Tạo “lá chắn số" trong phòng, chống tham nhũng

Minh bạch là “vaccine” phòng, chống tham nhũng

Công tác phòng, chống tham nhũng của nước ta thời gian qua đã đạt được những kết quả rất ấn tượng, thể hiện rõ tinh thần "không có vùng cấm, không có ngoại lệ”, ĐBQH Trịnh Thị Tú Anh (Lâm Đồng) khẳng định.

Để tiếp tục phát huy hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng, đồng thời tận dụng được thành tựu nổi bật của chuyển đổi số quốc gia, đại biểu bày tỏ nhất trí cao với quy định tại Điều 28 về ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số trong quản lý tài sản, thu nhập.

Theo đại biểu, quy định tại Điều 28 sẽ khắc phục tình trạng thời gian qua, công tác kiểm soát tài sản vẫn phụ thuộc chủ yếu vào bản kê khai thủ công và hồ sơ giấy, dẫn đến quá tải, phân tán và chậm trễ trong việc phát hiện biến động bất thường.

Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh đề nghị, Quốc hội xem xét bổ sung quy định giao Chính phủ xây dựng lộ trình phù hợp nhằm từng bước liên thông Cơ sở dữ liệu quốc gia về tài sản, thu nhập với các cơ sở dữ liệu sẵn có như dân cư, đất đai, thuế, ngân hàng, chứng khoán… Đây là việc cấp thiết, đã được quy định tại Điều 52, Công ước Liên Hợp Quốc về phòng, chống tham nhũng, Khung Chính phủ điện tử của Tổ chức Ngân hàng thế giới và đã được chứng minh có hiệu quả trên thế giới.

Đồng thời, việc tích hợp này phải được Luật quy định rõ ràng về thẩm quyền truy cập, bảo mật dữ liệu và mục đích sử dụng để đảm bảo tính hợp hiến, hợp pháp. Điều này sẽ cấp cho cơ quan chức năng “quyền đối chiếu dữ liệu” một cách hợp pháp, xác minh nhanh hơn, chính xác hơn, giảm rất nhiều thủ tục hành chính cho chính cán bộ, đảng viên khi kê khai.

Đại biểu nhấn mạnh, ứng dụng công nghệ thông tin cho phép chúng ta thay đổi triết lý kiểm soát, chuyển từ việc "chờ cán bộ kê khai và giải trình" sang "hệ thống tự động phát hiện dấu hiệu rủi ro".

Dẫn chứng, cơ quan điều tra tham nhũng (CPIB) của Singapore đã sử dụng công nghệ phân tích dữ liệu lớn và AI để rà soát và phát hiện các giao dịch đáng ngờ, các mô hình tài chính bất thường liên quan đến các quan chức cấp cao và những người có vị trí nhạy cảm, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh đề nghị giao Chính phủ nghiên cứu, thí điểm ứng dụng các công nghệ hiện đại này trong việc hỗ trợ phát hiện sớm các biến động tài sản bất thường.

“Việc thí điểm trước ở một số bộ, ngành, địa phương sẽ giúp chúng ta vừa rút kinh nghiệm, vừa bảo đảm tính khả thi, ổn định của hệ thống”, đại biểu nhấn mạnh.

Đại biểu cũng thống nhất với quy định công khai bản kê tài sản, với chủ trương “minh bạch là vaccine phòng, chống tham nhũng”. Đồng thời, đề nghị, Quốc hội xem xét quy định mở rộng dần hình thức công khai bản kê khai tài sản trên Cổng thông tin điện tử quốc gia. Đây là một cơ chế phòng ngừa xã hội hiệu quả, đảm bảo nguyên tắc: "Quyền lực tới đâu, trách nhiệm tới đó, công khai, minh bạch tới đó" được thực thi một cách triệt để và hiệu quả nhất.

Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh khẳng định, ứng dụng công nghệ sẽ tạo ra một "lá chắn số" hiện đại trong phòng, chống tham nhũng, giúp minh bạch hóa quyền lực, làm trong sạch tổ chức và củng cố niềm tin của Nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước.

Tích hợp các cơ sở dữ liệu, nhằm phát hiện giao dịch bất thường

Cùng quan tâm về kiến tạo “hạ tầng số chống tham nhũng”, tích hợp dữ liệu đất đai, thuế, ngân hàng, doanh nghiệp, ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng (TP. Hồ Chí Minh) cho rằng, quy định tại Điều 28, dự thảo Luật mới dừng ở yêu cầu đẩy mạnh ứng dụng công nghệ.

Đại biểu đề nghị cân nhắc quy định rõ ràng hơn cơ sở dữ liệu phòng, chống tham nhũng phải bắt buộc kết nối với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, đất đai, đăng ký doanh nghiệp, thuế, hải quan, ngân hàng, công chứng. Bởi lẽ, 98% hành vi tham nhũng đều để lại dấu vết thông qua biến động tài sản và các giao dịch tài chính.

“Chỉ khi dữ liệu được tích hợp, cơ quan kiểm soát mới có thể phát hiện giao dịch bất thường, tài sản chuyển dịch lòng vòng hoặc đứng tên hộ. Nếu không quy định mức độ bắt buộc, hệ thống sẽ tiếp tục phân mảnh và khó kiểm soát thực chất”, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng nêu quan điểm.

Cho rằng quy định tại Điều 28, ứng dụng khoa học, công nghệ, chuyển đổi số trong quản lý còn chung chung, ĐBQH Nguyễn Văn Huy (Hưng Yên) nêu rõ, việc sử dụng các từ ngữ như “trách nhiệm tăng cường”, “trách nhiệm đẩy mạnh” là những khái niệm mang tính định hướng, không có tiêu chí đo lường và không xác định nội dung phải thực hiện, mức độ thực hiện, hay là cách thức đánh giá, dẫn đến khó khăn trong tổ chức thi hành, khó xác định trách nhiệm pháp lý và không bảo đảm tính minh bạch, cụ thể theo yêu cầu của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Do đó, đại biểu Nguyễn Văn Huy đề nghị quy định cụ thể trách nhiệm của từng chủ thể, quy định rõ về nội dung, tần suất, biện pháp để bảo đảm tính khả thi và minh bạch của quy định này.

Giải trình tại phiên thảo luận của Quốc hội, Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong nêu rõ, cơ quan soạn thảo sẽ phối hợp với Ủy ban Pháp luật và Tư pháp nghiên cứu tiếp thu, hoàn thiện quy định về ứng dụng chuyển đổi số trong quản lý tài sản, thu nhập, thực hiện phòng, chống tham nhũng, bảo đảm thể chế hoá chủ trương, chính sách của Đảng, đồng bộ với hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, đáp ứng yêu cầu thực tiễn trong công tác phòng, chống tham nhũng.

Anh Thảo