Tháo gỡ ‘nút thắt’ trong quản lý chất thải rắn sinh hoạt

Tại Tọa đàm “Các giải pháp tổng thể quản lý chất thải rắn sinh hoạt” do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức, các chuyên gia đã đề xuất giải pháp công nghệ, mô hình quản lý hiện đại, khả thi và cơ chế phối hợp Nhà nước – doanh nghiệp – cộng đồng để thúc đẩy phân loại, tái chế, tái sử dụng chất thải, phát triển kinh tế tuần hoàn.

Trước hết, về hành lang pháp lý, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Thị Mai Phương nhấn mạnh rằng, quản lý chất thải rắn sinh hoạt, đặc biệt là phân loại rác tại nguồn, phải được tiếp cận một cách đồng bộ, toàn diện và có lộ trình rõ ràng. Theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Thị Mai Phương, việc tiếp tục rà soát, bổ sung, hoàn thiện hệ thống văn bản hướng dẫn thi hành Luật Bảo vệ môi trường 2020 là điều không thể chậm trễ.

Không những vậy, bà Phương còn đề xuất tập trung xây dựng các quy trình kỹ thuật, định mức đơn giá thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải. Đây chính là công cụ để thực thi nguyên tắc “người gây ô nhiễm phải trả tiền”, bảo đảm thu đúng, thu đủ và tạo nguồn lực đầu tư trở lại cho công tác bảo vệ môi trường. Cùng lúc đó, cần có hướng dẫn cụ thể cho các địa phương về tổ chức phân loại rác tại nguồn phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội từng nơi.

Không chỉ dừng lại ở khía cạnh pháp lý, các chuyên gia còn nhấn mạnh đến vai trò của hạ tầng kỹ thuật và công nghệ hiện đại. PGS-TS Nguyễn Ngọc Sơn, Ủy viên, ĐBQH hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cho rằng, Luật Bảo vệ môi trường đã đưa ra giá cụ thể cho việc thu gom, nhưng phải trợ giá cho người nghèo, đối tượng an sinh xã hội; đồng thời phải đầu tư hạ tầng đồng bộ, đảm bảo từ khâu thu gom đến xử lý.

Đồng tình với ý kiến đó, GS.TS Nguyễn Hữu Dũng, Viện trưởng Viện Môi trường đô thị và Công nghiệp Việt Nam phản ánh, kinh phí hiện nay không đủ đầu tư công nghệ tốt, cần đột phá trong đầu tư cho xử lý rác, tránh đầu tư dàn trải theo phong trào. Mỗi địa phương có đặc thù khác nhau nên chuyển giao công nghệ phải có tiêu chí, phù hợp. Điều này cũng đồng nghĩa với việc Chính phủ cần nghiên cứu kỹ các mô hình, đặc biệt là đa dạng hóa nguồn lực, thúc đẩy liên kết vùng, liên kết nông thôn để xử lý chất thải rắn sinh hoạt.

Đáng chú ý, GS.TS Nguyễn Hữu Dũng nhắc đến mô hình khu công nghiệp hỗ trợ công nghiệp sinh thái, đây là một cách làm đã được nhiều nước triển khai hiệu quả. Theo ông, nhiều doanh nghiệp quốc tế muốn chuyển giao mô hình này cho Việt Nam nhưng không có mô hình nào áp dụng đại trà, vì mỗi địa phương có đặc thù riêng, chủng loại rác thải khác nhau. Do đó, chuyển giao công nghệ phải có tiêu chí rõ ràng, phù hợp từng nơi.

Từ những phân tích và đề xuất của các chuyên gia, Phó Trưởng phòng Quản lý chất thải, Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) Dương Thị Thanh Xuyến cho rằng, để quản lý hiệu quả chất thải rắn sinh hoạt trong thời gian tới không thể chỉ trông chờ một giải pháp đơn lẻ.

Theo bà Xuyến, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý, hướng dẫn người dân phân loại rác; lắng nghe các điểm nghẽn, phối hợp với địa phương giải quyết khó khăn trong thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt; khuyến khích và phát động phong trào toàn dân tham gia bảo vệ môi trường.

Song song với đó, Bộ cũng đẩy nhanh việc ban hành giá dịch vụ, quy định kỹ thuật thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt theo khối lượng và thể tích; khuyến khích áp dụng các công nghệ hiện đại, hiệu quả; triển khai rà soát đầu tư đồng bộ phân loại, thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt; xác định chính xác khối lượng rác để đầu tư tương xứng; hình thành ngành công nghiệp xử lý, tái chế chất thải rắn sinh hoạt; đồng thời thúc đẩy công nghệ, chuyển đổi số trong phân loại, xử lý chất thải rắn sinh hoạt.

Lam Anh