Bài học về đoàn kết và hòa hợp dân tộc
Một trong những bài học lớn mà Trưởng Ban Thường trực Quốc hội Bùi Bằng Đoàn để lại là tinh thần đại đoàn kết và hòa hợp dân tộc.
Như chúng ta đã biết, cụ Bùi Bằng Đoàn (1889 - 1955) từng đỗ cử nhân dưới triều Nguyễn, rồi làm tri huyện, tuần phủ các tỉnh Cao Bằng, Ninh Bình... Năm 44 tuổi, cụ đã làm tới chức Thượng thư Bộ Hình, tham gia Viện Cơ mật của triều đình Huế. Khi Nhật đảo chính Pháp (tháng 3/1945), cụ về sống ở tỉnh Hà Đông (cũ).
Sau cách mạng tháng Tám thành công, với kinh nghiệm trong bộ máy nhà nước phong kiến, Cụ Bùi Bằng Đoàn được Chủ tịch Hồ Chí Minh mời tham gia Chính phủ. Theo lời kể của nhà văn Sơn Tùng, Hồ Chủ tịch mời hai lần, Cụ đều xin Người miễn cho vì lý do sức khỏe và thấy mình ở cái tuổi “vãn niên” rồi. Lần thứ nhất, Cụ viện lý do là quan lại cấp cao của Nam triều quá lâu, không hiểu gì về thời thế, sợ không đóng góp được gì cho cách mạng, nên không dám nhận. Hồ Chủ tịch kiên trì gửi lá thư thứ hai, cử Bí thư riêng, trao cho cụ một câu thơ cổ 7 chữ: “Thu thủy tàn hà thính vũ thanh”. Ý nghĩa câu thơ cổ mỗi người luận giải một thẩm độ khác nhau, nhưng đều cùng một tương đắc. Đọc xong câu đó, trong lòng Cụ Bùi đã có nguyện ý của mình.
Ngày 6/1/1946, cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên bầu Quốc hội diễn ra trên cả nước thành công tốt đẹp, cụ Bùi đã trúng cử đại biểu Quốc hội và tại Kỳ họp thứ Hai, Quốc hội Khóa I, được bầu làm Trưởng Ban Thường trực Quốc hội.
Quốc hội Khóa I (1946) là Quốc hội “đa thành phần, đa giai cấp”. Trong thời gian làm Trưởng Ban Thường trực Quốc hội (từ tháng 11/1946 đến khi qua đời năm 1955), cụ Bùi Bằng Đoàn đã giữ vai trò "người đứng giữa" để bảo đảm tất cả thành phần đều được lắng nghe, tôn trọng, tạo nên bầu không khí dân chủ hiếm thấy ở thời điểm ấy. Nhờ đó, các nghị quyết lớn, như việc thông qua Hiến pháp 1946, quyết nghị toàn quốc kháng chiến, hay việc trao quyền đặc biệt cho Chính phủ trong tình thế cấp bách đều được biểu quyết trong tinh thần đồng thuận cao.
Khi một số đại biểu thuộc Việt Quốc, Việt Cách bày tỏ lo ngại về sự tập trung quyền lực vào Việt Minh, Cụ đã điều hành một phiên họp đặc biệt để các bên tranh luận công khai. Cụ kết luận: "Quốc hội là diễn đàn của toàn dân, không phải diễn đàn của riêng một đoàn thể nào. Sự khác nhau về lập trường không thể lớn hơn sự đồng lòng vì nước".
Đặc biệt, dù từng là một đại thần triều Nguyễn, cụ Bùi Bằng Đoàn đã không mang nặng “tâm thức cũ” khi tham gia chính quyền cách mạng. Cụ tuyên bố: “Phụng sự quốc gia mới là chính danh, còn chế độ chỉ là phương tiện. Ai làm điều ích nước, lợi dân thì người đó xứng đáng đồng hành”. Trong một bức thư gửi Chủ tịch Hồ Chí Minh, Cụ viết: “Thân này là của nước. Còn khi làm quan - là làm dân học việc trị quốc”.
Có thể thấy, từ một vị quan chính trực, tài năng, cảm phục và mến mộ tài đức, uy tín của Chủ tịch Hồ Chí Minh và tin tưởng vào tương lai tất thắng của cách mạng, cụ Bùi đã nhận lời mời tham gia chính quyền cách mạng. Được Chủ tịch Hồ Chí Minh giao đảm nhiệm nhiều trọng trách quan trọng của Nhà nước, Cụ đã đem hết tài năng và tâm huyết, đóng góp to lớn vào việc xây dựng và củng cố bộ máy nhà nước mới được thành lập thực sự là của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân.
Theo Trưởng Ban Công tác Mặt trận thôn Bặt Chùa Nguyễn Quang Vinh, tất cả tinh thần ấy cần được thể hiện trong các hoạt động gắn với Khu lưu niệm Trưởng Ban Thường trực Quốc hội Bùi Bằng Đoàn mới được khánh thành tại xã Ứng Thiên, để cán bộ, đảng viên và toàn thể nhân dân, nhất là thế hệ trẻ trong thôn, trong xã học tập, bồi dưỡng lý tưởng, phấn đấu xây dựng quê hương, đất nước.
Ông Nguyễn Quang Vinh mong rằng, các chi bộ, các lực lượng đoàn viên, thanh niên, các trường học trên địa bàn xem đây là một địa chỉ văn hóa, nơi tổ chức các hoạt động như: lễ dâng hương khuyến học, lễ báo công, phát động phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa, xây dựng nông thôn mới, thi đua tăng gia sản xuất, phát triển kinh tế - xã hội... để phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết trong Nhân dân.
Trong phát biểu tại Lễ khánh thành Khu lưu niệm Trưởng Ban Thường trực Quốc hội Bùi Bằng Đoàn, xã Ứng Thiên, TP. Hà Nội, ngày 28/9/2025, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã nhấn mạnh: "Bài học về tinh thần đại đoàn kết, sử dụng nhân tài không phân biệt xuất thân của cụ Bùi Bằng Đoàn vẫn còn nguyên giá trị trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước hiện nay”.