tài sản và tự nguyện trong quan hệ dân sự

Tại phiên thảo luận, đại biểu Thái Thị An Chung bày tỏ quan điểm cần cân nhắc kỹ quy định trong dự thảo Nghị quyết liên quan nội dung: trường hợp dự án thực hiện thông qua thỏa thuận nhận quyền sử dụng đất đã hết thời hạn phải hoàn thành thỏa thuận hoặc hết thời gian gia hạn mà đạt trên 75% diện tích đất và trên 75% số lượng người sử dụng đất, thì HĐND cấp tỉnh được xem xét, thông qua việc thu hồi phần diện tích còn lại để giao đất, cho thuê đất cho nhà đầu tư.

Theo đại biểu, thực tế có nhiều dự án kéo dài tiến độ do còn một số hộ dân chưa đồng thuận phương án thỏa thuận, gây lãng phí tài nguyên đất và ảnh hưởng môi trường đầu tư. Tuy nhiên, tờ trình của Chính phủ chưa có số liệu thống kê cụ thể, dẫn đến khó đánh giá hiệu quả và tác động của chính sách.

Đại biểu nhấn mạnh, trong quá trình xây dựng Luật Đất đai, từ giai đoạn lấy ý kiến Nhân dân đến phản biện xã hội, vấn đề thu hồi đất luôn được tiếp cận với sự thận trọng cao. Nguyên tắc chung là chỉ thu hồi đất trong các trường hợp vì quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia hoặc lợi ích công cộng; các dự án phát triển kinh tế phải dựa trên sự tự nguyện, tự thỏa thuận giữa nhà đầu tư và người sử dụng đất. Do đó, việc cho phép Nhà nước thu hồi 25% phần diện tích chưa đạt thỏa thuận là điểm cần được suy xét kỹ lưỡng.

Nghiên cứu cơ chế hòa giải hoặc trọng tài do Nhà nước làm trung gian

Một trong những băn khoăn lớn nhất của đại biểu là nguy cơ xung đột với nguyên tắc hiến định về quyền tài sản của công dân, bao gồm quyền sử dụng đất. Nếu Nhà nước thu hồi phần diện tích còn lại nhằm hỗ trợ nhà đầu tư hoàn tất dự án, cần phải được làm rõ liệu cơ chế này có phù hợp hay vi phạm nguyên tắc bảo đảm quyền tài sản được quy định trong Hiến pháp.

Đại biểu cũng lưu ý, quan hệ giữa nhà đầu tư và người sử dụng đất là quan hệ dân sự dựa trên tự nguyện và bình đẳng. Khi Nhà nước đứng ra thu hồi đất do hai bên không đạt thỏa thuận, điều này dễ dẫn đến cảm nhận “hành chính hóa quan hệ dân sự” và có xu hướng nghiêng về phía doanh nghiệp. Đại biểu Thái Thị An Chung đề nghị, nghiên cứu thiết lập cơ chế hòa giải hoặc trọng tài do Nhà nước làm trung gian; hoặc yêu cầu nhà đầu tư điều chỉnh lại quy mô dự án thay vì thu hồi diện tích lớn vượt quá nhu cầu thực tế.

Bên cạnh đó, đại biểu cho rằng: Nhà nước chỉ nên can thiệp thu hồi đất khi thật sự cần thiết và không còn giải pháp nào khác. Khi thu hồi, phải bảo đảm quyền lợi của người có đất bị thu hồi ít nhất tương đương giá mà nhà đầu tư đã thỏa thuận với các hộ khác nhằm bảo đảm công bằng.

Đại biểu cảnh báo khiếu nại, khiếu kiện về đất đai hiện chiếm khoảng 80% tổng số vụ việc; nếu áp dụng cơ chế thu hồi phần diện tích chưa thỏa thuận, nguy cơ phát sinh khiếu kiện sẽ tăng.

Ngoài các nội dung nêu trên, đại biểu Thái Thị An Chung đề xuất bổ sung nhóm dự án nuôi dạy trẻ em khó khăn, trẻ khuyết tật và cơ sở bảo trợ xã hội do tổ chức tôn giáo thực hiện vào diện được giao đất, cho thuê đất không qua đấu giá, nhằm tạo điều kiện cho các hoạt động nhân đạo vốn không phải là hoạt động tôn giáo theo quy định của pháp luật hiện hành.

Đại biểu Thái Thị An Chung cũng kiến nghị rà soát để bãi bỏ các quy định vẫn yêu cầu căn cứ quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp huyện và cấp xã, nhằm bảo đảm thống nhất với chủ trương không lập các loại quy hoạch này.

Diệp Anh; Ảnh: Phạm Thắng