Liên kết vùng - Thúc đẩy chuỗi giá trị xanh trong nông nghiệp Việt Nam

Phát biểu khai mạc hội thảo, TS. Đào Xuân Hưng, Tổng Biên tập Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh, phát triển chuỗi giá trị xanh là xu hướng tất yếu và là nhiệm vụ chiến lược trong tiến trình chuyển đổi nông nghiệp theo hướng hiện đại, hiệu quả và bền vững. Chuỗi giá trị xanh không chỉ giúp giảm phát thải và bảo vệ môi trường, mà còn tạo nền tảng để nâng cao giá trị gia tăng cho nông sản, xây dựng thương hiệu quốc gia và tăng cường sức cạnh tranh trong bối cảnh thị trường quốc tế ngày càng yêu cầu tiêu chuẩn cao.

TS. Đào Xuân Hưng cho biết, liên kết vùng sẽ hình thành các vùng nguyên liệu tập trung, đồng bộ; thúc đẩy chế biến sâu, tối ưu hóa logistics và giảm thất thoát sau thu hoạch và là nền tảng quan trọng để phát triển chuỗi giá trị xanh sẽ góp phần thúc đẩy sản xuất nông nghiệp giảm phát thải; nâng cao chất lượng và giá trị sản phẩm thông qua chuẩn hóa quy trình và truy xuất nguồn gốc; mở rộng thị trường xuất khẩu, đặc biệt là những thị trường cao cấp ưu tiên sản phẩm bền vững; phát triển kinh tế nông thôn ổn định, nâng cao thu nhập cho nông dân, đồng thời tiến gần hơn mục tiêu phát thải ròng bằng “0” theo định hướng phát triển bền vững.

Phát biểu tại buổi hội thảo, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đổi mới tư duy, hoàn thiện thể chế và thúc đẩy hợp tác vùng nhằm xây dựng nền nông nghiệp xanh, tuần hoàn và bền vững.

Theo Thứ trưởng, nông nghiệp chiếm 11,5% GDP, nhưng lại là bệ đỡ quan trọng của nền kinh tế với hơn 60% dân số sống ở nông thôn. Trong bối cảnh thiên tai, dịch bệnh và biến động thị trường, lĩnh vực nông nghiệp vẫn duy trì vai trò trụ cột, bảo đảm an ninh lương thực và tạo thặng dư thương mại lớn. Theo đó, tính đến hết tháng 10 năm nay, xuất khẩu nông sản đạt mức thặng dư 17,59 tỷ USD, tăng 16,4% và dự kiến cả năm có thể cán mốc 70 tỷ USD.

“Nghị quyết Trung ương 768 và các định hướng phát triển nông nghiệp xanh, kinh tế tuần hoàn, nông nghiệp hữu cơ đang mở ra cơ hội lớn để Việt Nam tạo ra các nhóm sản phẩm đặc trưng, mang tính bản địa nhưng có khả năng cạnh tranh toàn cầu. Việc ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số, truy xuất nguồn gốc, cùng lợi thế của 7 vùng kinh tế sinh thái sẽ giúp hình thành những chuỗi giá trị nông nghiệp bền vững”, Thứ trưởng khẳng định.

Tuy nhiên, lãnh đạo ngành nông nghiệp và môi trường cũng cảnh báo tác động nặng nề của biến đổi khí hậu với thiệt hại thiên tai ước tính gần 70.000 tỷ đồng trong năm nay. Thứ trưởng nhấn mạnh, các công tác như sản xuất - dự báo - phòng chống - phục hồi phải đồng bộ, gắn với mục tiêu giảm phát thải, thực hiện cam kết quốc tế và chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh.

Để đạt mục tiêu đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ tiếp tục tập trung thúc đẩy liên kết vùng, phát triển các mô hình hợp tác tuần hoàn, tăng cường vai trò của doanh nghiệp, nhà khoa học và chính quyền địa phương. Cùng với đó là các giải pháp về chuyển giao công nghệ, chứng nhận tiêu chuẩn quốc tế, an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc sẽ được đẩy mạnh nhằm xây dựng thương hiệu nông sản đặc trưng vùng miền.

“Thúc đẩy chuỗi giá trị xanh không chỉ là nhiệm vụ của ngành nông nghiệp, mà là trách nhiệm của toàn xã hội. Chỉ khi có sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước - doanh nghiệp - người dân - tổ chức quốc tế, chúng ta mới có thể thay đổi toàn diện hệ sinh thái sản xuất và tiêu thụ nông nghiệp, hướng đến một ngành nông nghiệp hiện đại, xanh và cạnh tranh toàn cầu”, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến khẳng định.

Tại hội thảo, các chuyên gia đã trao đổi thảo luận ý kiến trong việc hoàn thiện chính sách quan trọng, góp phần định hướng mô hình liên kết vùng và thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh của ngành nông nghiệp Việt Nam trong bối cảnh mới.

Theo Viện trưởng Viện Chiến lược, chính sách nông nghiệp và môi trường Trần Công Thắng, cho rằng trước bối cảnh mới, cần tầng lớp nông dân mới. Họ có thể hướng sản xuất nông nghiệp hàng hóa theo nhu cầu thị trường, sản xuất chuyên nghiệp. TS. Trần Công Thắng khẳng định không thể có chuỗi giá trị xanh nếu không có nền sản xuất nông nghiệp xanh, và để có nông nghiệp xanh thì cần một lực lượng “nông dân chuyên nghiệp” đủ trình độ, tri thức và trách nhiệm. “Chúng ta đang đối mặt với nhiều thách thức: nông dân già hóa, trình độ học vấn và kỹ năng sản xuất còn hạn chế, khả năng ứng phó với cú sốc thiên tai, dịch bệnh còn yếu, liên kết trong sản xuất – tiêu thụ thiếu bền vững. Việc chuyển từ nông dân nhỏ lẻ sang nông dân chuyên nghiệp là một quá trình bắt buộc nếu muốn xây dựng chuỗi giá trị nông nghiệp xanh,” ông nói.

PGS. TS Phạm Anh Tuấn, Viện trưởng Viện Cơ điện nông nghiệp và công nghệ sau thu hoạch, cho biết phát triển chuỗi giá trị xanh trong nông nghiệp, công nghệ xử lý sản phẩm sau thu hoạch cũng đóng vai trò quan trọng. Hiện nay có khá nhiều công nghệ xử lý và được chia làm nhiều nhóm. Có những công nghệ tiên tiến như lạnh đông siêu tốc bằng chất lỏng, tương đương công nghệ Nhật Bản, đã đưa vào ứng dụng thủy sản, tiến tới cấp đông súc sản, rút ngắn thời gian cấp đông.

Song, dư địa phát triển công nghệ xử lý sản phẩm sau thu hoạch còn khá lớn. Do đó, để thúc đẩy công nghệ xử lý sản phẩm nông sản sau thu hoạch, ông Tuấn cũng có đề xuất: quy hoạch vùng sản xuất theo lợi thế vùng, xây dựng vùng nguyên liệu tập trung gắn với đặc sản địa phương, xác định rõ tiêu chuẩn chất lượng, sản lượng, mùa vụ; liên kết vùng sản xuất - chế biến - tiêu thụ theo chuỗi giá trị, hạn chế trùng lặp sản phẩm giữa các tỉnh gây cạnh tranh nội vùng; đồng bộ cơ sở hạ tầng gắn với chuỗi logistics xanh, packinghouse...

Lâm Hiển