Giới thiệu nhiều di vật khảo cổ tại di tích Vườn Chuối
Chiều 9/11, trong khuôn khổ Festival Thăng Long Hà Nội 2025, đã khai mạc trưng bày chuyên đề "Những khám phá khảo cổ từ Vườn Chuối"; đồng thời công bố kết quả nghiên cứu khoa học về di tích khảo cổ học Vườn Chuối năm 2025.
Di tích khảo cổ học Vườn Chuối, xã Hoài Đức, được giới khoa học đánh giá là địa điểm khảo cổ tiêu biểu cho thời đại Kim khí ở Hà Nội và khu vực miền Bắc Việt Nam. Kết quả nghiên cứu khoa học đã chứng minh về sự hiện diện của một cộng đồng cư dân nông nghiệp trồng lúa nước phát triển liên tục gần 4.000 năm, trải qua nhiều giai đoạn văn hóa từ Phùng Nguyên, Đồng Đậu, Gò Mun đến Đông Sơn và Hậu Đông Sơn.
Từ khi được phát hiện năm 1969 đến nay, dưới sự chỉ đạo của Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội, các cơ quan chuyên môn đã triển khai 11 đợt khai quật khảo cổ với tổng diện tích 7.555m². Đặc biệt, cuộc khai quật quy mô lớn nhất từ tháng 3/2024 - 3/2025 tại khu vực phía Tây trên diện tích 6.000m² đã mang lại những thành quả nghiên cứu có giá trị khoa học to lớn.
Từ đầu tháng 4/2025, Bảo tàng Hà Nội phối hợp với Viện Khảo cổ học và Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội, tiến hành công tác chỉnh lý và nghiên cứu khoa học hệ thống di tích, di vật thu được.
Nghiên cứu mặt bằng cư trú đã làm sáng tỏ quá trình phát triển đô thị hóa sơ khai của một làng Việt cổ. Từ hình thái tụ cư ban đầu trên các gò đất cao với hệ thống hào bao quanh, không gian sinh sống dần mở rộng và xuất hiện các loại hình kiến trúc nhà sàn, nhà dài, minh chứng cho một xã hội có tổ chức chặt chẽ, phân công lao động rõ ràng.
Đáng chú ý, nghiên cứu nhân chủng học cho thấy tục nhổ răng cửa ở người trưởng thành phổ biến khoảng 3.500 năm trước. Nghiên cứu cũng khẳng định, tại làng cổ Vườn Chuối các nghề thủ công chế tác đồ ngọc, đồ gỗ, đồ gốm và đúc đồng đã phát triển thành những ngành nghề chuyên môn hóa cao. Đặc biệt, khu chế tác đồ ngọc được bố trí quy củ ở vị trí đầu làng, kề bên có khả năng là không gian nghi lễ, thể hiện tầm quan trọng của nghề này trong đời sống xã hội thời kỳ đó.
Giám đốc Bảo tàng Hà Nội Nguyễn Tiến Đà cho biết, công tác chỉnh lý năm 2025 đã xử lý khối lượng lớn di vật từ đợt khai quật năm 2024 gồm trên 15.000 tấn gốm mảnh, gần 5.000 tấn đất chứa mẫu di tích thực vật và khoảng 15.000 hiện vật thuộc các nhóm chất liệu đá, đồng, gỗ, xương, sắt… trải qua nhiều giai đoạn văn hóa khác nhau.
“Những tư liệu từ cuộc khai quật năm 2024 và đợt chỉnh lý khoa học năm 2025 tiếp tục bổ sung nguồn sử liệu, khẳng định giá trị lịch sử - văn hóa đặc biệt quan trọng của di tích Vườn Chuối trong thời đại Kim khí ở miền Bắc Việt Nam. Địa điểm Vườn Chuối là di chỉ cư trú, mộ táng và là khu công xưởng thủ công phát triển liên tục qua các giai đoạn văn hóa Phùng Nguyên - Đồng Đậu - Gò Mun - Đông Sơn và Hậu Đông Sơn”, ông Nguyễn Tiến Đà nhấn mạnh.
Theo GS. TS. Lâm Thị Mỹ Dung, nguyên Giám đốc Bảo tàng Nhân học, nguyên Chủ nhiệm Bộ môn Khảo cổ học Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội, các di vật tìm thấy tại đây là minh chứng rõ nét cho thấy các ngành nghề thủ công thời cổ đại đã đạt trình độ chuyên môn hóa cao.
Đáng chú ý là những sản phẩm thủ công này không chỉ phục vụ nhu cầu sinh hoạt tại chỗ mà còn được trao đổi, buôn bán với các vùng lân cận.
Đặc biệt, cuộc khai quật còn mang đến hai phát hiện quan trọng. Đó là những cột gỗ, dấu tích của kiến trúc nhà ở cổ xưa theo lối Mẫu hệ, phản ánh cấu trúc xã hội đặc trưng của thời kỳ tiền sử; và cấu trúc tổ chức không gian sống của người Đông Sơn được bố trí vô cùng hài hòa và hợp lý.
Với những giá trị lịch sử văn hóa nổi bật, ngày 23/6/2025, UBND thành phố Hà Nội đã ban hành Quyết định số 3134/QĐ-UBND công nhận di tích khảo cổ Vườn Chuối là di tích cấp Thành phố. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để triển khai các hoạt động bảo tồn, phát huy giá trị di sản và phục vụ công tác nghiên cứu khoa học lâu dài.
Trưng bày chuyên đề “Những khám phá khảo cổ từ Vườn Chuối” gồm 5 phần: Hành trình khám phá; Hội tụ và kết tinh các nền văn hóa; Bảo vệ, phát huy giá trị di sản di chỉ Vườn Chuối; Các nhà khoa học gắn với Vườn Chuối; Góc trải nghiệm làm nhà khảo cổ học; giới thiệu gần 1.000 tài liệu, hiện vật, tư liệu, hình ảnh và bản đồ họa mô phỏng, kết hợp ứng dụng công nghệ tiên tiến với hệ thống trình chiếu 3D, 3D mapping và phim ngắn tái hiện sinh động đời sống, sinh hoạt của cư dân thời Tiền Đông Sơn và Đông Sơn.
Một số di vật được giới thiệu trong trưng bày tại Bảo tàng Hà Nội:
